Unutma Eğrisi ve Kolay Öğrenme İlişkisi – Tabiattaki en önemli yasalardan biri “Çevresine uyum sağlayabilenler hayatta kalabilir“dir. Uyumsuz olanlar zaman içerisinde unutulur ve kaybolurlar.
Varoluşun temel amacı bu olunca, beyin de hayatta kalabilmek için kendine en uygun ve en kolay geleni, yani en önemli ve en şaşırtıcı bilgileri daha kolay işleyip hafızasına yerleştirmektedir.
Mesela evden çıkarken, sizi ısırma ihtimali olan komşunuzun azgın köpeğini kolayca hatırlarsınız(!) ve bunu hatırlamak öyle büyük çaba gerektirmez. Çünkü bu bilginin hayati bir önemi vardır. Oysa aynı köpeğin adını hatırlamak oldukça zordur. Neden mi; çünkü köpeğin adını önemsemek hayati değil sıradan bir gerçektir.
Fakat günümüzde insanların öğrenmek istedikleri şeylerin çoğu, hayatta kalmaya odaklanmak gibi, hafızamızı kullanmaya değecek önemli olmayan şeyler olarak görülmektedir. Dolayısıyla beynimiz de duruma göre, nadiren hayatta kalmaya odaklanmaktadır.
Hayatta kalmak gibi beynimizi etkili bir şekilde işin içine sokmaya gerek kalacak örnekler neredeyse azalmıştır.
Evrimsel belleğimiz, hayatta kalabilme risklerinin getirdiği tehlikeler yerine, günlük hayatımızda ihtiyacımız olan başka konuları belleğe almaya yönelmiştir, ki bu onun pek de önemsemediği tür bilgilerdir.
Hafızamızı kendimiz için önemli gördüğümüz yeni bir yabancı dili öğrenmek, farklı kelimeleri hafızaya almak, etkili ders çalışmak, not tutmak gibi akademik konular veya Yıldız Savaşlarının kahramanlarını hatırlamak için kullanıyoruz.
Bunu yapmanın doğru bir yolu veya hilesi, yeni bir beceri edinmeye veya belirli bir alanda bilginizi geliştirmeye karar verdiğinizde, beyninizi bu bilginin önemli olduğuna ikna etmektir. Yani örneğin, bir yabancıdil öğrenmek için öncelikle beyninizin, öğreneceğiniz yabancı dilin yaşamak, hayatta kalmak ve geleceğiniz için çok önemli olduğuna inandırılması gerekmektedir. Bu öğrenilecek diğer bilgiler için de geçerlidir.
Başka bir deyişle, beyninizin önemsiz görüp belleğe almadığı, alsa da önemsemeyip yokluğa göndermek istediği şeyleri, yani “unutma eğrisinin” üstesinden gelmek zorundasınız. Özet olarak;
Öğrenmenin evrimsel bir amacı vardır. Çevrelerine uyum sağlayan bireyler başarılı olacaktır. Beynimizi önemli şeyleri hatırlamaya ve “unutma eğrisinin” üstesinden gelmeye ikna etmeliyiz.
Bu sitede benzer konularda yayınlanmış çok sayıda makale vardır. Mega Hafıza’nın (www.megahafiza.com) yarım asırdır uğraştığı alan budur. Bunları yazının sonundaki “Tavsiye Edilen Makaleler” bölümünde görebilirsiniz.
Hermann Ebbinghaus’un Hafıza Deneyleri
Unutma Eğrisi ve Kolay Öğrenme İlişkisi – Unutma eğrisi, bir şeyin başlangıçta öğrenildikten sonra unutulma oranını tanımlayan matematiksel bir formüldür.
Fikir 100 yıldan eskidir. 19. yüzyılın sonlarında, hafızanın nasıl çalıştığını anlamak için deneyler yapan ilk bilim adamları arasında yer alan Alman psikolog Hermann Ebbinghaus tarafından ortaya çıkarılmıştır.
