Uykuda öğrenmek – Oh, ne güzel! Hem uyuyorum, hem öğreniyorum, mu?
Şaka değil, araştırma bulgularına göre, uykunuzu, gün içinde gerçekleştirdiğiniz öğrenmeyi yeniden etkinleştirme aracı olarak kullanabilirsiniz. Yani uykunuzu bir öğrenme yolculuğunun devam eden sanal ortamı gibi düşünebilirsiniz.
Bu iddiayı, bu konuda yapılmış iki çalışma bulguları destekliyor.
UYURKEN ÖĞRENMEK MÜMKÜN MÜDÜR?
Uykuda öğrenmek mümkün mü konusu, sıklıkla gündeme gelen bir konudur. Başlıktaki soru bu konuda sorulmuş en derli toplu sorudur. Böyle sorular her zaman sorulmuştur. Bu konudaki çalışmalar da hep popüler konular olmuştur. Özellikle yabancı bir dili öğrenmede uykuyu bir ders aracı olarak kullandığını iddia edenler de az değildir.
Uykuda öğrenmek konusu yeni bir konu değil. Bundan 30 yıl önce de konuşuluyordu. Şöyle söylenirdi: Siz uyurken hemen yanı başınızda öğrenmenizi istediğiniz konuları seslendiren bir kasetiniz çalacak; böylece bilgiler beyninize zahmetsizce sızacak! Bu fikri en çok yabancı bir dili öğrenmeye veya öğretmeye çalışanlar seslendiriyordu. Bu konuda, o zamanlar yapılan araştırmalar, bu tür düşünceleri reddetti. Zaman içinde de sessizliğe gömüldü.
Bu konu solmuş olsa bile hala araştırılmaya devam ediyor. Nitekim bu makalede uykuda öğrenmeye dair eski tartışmanın yeniden alevlendiği görülüyor. Belki de kim bilir, bu görüşü savunanlar haklı mıydı acaba, bakalım mı?
UYKUDA ÖĞRENME MÜMKÜN AMA ŞARTLARI VAR
Uykuda öğrenme çalışmasına, birinci grup olarak, yaş ortalamaları 21 olan 16 genç yetişkin katıldı. Katılımcılar, dörtlü tuş basımıyla 12 çeşit dizilimden üretilen 2 melodiyi, ‘çalmayı’ öğrendi. Amaç, müzisyenlerin müzik çalmayı öğrendiğinde ortaya çıkan “sensörimotor (duyumotor)” entegrasyon türünü taklit etmekti.
Katılımcılar 3 grup olarak bellir şartlarda teste tabi tutuldu. Birinci grup ve ikinci grup öğrenmeden sonra 90 dakikalık bir şekerleme uykusu aldılar. Bu uyku, “Yavaş dalga uykusu”ydu. Uyku sırasında, birinci gruba öğrendikleri iki melodiden her biri dört dakikalık sürelerle 20 kez tekrar tekrar çalınıırken, ikinci gruba bu uyku sırasında hiçbir melodi çalınmadı. Üçüncü grup 90 dakikalık bir şekerleme uykusu almadı. Üçüncü bir grup ise sadece uyanık kaldı ve 90 dakikalık süre boyunca zorlu bir “çalışma hafızası” görevi oynadılar. Arka planda beyaz ses (white noise) çalındı ve öğrenilen iki melodi bu beyaz ses dalgasına gömüldü.
Uyku şekerlemesinden sonra, yani öğrenmeden 90 dakika geçtikten sonra, tüm grupların melodileri çalma yetenekleri yeniden test edildi.
Sensörimotor Nedir?
Beyin korteksindeki hem motor hem de duyusal (sensory) alana verilen isimdir.
Yavaş Dalga Uykusu Nedir?
Yavaş beyin dalgaları olarak bilinen, geceleri 5-6 saat süren, genellikle uykunun derin ve rüyasız olan bölümüdür.
Çalışma Hafızası (Working Memory)
Hemen farkında olduğunuz bilgileri içerir. Bilgi “geçici hafızaya” alınır; çalışma hafızasında tutulur. Çalışma hafızasının kapasitesi – bir seferde ne kadar bilgi tutabileceği – ciddi ölçüde sınırlıdır.
