Yaratıcı İlham Efsanesi – Bazı önemli işler başarmış insanların kısa bir ömre ne kadar çok şey sıkıştırdıklarını hayranlıkla okuyorum veya dinliyorum. “Acaba”, diyorum kendi kendime, “ben süresi dolmuş bir ömre kuşbakışı baktığım için mi” onu kısa sürede çok iş başarmış sanıyorum. Demagojik bir bakışla mı bakıyorum yoksa?
Bu hayatlardan biri Franz Kafka’nın hayatı ve miras bıraktığı eserleridir. 20. yüzyılın en yaratıcı ve etkili yazarlarından biri olarak kabul edilen Çek asıllı Avusturyalı bir yazar olan Franz Kafka (1883-1924), eserlerinde çağımız insanının korkuları, kararsızlıkları, yalnızlığı, kendisini işyerinde değersiz hissetmesi, kendi kendine yabancılaşması, aşırı itaatkârlığı ve çevresiyle iletişimsizliği gibi konularını işlemiştir.
Oysa Kafka, aslında zamanının çoğunu İşçi Kazaları Sigortası Enstitüsü’nde avukat olarak çalışarak geçirmişti. Kafka günlük işini sürdürürken nasıl olur da bu kadar fantastik ve felsefi bir yapıya sahip olan düşünüş biçimini eserlerinde işleyebilmişti?
Şaşırtıcı değil mi? İsterseniz Yaratıcı İlham Efsanesi kategorisinde başka şaşırtıcı bazı örnekler vereyim:
Hademe “John Steinbeck”…
Eşi Carol Henning ile tanışana kadar hademelik yapmıştı. Sonra eşiyle birlikte plastik manken üretmiş ancak ticari olarak batmıştı. Battıktan sonra uzun süre ailesinden yardım almıştı. Tam bu sırada onu üne kavuşturan “Fareler ve İnsanlar” ı yazdı.
Bulaşıkçı “Orhan Kemal”
Orhan Kemal’in babası, 1931 yılında siyasi nedenlerden ötürü Suriye’ye yerleşmek zorunda kalmıştı. O sıralar ortaokul çağlarında olan yazar da babasıyla birlikte Suriye’ye yerleşmek zorunda kalmıştı haliyle. Burada zor zamanlar yaşayan ailesine yardım edebilmek için bulaşıkçılık ve matbaa işçiliği yapar büyük yazar. Suriye dönüşünde Türkiye’de ki mesleği ise çırçır fabrikasında işçilik olmuştu Orhan Kemal’in.
Fabrika İşçisi “Charles Dickens”
Dickens çok erken yaşta babasını kaybetmişti. Babasının vefatının ardından da daha 12 yaşındayken fabrikalarda çocuk işçi olarak çalışmak zorunda kalmıştı. Burada çalıştığı zamanlar boyunca kendisine yardımcı olan Bob Fagin adlı iş arkadaşından ikinci kitabı ‘Oliver Twist’te sıkça bahseder yazar. Fabrika işçiliğinden sonra hukuk bürolarında çalışmış ve gazetecilik yapmıştı.
Mühendis “Dostoyevski?”
15 Yaşındayken ailesinin zoruyla Nikolayev Askeri Mühendislik Enstitüsü’ne gönderilir. Burada okurken annesini ve babasını kaybeden yazar, mezuniyetinin ardından da mühendis olarak hayatını kazanır. Dostoyevski daha sonra Fransızcadan çeviriler dönemidir. Özellikle Balzac’tan çeviriler yapar. İlk kitabı ‘İnsancıklar’dır.
Polis “George Orwell”
Daha 19 yaşında Burma’da polis teşkilatına katılır George Orwell. Ülkenin çeşitli bölgelerinde görev yapan Orwell, en son ülkenin kuzeyinde yer alan Netha’daki görevinde geçirdiği hastalık nedeniyle İngiltere’ye gönderilir. Orwell’in yazarlık kariyeri de istifa ettiği polislik memuriyetinin ardından burada başlar. Burma’da ki tecrübelerinden ‘Burma Günleri’ adlı romanında bahseder ünlü yazar.
Irgat Katibi “Yaşar Kemal”
Yaşar Kemal’de bir çok ayrı işte çalışmış yazarlardan. Anadolu’nun hemen her yerini gezen Yaşar Kemal, ırgat katipliği, ırgatbaşılık, traktör sürücülüğü, çeltik tarlalarında kontrolörlük, öğretmen vekilliği, arzuhalcilik ve kütüphane memurluğu yapmış. Askerliğinden sonra da İstanbul’da iki yıl süreyle bir Fransız havagazı firmasında kontrol memuru olarak çalışmış.