Ebbinghaus deneylerini kendi üzerinde gerçekleştirmiştir. Ezberlenen materyallerin hafızada kalması için ekstra avantajlar sağlama farklılıkları olmasın diye, önce aşağıda örnek olarak verilen tipte anlamsız hecelerin listelerini ezberlemiştir.
Ebbinghaus Deneylerinde Ezberlenen anlamsız hece örnekleri (“sessis harf + sesli harf + sessis harf” kombinasyonları şeklinde seçilmiştir): VEH, DIF, ZUH, LAJ, MIV, LEQ, KOJ, WIC, NES, KEP, NUD, JEC, QEM
Bundan sonra, çeşitli zamanlarda kaç tane anlamsız heceyi hatırladığını görmek için kendini periyodik olarak test etti. Ebbinghaus başlangıçta tam olarak ezberlemiş olduğu hafızasındakileri hızla kaybettiğini gördü.
Bu hemen öğrenme ve hemen unutma olgusu, sınavdan önceki gece veya bir kere çalışılmış bilgiyle, beyne bilgileri tıka basa dolduran, ders çalışan öğrencilere tanıdık gelecektir.
Neden? Neden Öğrendiğimiz Bir Bilgiyi Hemen Unuturuz?
Unutma Eğrisi ve Kolay Öğrenme İlişkisi – Şekil 1’deki unutma eğrisinde de gördüğünüz gibi, öğrenilenleri unutma, başlangıçta çok hızlıdır ve dik olarak düşüş göstermektedir. (Hatta düşerken, ‘imdat’ çığlıkları attığını hayal edin!)
Ebbinghaus, sonuç olarak, hafızasının bu heceleri nasıl kolayca tutacağını anladı. Ertesi gün, listeden sadece hatırlanabilir olan birkaç öğeyi hafızasına aldı ve günlerce hatırlama çalışması yaptı.
Şekil 1: Hermann Ebbinghaus’un Unutma Eğrisi
Unutma eğrisi grafiği, insanların öğrendiklerini tekrar etmezlerse, yeni öğrendikleri bilgileri saatler ve günler içinde nasıl unuttuklarını anlatır. Unutma eğrisinin en önemli özelliği, unutmanın ilk 24 (hatta ilk 6 -8 saatte) saatte hızla dik keskin bir düşüş gösterdiği ve sonra çok düşük bir seviyede yumuşak eğimli yatay bir düşüşle devam etmesidir.
Bu aslında, aldığımız bilginin köpeğin ısırması gibi, unutmamamızı sağlayan duyuşsal ve duygusal boyutta hayati bir karşılığı olmadığı sürece, unutulmaya mahkum olduğunu gösterir.
Bilgi önce geçici hafızaya alınır; sonra önemsiz ise unutulur.
Yine de, bu dik düşüş her öğrenmeyi böyle takip ediyorsa, herhangi bir kelime listesini kalıcı olarak hafızaya almak çok zaman alıcı olurdu.
Ebbinghaus’un Sistematik Aralıklı Tekrarı
Unutma Eğrisi ve Kolay Öğrenme İlişkisi – Ebbinghaus’un “unutma eğrisi”ne bağlı olarak yaptığı diğer önemli keşif de şudur;
Sistematik Tekrar / Aralıklı Tekrar
Unutma eğrisinin aşağı yöndeki keskin eğimi, öğrenilen bilgileri belirli aralıklarla tekrarlayarak yumuşatılabilir ve unutma önlenebilir. Bu ilke, materyalin ilk öğrenilmesinin ardından giderek artan zamanlarda kısaca gözden geçirildiği “aralıklı tekrar” veya “sistematik tekrar” adı verilen öğrenme yönteminin temelidir. Bu tekrarlar kabaca şu zamanlarda olmalıdır;
1. Tekrar: Aynı gün içinde (tercihen uyumadan önce),
2. Tekrar: Ertesi gün içinde,
3. Tekrar: Bir hafta sonra,
4. Tekrar: Bir ay sonra,
5. Tekrar: 4 – 6 ay arasında.
Ebbinghaus’un keşfinin modern versiyonu şu denklemle tanımlanmaktadır:
R = e ^ ( -t / s )
Bu formülde, “R” bir şeyi ne kadar kolay hatırlayabileceğinizin bir ölçüsüdür. “s” hafızanızın “gücü, “t” geçen zaman miktarı ve “e“ ise bir matematiksel sabit olan Euler sayısıdır.
