Zarf Nedir / Belirteç Nedir – Basit tanımıyla zarflar, diğer ismiyle belirteçler cümle içerisinde fiilleri veya filimsileri nitelendiren ve onları anlam bakımından güçlendiren sözcüklerdir. Ancak zaman zaman sıfatları veya başka zarfları nitelendirdiği ve anlam bakımından güçlendirdiği kullanımları da vardır. Bu farklı kullanımlarla ilgili açıklamalar aşağıda örneklerle birlikte verilmiştir.
Zarf Nedir / Örnek
Örnek (fiili nitelendiren zarf):
→ Beyza kitabını okuyor.
→ Beyza kitabını sessizce okuyor.
Yukarıda verilen ilk cümlede sadece okuma eyleminin yapıldığı söylenmiş ancak nasıl yapıldığı belirtilmemiştir. İkinci cümlede ise okuma eyleminin “sessizce” yapıldığı belirtilmiştir. Dolayısıyla ikinci cümledeki “sessizce” kelimesi zarf görevinde kullanılmıştır.
Not: Zarflar ve sıfatlar cümle içerisinde kullanıldıkları yere göre anlam kazanırlar. Örneğin “hızlı” kelimesini ele aldığımızda tek başına iken “zarftır” veya “sıfattır” diyemeyiz. “Adam hızlı koşuyordu.” cümlesinde “hızlı” kelimesi yapılan eylemi nitelediği için zarftır. Ancak “Hızlı arabaları çok seviyorum.” cümlesinde ise “hızlı” kelimesi ismi nitelediği için sıfattır.
Zarf Nedir / Zarf Çeşitleri Nelerdir
Zarflar kendi içerisinde beşe ayrılır: Durum Zarfı, Zaman Zarfı, Miktar Zarfı, Yer-Yön Zarfı ve Soru Zarfı.
Durum Zarfı
Bir fiilin durumunu, özelliğini veya sebebini belirten zarflardır. Fiile sorulan “nasıl” veya “neden, niçin, niye” sorularına cevap verirler.
Örnekler:
Yarışmada çok güzel koştu. (nasıl koştu? → güzel)
Çocuk, babasını dikkatle izliyordu. (nasıl izliyordu? → dikkatle)
Okula hastalandığı için gelemedi. (neden/niçin gelemedi? → hastalandığı için)
Zaman Zarfı
Fiillerin veya fiilimsilerin zamanını belirten zarflardır. Fiile veya fiilimsiye sorulan “ne zaman” sorusuna cevap verirler.
NOT: Fiilimsiler, fiilden türeyerek cümlede isim, sıfat veya zarf gibi görevlerde kullanılan ve cümleye zenginlik katan sözcüklerdir. Örneğin: Koşarak parka gitti. Bu cümlede kalın yazılmış olan “koşarak” kelimesi “koş-mak” fiilinden türemiştir. Cümlede zarf görevini üstlenmiş, eylemin nasıl yapıldığını vurgulamaktadır. Altı çizili olan ”gitti” sözcüğü ise cümlenin fiili olup yüklemdir.
Örnekler:
Bu akşam arkadaşlarım bize gelecek. (ne zaman gelecek → bu akşam)
Yarın markete gidip eksik malzemeleri alacağım. (ne zaman gidip? → yarın) (gidip sözcüğü fiilimsidir, bu cümlede zarf bir fiilimsiyi nitelemiştir.)
Yer-Yön Zarfı
Fiilleri veya fiilimsileri yer-yön bakımından sınırlandıran, belirten zarflardır. Fiile veya fiilimsiye sorulan “nereye” sorusuna cevap verir. En sık kullanılan yer-yön zarfları “aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri, öte, beri, doğru” zarflarıdır. Yer-yön zarfları ek almazlar; cümle içerisinde yalın halde kullanılırlar.
Örnekler:
Bu saatte dışarı çıkamazsın. (nereye çıkamazsın → dışarı)
Aşağı bakınca başım döndü. (nereye bakınca → aşağı, bakınca sözcüğü fiilimsidir.)
Miktar/Azlık-Çokluk Zarfları
Bir fiili, filimsiyi, sıfatı veya yine kendisi gibi bir zarfı miktar, ölçü bakımından belirten zarflardır. Fiile, fiilimsiye, sıfata veya zarfa sorulan “ne kadar” sorusuna cevap verir. En sık kullanılan miktar zarfları şu şekildedir: az, çok, çokça, daha*, kadar, bu kadar, pek, pek çok, en, en çok, fazla, epey…
Örnekler:
Bütün ders notları fazla düşmüş. (ne kadar düşmüş → fazla, fiili belirten miktar zarfı)
Babam bana çok büyük bir oyuncak aldı. (ne kadar büyük → çok, sıfatı belirten miktar zarfı)
Az yiyerek büyüyemezsin. (ne kadar yiyerek → az, fiilimsiyi belirten miktar zarfı)
Bütün yolu epey yavaşça yürüdü. (ne kadar yavaşça →epey, zarfı belirten miktar zarfı)
(*) UYARI: “daha” sözcüğü “henüz” anlamında kullanıldığında zaman zarfı olur.
Daha iyi bir kitap buldum. (sıfatı belirten miktar zarfı)
Daha eve gelmedi. (fiilin zamanını belirten zaman zarfı)
Soru Zarfları
Bir fiili veya bir fiilimsiyi soru yoluyla belirten zarflardır. En sık kullanılan soru zarfları şu şekildedir: nasıl*, ne zaman, niçin, neden, niye, ne kadar, nereye, ne (eylemin nedenini sormak için kullanıldığında)… Cümlede bu soruların yerine cevaplarını koyarak kullandığınızda yine cevap zarf görevinde olacaktır. Bu yüzden bunlar soru zarflarıdır.
Örnekler:
Eve ne zaman gideriz?
Derse neden gelmedin?
Ne gülüyorsun öyle sen? (Gülme eyleminin sebebi sorulduğu için soru zarfıdır.)
UYARI: “nasıl” sorusunun zarf olabilmesi için bir fiile veya fiilimsiye yöneltilmesi gerekir. Eğer bu soru bir isme yöneltilirse sıfat görevinde kullanılmış olur.
Örnek:
Buraya nasıl geldin? (fiile sorulduğu için zarf)
Nasıl bir elbise alacaksın? (isme sorulduğu için sıfat)