Maliye müfettişi “Cemal Süreya”
Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden mezun olan Cemal Süreya, Eskişehir Vergi Dairesi’nde stajyer olarak göreve başlar. Bir yıl sonraysa maliye müfettiş muavini olarak İstanbul’a atanır. Maliye Müfettişliğine kadar yükselen şair, denetim usullerini incelemesi için Fransa’ya gönderilir. Türkiye’ye dönüşünden iki yıl sonra memuriyetinden istifa eden şair, Papirüs dergisini çıkarmaya başlar.
Deniz İşçisi “Jack London”
London, genç yaşta San Francisco’daki istiridye çiftliklerinden istiridye çalarak onları Oakland’deki pazarlara satmaya başladı. Bir gün teknesi onarılamayacak derecede zarar görünce California Fish Patrol’da işe girdi ve 1896’da Oakland’de liseye başlayana kadar Pasifik’te avcılık yaptı.
Öğretmen “Stephen King”
Korku ve gerilim türünün başat yazarlarından Stephen King liselerde öğretmenlik yapmak için bir sertifika edinmişti fakat hemen iş bulamayınca bir süre kısa öykülerini satarak geçirdi. Nihayet öğretmenliğe başladıktan sonra da bu alışkanlığını sürdürerek geceleri yazdı. Zaten dikkatleri ilk çekişi de bir okul balosu sahnesi barındıran “Carrie” adlı romanıyla olmuştu. Bu kitap, King’in yazdığı dördüncü eser olmasına rağmen ilk yayımlanan eseridir. Ünlü yönetmen Brian De Palma kitabı 1976’da sinemaya uyarladı.
Ambar Memuru “Kemal Tahir”
Annesinin ölümünden sonra Galatasaray Lisesi’ndeki eğitimini yarıda bırakarak avukat katipliği yapan Tahir, daha sonra Zonguldak’ta kömür işletmelerinde ambar memurluğu yaptı. 1932’de ise İstanbul’a dönerek gazeteciliğe başladı.
Antikacı “Edip Cansever”
İstanbul Erkek Lisesi’ni bitirdikten sonra Yüksek Ticaret Okulu’na girdi fakat buradaki öğrenimini yarıda bıraktı. 1950’den 1976’ya kadar Kapalıçarşı’daki babadan kalma antikacı dükkanında antika eşyalar, turistik eşyalar ve halı ticareti yaptı. Ayıca dükkanda bulunan küçük odada dokuz kitap yazdı.
PTT Genel Müdürü “Refik Halit Karay”
Uzun yıllar farklı yerlerde sürgünde kaldıktan sonra stanbul’a döndü. Robert Koleji’nde Türkçe öğretmenliği yapmaya başladı. 1919’da, Posta ve Telgraf Teşkilatı (PTT) genel müdürü oldu.
PTT Memuru “Orhan Veli Kanık”
PTT Genel Müdürlüğü Telgraf İşleri Reisliği Milletlerarası Nizamlar Bürosunda memurluk yapanlardan Orhan Veli 1945-1946 tarihleri arasında Hasan li Yücel zamanında kurulan Millî Eğitim Bakanlığı’nın Tercüme Bürosu’nda, yabancı dilde yazılmış eserleri ayırmak üzere fiş memuru olarak görev aldı.
Bakkal “Aziz Nesin”
Ankara Harp Okulu’nu bitirdikten sonra asteğmen rütbesiyle orduya katıldı. Anadolu’nun çeşitli yerlerinde görev yaptı. Üsteğmen rütbesindeyken “görev ve yetkisini kötüye kullandığı” suçlamasıyla askerlikten uzaklaştırıldı. Askerlikten ayrılmasının ardından bir süre Nuruosmaniye’de bakkallık, muhasiplik gibi işler yaptı. 1945 yılında ise gazeteciliğe başladı. Kaynak
Yaratıcı İlham Efsanesi – Şunu anlamak mümkün: Başarı öyle kolay elde edilen bir amaç değildir. Üstelik bu başarılı insanlar bir eli yağda bir eli balda büyümediler. Zamanları da hiç olmadı. Neye yetenekleri olduğuna ilişkin bir psikolojik danışmanlık ve rehberlik hizmeti de almış değillerdi.
Peki bu insanlar ve hatta başarı öyküleri kitaplaşmış diğer insanlar nasıl oluyor da kısa bir hayata, mesleğiyle ilgili olmayan şiirde, edebiyatta ve hatta diğer alanlarda başarılı oluyorlar?
Cevap açık: Farkında olsun veya olmasın, kendilerine göre katı bir programa bağlı kalarak başarılı oldular.
Sadece yetenek değildi bunun nedeni. Evet yetenek vardı, ancak bu disiplinli bir yetenek kullanımıydı.