Bilgilerin tekrarlanması ve gözden geçirilmesi hafızanın gücünü arttırır. Bu da R‘nin yani aşağı eğiminin kademeli olarak azalmasına, yani hafızada kalan miktarın artmasına neden olur.
Şekil 2: Sistematik Tekrar / Aralıklı Tekrar
Unutma eğrisinin üstesinden gelmek, rastgele tekrarlardan daha fazlasıdır. Tekrarlar arasında boşluk olmalıdır. Yeni bir bilgiyi 1 saatte 15 kez tekrarlamak ve eğrinin üstesinden gelmek için işe yaramaz.
Eğer o bilgi zaten beynin hazır önündeyse, hatırlamak için tekrar yapmaya gerek kalmaz. Eğer bilgi aralıklarla tekrarlanırsa, beyin o hafızayı bir kas gibi güçlendirerek yeniden yapılandırır.
Aralıklı veya sistematik tekrar, diğer hayvanlar üzerinde de iş görmektedir. Bir çalışmada, arılar, şekerli suyu diğerlerinden ayırt edebilmeleri için eğitildiler. Her 10 dakikada ara verilerek bir eğitilen arılar, çok daha sık 30 saniyede bir eğitilenlerden çok daha başarılı bir şekilde şekerli suyu tanımayı öğrendiler.
Unutma Eğrisi ve Kolay Öğrenme İlişkisi – Beyni bilgisayarlara ve bilgisayarlarda çalışan yazılımları benzetebiliriz. Buradaki benzetmenin nedeni bu iki benzeşenin çalışma stillerinin benzer olmalarıdır.
Beyin, anıları sabit diskteki dosyalar gibi “depolar” ve yazılım, insan zihninin yaptığı gibi öğrenmek için “sinir ağlarını (nöronlar)” kullanır.
Bilgisayar bir dosyanın nerede olduğunu unutmaz, oysa bir sinir ağı yalnızca kendisine ne söylenmişse onu kaydeder. Ancak öğrenmenin gerçekliği farklıdır. İnsan beynindeki yazılım yaratıcı tarafından önceden “Sistematik tekrar şeklinde tekrarlanmayan ve gözden geçirilmeyen bilgi unutulsun!” şeklinde programlanmış gibidir. Yazılımı kurallarına göre kullananlar sonucun ödüllerine kavuşurken, diğerlerinin öğrendiklerinin unutulmasına boyun eğmesine sebep olacaktır.
Unutma eğrisi beynin temel olarak nasıl farklı çalıştığını gösterir. Yani beyin önemli olanı önemsizden filtreleyerek her şeyi öğrenebilir.
Beynimiz, hayatta kalmak için gerekli olmayan, ancak ödüllendirici, motive edici ve mutlu edici olan başarıları unutmamaya yatkındır. Yeni bir dil öğrenme ve bir müzik aleti çalmadaki başarı gibi.
Başarı dileklerimle…
Melik Duyar
Dünya Hafıza Şampiyonu
© 2020 – MEGA HAFIZA – Beyin Temelli Eğitimler ve Setler
ÜCRETSİZ ÜYE OLUN – www.MegaHafiza.com
Tavsiye Edilen Makaleler:
İngilizce Öğrenmede Sistematik Tekrar – İngilizce Öğrenmenin Bilimsel Çalışmalara Dayalı Etkili Yolu
İngilizce Öğreniminde Tekrarın Önemi – Tekrar Nasıl Yapılmalı?