Uykunun sensörimotor entegrasyonu için özellikle yararlı olduğu ve uyku sırasında hafızadaki bilgilerin canlandırılması, bu hatıraların yeniden aktive edilmesi fikrine uygun olarak; “yavaş dalga uykusu” sırasında çalınan iki melodinin daha iyi hatırlandığını gösterdi. Ayrıca, gelişme miktarı, yavaş dalga uykusunda geçen süreyle olumlu bir ilişki içindeydi.
Birinci grubun öğrenme düzeyi uykuda Kendilerine melodi çalınmayan ikinci grubun gelişim oranın iki katı seviyede oluştu.
Bulgular, ilk gruptaki yavaş dalga uykusunun öğrenilen melodilerle ilgili bellek güçlendirmesindeki rolünün de daha etkili bir şekilde arttığını gösterdi. Bu çok özel becerilerde (melodi çalma becerisi) görülen faydalar, maalesef diğer alanlarda (dil öğrenme gibi) görülmemektedir.
BİR BAŞKA ÇALIŞMA
Bununla birlikte, yakın zamanda yapılan bir başka çalışma, nesne-yer ilişkileri üzerinden bir süreç yürütmüştür. Nesneler bilgisayar ekranında belirli konumlarla ilişkilendirildi ve aynı zamanda kendilerine özgü sesler (örneğin, Miyavlayan bir kedi ve kaynadığında ıslık sesi çıkaran bir su ısıtıcısı) sunuldu. Katılımcılar önce bir MR tarayıcıda nesne-yer ilişkilendirmesini öğrendiler. Sonra 2 saatlik Yavaş dalga uykusu uyudular. Yavaş dalga uykusu sırasında, öğrenilen ilişkilerin kendisine özgü sesler yanında, daha önce karşılaşılmamış “kontrol amaçlı” başka sesler de çalındı. Katılımcılar kısa bir mola ve duştan sonra test edildi.
Test sonucunda, beyin aktivitesinde, daha önce karşılaşılmış nesneyle ilgili sesler ile kontrol amaçlı sesler arasında bir fark bulundu. Nesneyle ilgili sesler sağ parahippokampal kortekste artmış aktivasyon üretti. Bu durum derin uykuda bile beyinde bir çeşit farklı işlem yapıldığını gösterdi. Ayrıca, ilişkili sesler uyku sırasında çalındığında, görsel işlem bölgeleri ile parahippokampal bağlantı artmıştır.
Parahippocampal: Limbik lobda bulunur. Son araştırmalar, burada simge yapılara duyarlı nöronlar buldu.
Sonuç: Çabasız Öğrenme Olmaz!
Bunların hepsi çok heyecan verici, ama elbette, çaba göstermeden ve daha önceden öğrenmeden öğrenmek akıllı bir strateji değildir. Kalıcı da mümkün de değildir. Kesinlikle, bilinçli ve özenli bir şekilde öğrenmeniz gerekiyor. Ancak bu bulgular, öğrenme malzemesini uyku sırasında tekrar çalarak konsolidasyon şansımızı artırabileceğimizi gösteriyor. Elbette, bununla ilgili iki pratik sorun var: Bir, öğrenme malzemesinin bir şekilde işitsel bir bileşene dönüştürülmeye ihtiyacı vardır. İki, bir şekilde uyku döngünüzde de doğru zamanda tekrarlamayı yönetebilmelisiniz.
Konunun farklı bir açıdan özetini aşağıdaki videodan izleyebilirsiniz.
UYKUDA İNGİLİZCE ÖĞRENMEK MÜMKÜN MÜ? MEGA HAFIZANIN HAZIRLADIĞI VİDEOYU İZLEYİN!
</p>
Kaynaklar
Antony, J. W., Gobel, E. W., O’Hare, J. K., Reber, P. J., & Paller, K. A.. (2012).Cued memory reactivation during sleep influences skill learning. Nature Neuroscience.
van Dongen, E. V., Takashima, A., Barth, M., Zapp, J., Schad, L. R., Paller, K. A., & Fernández, G.. (2012). Memory stabilization with targeted reactivation during human slow-wave sleep. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(26), 10575 – 10580.