Tekrar Kafka’ya dönelim…
Kafka her sabah 08:30’dan 14:30’a işine kadar gider, çalışır ve öğle yemeğini yerdi. Sonra kestirir; uyandıktan sonra 19:30’a kadar tekrar çalışırdı. Akşamları egzersiz yapar ve ailesiyle akşam yemeği yerdi. Sonra gece 23: 00’de yeniden yazmaya başlardı.
Kafka’nın programına olan bağlılığı pek de benzersiz değil. Hemen çoğu popüler yazar, düşünür, aktivist benzer şekilde disiplinli bir enerji harcıyorlardı. İşte bunlardan birkaç tanesi:
-
Maya Angelou, yerel bir otel odası kiralayıp yazma işi için bu odaya kapanırdı. Sabah 6: 30’da gelir, öğleden sonra 2’ye kadar yazardı. Otelde asla uyumazdı.
-
Pulitzer Ödülü sahibi Michael Chabon, haftada beş gece 22.00’den 03.00’e kadar yazardı.
-
Haruki Murakami sabah 4’te uyanır, beş saat boyunca yazar ve ardından koşuya çıkardı.
En iyi yazarların veya düşünürlerin çalışmaları sadece motivasyona veya yaratıcı ilhamlara bağlı değildir. Bunun yerine, yazılı olsun-olmasın, tutarlı bir programa ve bir rutine disiplinle bağlıydılar. İşte yaratıcı ilham efsanesini ateşleyen kıvılcım da buradan alevleniyordu.
İlham Nedir – Pasif ve Aktif İlham – İlham Kime Gelir?
Günlük Rutinler: Programın Gücü
Yaratıcı İlham Efsanesi – Psikolojide işlevselciliğin ve pragmatizmin öncüsü Amerikalı ünlü filozof ve psikolog William James, alışkanlıkların ve programların “gerçekten ilginç eylem alanlarına ilerlemek için zihnimizi serbest bıraktıkları” için önemli olduğunu dikkat çekiyor.
Motivasyon “aktif” ilhamı doğuruyor ve üretim başlıyor. Burada “Aktif” ilhamı kasten kullandım. Çünkü aktif ilhamda başrolde siz varsınız. başkalarının başarısından ilham almak zavallılık olur. Karanlığa kızmak yerine bir mum yakmak gibidir aktif ilham.
O halde, çekici bir şey yaratma konusunda ciddiyseniz, sizi etkilemek için motivasyon ve ilham beklemeyi bırakmanız ve basitçe tutarlı bir şekilde iş yapmak için bir program belirlemeniz gerekir. Tabii ki bunu söylemesi kolay ama pratikte yapması çok daha zor; yaparsanız bu aktif ilhamla desteklenecektir.
Bazı Örnekler
Yaratıcı İlham Efsanesi – Tüm spor dallarında ciddi programlar uygulanır. Rekor kırmak sadece bir sonuç değildir; gerisinde o programa mutlak itaat gerektiren bir azim ve irade vardır.
Yaratıcı çalışmalar yapmak, spor salonunda yapılan bir antrenmandan farklı değildir. Açıkçası, ortalamanın altında bir şey yapmak asla amaç olmamalıdır. İlhamını pasiften aktife çevirmek için lütfen ödemeniz gereken bir bedel varsa ödeyiniz.
Burada ayrıca hatırlatmak istediğim başka bir kural da 10.000 saat kuralıdır. Malcolm Gladwell’in ünlü tezidir: “Bir konuda uzmanlaşmak için en az 10 bin saat üzerinde çalışılması gerektiğidir.” Bu konudaki yazıları mutlaka okuyunuz.
10 Bin Saat Kuralı Nedir? Başarılı Olmak İçin Bilinmesi Gerekenler!
Sonuç: Planla, Uygula ve Üret!
Sizi etkilemek için motivasyon veya yaratıcı ilham beklemeyi bırakın ve alışkanlıklarınız için bir program belirleyin. Profesyoneller ve amatörler arasındaki fark budur. Profesyoneller bir program belirler ve ona bağlı kalır. Amatörler ilham aldıklarını veya motive olduklarını hissedene kadar beklerler.
Kötü alışkanlıkları kırmak ve iyi alışkanlıklar yaratmak için daha pratik fikirler istiyorsanız, alışkanlıklardaki küçük değişikliklerin ne kadar önemli sonuçlara yol açabileceğini düşünün.
Özetle, yaratıcı ilham, bir hedef için elinde bir planı ve programı olan, ona uyan disiplinli bir iradeye sahip olanlara gelir.
Aristo’nun cümleleriyle bitirelim: “Biz tekrar tekrar ne yapıyorsak oyuz.”
