Türkiye’de ve Dünya’da Beyin Haritaları ve Zihin Haritalarının Tarihçesi

Türkiye’de ve Dünya’da Beyin Haritaları ve Zihin Haritalarının Tarihçesi – Başlık tarihçe olduğu için beyin haritaları veya zihin haritaları nedir konusuna derinlemesine girmeyeceğim. Ama yine de kısa bir tarif yapabilirim. Zihin haritası kısaca bilgiyi organize eden görsel bir diyagramdır. Beyne kolayca bilgi yüklemek veya beyinden kolayca bilgi indirmek için kullanılır. Bu,etkili öğrenme ve hatırlama dediğimiz şeyin ta kendisidir. Şimdi gelelim tarihçeye…

Zihin haritalama, yüzyıllardır bir biçimde var olmuştur. 3. yüzyıldan bir filozof olan Tyros’lu Porphyry, Aristoteles’in çalışmaları hakkındaki fikirlerini başkalarının anlamasını kolaylaştırmak için zihin haritasını kullanmakla tanınır. O zamandaki zihin haritaları şüphesiz modern olanlardan çok farklı görünüyor, ancak niyet aynıydı. Hala görsel düşünme olayın merkezindeydi.

Leonardo da Vinci, onun hakkında bildiklerimiz göz önüne alındığında, modern zihin haritasıyla bire bir aynı olmasa da, o da bir anlamda zihin haritalamayı kullandı. Mühendislik, edebiyat, heykel ve daha fazlası hakkındaki fikirlerini bu şekilde formüle etti ve düzenledi.

Modern Zihin Haritalarının Babaları

Zihin Haritalarının Tarihçesi – Zihin haritalama, 1950’lere ve 60’lara kadar gerçekten önemli bir şekilde yeniden ortaya çıkmadı. Daha sonra, 1969 yılında Ross Quillian ve Dr. Alan Collins, insanların nasıl öğrendiği sürecini incelediler ve bir tür “öğrenme ağı” geliştirmek için zihin haritalamayı benimsediler. Çalışmaları, insanların doğrusal bir şekilde öğrenmediği fikrini destekledi. Böylece bilginin beyinde yapılanmasının zihin haritalama ile mükemmel bir şekilde temsil edilen serbest çağrışıma dayandığı ortaya çıktı.

Hemen bir yıl sonra Exeter Üniversitesinden Dr. Howe’un, öğrencilerin notları ile öğrenmeleri arasındaki ilişkisinin ölçülerek, farklı notların değerlendirilmesiyle ilgili çalışması Dr. Collins’in çalışmasını destekleyen önemli bir mihenk taşı oldu.

Özellikle Dr. Collins ve Dr. Howe “modern zihin haritalamanın babaları” olarak kabul edilmektedir.

“Gerçeği kısaltmamalıyız, bunun yerine yeni bir sunum yöntemi bulmalıyız.” – Edward Tufte

Zihin Haritaları Tekniğininde 1981 Sonrası

Zihin Haritalarının Tarihçesi – 1981 yılı, zihin haritalamanın modern formatı için bir başka kilometre taşı oldu. Prof. Roger Sperry, bölünmüş beyin araştırması için 1981 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü aldı. Bu araştırma ile dünya, beynin sağ ve sol yarım-kürelerinin farklı çalıştığını anladı. Bunu takiben yapılan çalışmalar, beynin her iki tarafınının birlikte ve dengeli kullanmanın öğrenmede sinerji yarattığını gösterdi.

Zihin Haritalarında Tony Buzan Etkisi

Ardından İngiliz psikolog Tony Buzan, beynin her iki tarafının birlikte ve dengeli kullanılmasının yarattığı sinerjiyi kendisine destek alarak, not alma ve radyal düşünme konusuna daldı. Bazı yapısal iyileştirmeler yaparak “Mind Maps™” terimini markalaştırdı ve “Mind Maps” markası altında bir not tutma sistemini genel bir şekilde kamuoyuna tanıttı.

Türkiye’de Beyin Haritaları ve Zihin Haritalarının Tarihçesi

Zihin Haritalarının Tarihçesi – 1980 ve 1990’lı yılların başında, dünyada teknoloji ve iletişim bugünkü gibi gelişmiş ve yaygın değildi. Bırakın interneti, televizyon kanalı sayısı birkaç taneden ibaretti. Türkiye’deki halk maalesef genel anlamda beyinle ilgili bu gelişmelerden ve bilgilerden habersizdi.

Hafıza ve Beyin Eğitiminde Melik Duyar Etkisi

1988 yılında İskenderun Demir ve Çelik Fabrikalarının Eğitim Merkezi Müdürü olan Melik Duyar ABD Hükümetinden kazandığı bir bursla yüksek lisans çalışması yapmak için Minnesota Üniversitesine gitti. Beynin sağ-sol yarım küreleri çalışmalarından haberdar oldu. Beyinle ilgili bilimsel çalışmalara ilgi duydu.

Yapılan bilimsel çalışmalar üzerine teknikler geliştirmeye başladı. Önce kumar tekniklerine takıldıysa da, sonra tekniklerin öğrenme ve hafızayı geliştirme yönüne ağırlık verdi.

Türkiye’ye döndüğü 1990’lı yılların başında geliştirdiği teknikleri çeşitli eğitim setlerine dönüştürerek, tiyatro sanatçısı Cihan Ünal sunumunda çeşitli televizyon kanallarına çıktı. “Hafızanın ve Beynin Eğitilebileceği” sloganlarıyla ve yaptığı hafıza gösterileriyle toplumu etkiledi. Bu anlamda Melik Duyar Türkiye’de hafıza ve beyin eğitimini başlatan kişi olarak tanınmaktadır.

Derken, Melik Duyar 1993 yılında Avrupa Topluluğundan bir başka burs kazanarak “Avrupa Topluluğu Ekonomisi” konusunda master yapmak üzere öğrenci olarak İngiltere’de Exeter Üniversitesi’ne gitti. Oradaki 1993-94 öğrencilik yıllarında kendisi tüm notlarını beynin etkin kullanım kurallarına göre tuttu.

“Beyin Haritaları” ve “Zihin Haritaları” Kavramlarının Türkiye’de İlk Kullanımı

Zihin Haritalarının Tarihçesi – Melik Duyar İngiltere’de öğrenci olduğu 1994 yılında Londra’da yapılan Dünya Hafıza Şampiyonasına katıldı. Fotografik Hafıza dalında birnci olarak altın madalya aldı ve bu kategoride Dünya Hafıza Şampiyonu oldu. Bu başarı birçok ulusal medyada haber oldu. Milliyet Gazetesi Melik Duyar’ın başarısını “Unutmayı Unutan Adam” başlığıyla haber yaptı. İngiltere’de yayınlanan “The Book of Genius (Dehanın El Kitabı)” kitabı onu Dünyada en iyi hafıza gücüne sahip insanlar arasında “ilk 10’da” gösterdi.

Bu Melik Duyar ile Tony Buzan’ın tanışarak arkadaş olmalarına vesile oldu. Her iki yazar ortak bir çalışmayla Beyin Haritaları / Zihin Haritalarıyla ilgili Türkçe yayınlanmak üzere ilk eseri hazırladılar. Bu eserin adı “Beyin Haritaları ve Derslere Uygulama Teknikleri (ISBN 975-95651-4-5)” olup, Melik Duyar & Tony Buzan ortak yazarlı olarak 1995 yılında Bilgimatik yayınları olarak basılmıştır. Bu eser, Türkiye’de zihin haritaları ve beyin haritaları eğitimlerinin de başlangıcı olmuştur. Böylece Türkiye’deki okurlar bu eserle, o zamanlarda yeni bir terim olan“Zihin Haritaları” ve “Beyin Haritaları” kavramlarıyla tanıştılar.

Nasıl Tony Buzan ürettiği İngilizce “Mind Maps” terimini tescilleterek markalaştırdıysa, Melik Duyar da Türkçe “Zihin Haritaları” ve “Beyin Haritaları” terimlerini tescilleterek markalaştırmıştır. “Zihin Haritaları” ve “Beyin Haritaları” halen Mega Hafıza’nın tescilli markalarıdır.