Sıfat Nedir / Ön Ad Nedir – İsimlerin önüne gelerek onları renk, şekil, sayı, biçim, durum gibi yönlerden niteleyen, daha belirgin hale getiren sözcüklere sıfat denir. Sıfatlar, isimlerin neye benzediğini, kaç tane olduğunu, hangi özelliklere sahip olduğunu vurgular.
Örnek: masmavi deniz, büyük ev, kocaman bahçe vb.
Sıfat Çeşitleri
Sıfat Nedir / Sıfat Çeşitleri – Sıfat çeşitleri kendi içinde “Niteleme Sıfatları” ve “Belirtme Sıfatları” olmak üzere ikiye ayrılır.
Niteleme Sıfatları
Bir varlığın durumunu, biçimini, rengini yani aslında nasıl olduğunu, özelliğini vurgulayan sıfat türüdür. İsme sorulan “Nasıl?” sorusuna cevap verir.
Örnekler:
İri ağaçlarla dolu bir ormanda kamp yaptık.
Bahçede rengârenk çiçekler açmıştı.
NOT: Özel isimlerle kullanılan unvanlar da niteleme sıfatıdır. Örneğin: Avukat Esra
Belirtme Sıfatları
Varlığın ya da ismin belirli bir yönünü ya da miktarını ifade eden sıfatlardır. İsimleri işaret, sayı, yer, belgisizlik ve soru yönünden vurgular. Dolayısıyla “İşaret Sıfatları”, “Sayı Sıfatları”, “Belgisiz Sıfatlar” ve “Soru Sıfatları” olmak üzere dörde ayrılırlar.
İşaret Sıfatları
İsimleri veya varlıkları işaret yoluyla belirten sıfatlardır. İsimlere sorulan “Hangi” sorusuna cevap verir.
Örnek: Şu bardağı getirir misin?
UYARI: İşaret sıfatları mutlaka isim soylu sözcüklerle ve yalın halde kullanılmalıdır. Aksi takdirde bu sözcükler sıfat görevini kaybeder.
Bu kalem benim değil. (Bu kalem → İşaret sıfatı)
Bu benim değil. (Bu → İşaret zamiri)
Sayı Sıfatları
Bir ismi veya varlığı sayı yoluyla belirten sıfatlardır. “Asıl Sayı Sıfatları”, “Sıra Sayı Sıfatları”, “Üleştirme Sayı Sıfatları” ve “Kesir Sayı Sıfatları” olmak üzere dört başlığa ayrılır. Aşağıda tamamı örnekler üzerinde anlatılmıştır.
Örnekler:
Her sabah bir elma yerim. (Asıl sayı sıfatı → Varlıkları tam sayı ile belirtir. İsme sorulan “kaç?” sorusuna cevap verir.)
Babam eve gelirken her zaman üç ekmek alır. (Asıl sayı sıfatı)
On yedinci soru oldukça zordu. (Sıra sayı sıfatı → Varlıkların derecelerini/sıralarını belirtir. İsme sorulan “kaçıncı?” sorusuna cevap verir.)
Üçüncü kitap diğerlerinden daha heyecanlıydı. (Sıra sayı sıfatı)
Dedem bize ikişer çikolata getirdi. (Üleştirme sayı sıfatı → Varlıkların eşit bölümlerini belirtir. İsme sorulan “kaçar?” sorusuna cevap verir.)
Her hafta birer dondurma hakkımız var. (Üleştirme sayı sıfatı)
Bu işten yüzde on komisyon alıyormuş. (Kesir sayı sıfatı → Varlıkları kesirli sayılarla belirtir. İsme sorulan “kaçta kaç?” sorusuna cevap verir.)
Tüm kazançtan ona üçte bir pay düşecek. (Kesir sayı sıfatı)
NOT: “Yarım” ve “çeyrek” sözcükleri bir isimle kullanıldıklarında kesir sayı sıfatı olurlar.
Bu akşam yarım bardak kahve içeceğim. (Kesir sayı sıfatı)
Çeyrek elma bana yeterli. (Kesir sayı sıfatı)
Belgisiz Sıfatlar
İsimleri ya da varlıkları sayı ve miktar yönünden tam olarak belirtmeyen sıfatlardır. Yani bir belirsizlik söz konusudur. Sıklıkla “birkaç, birçok, bazı, çoğu, kimi, bütün, tüm, birtakım, her, hiçbir” gibi sözcüklerle kullanılır.
Örnekler:
Yarın birçok öğrenci okul gezisine gidecek.
Her sabah orman yolunda yürüyüş yapar.
UYARI: “Bir” sözcüğü eğer “herhangi bir” anlamında kullanılırsa belgisiz sıfat olur. Eğer “tek” anlamında kullanılırsa asıl sayı sıfatı olur.
Bir gün seni görmeye geleceğim. (Belgisiz sıfat)
Bir gün sonra köye gideceğiz. (Asıl sayı sıfatı)
Soru Sıfatları
Varlıkları veya isimleri soru yolu ile ifade eden sözcüklerdir. Unutmayın ki soru sıfatlarının yerine verdiğiniz cevap da yine sıfattır. Soru sıfatları için çoğunlukla “nasıl, kaç, kaçar, kaçıncı, hangi, ne, ne kadar” gibi sözcükler kullanılır.
Örnekler:
Dün gece kaç saat uyudun?
Doğum gününde hangi renk elbise giyeceksin?
NOT: Bir isim hem niteleme hem de belirtme sıfatını aynı anda alabilir.
Ben bu küçük kasaba da doğdum. (bu → belirtme sıfatı, küçük → niteleme sıfatı; kasaba sözcüğü iki sıfatı da alarak “bu küçük kasaba” sözcük grubunu oluşturmaktadır.)
Sıfat nedir, dendiğinde incelenmesi gereken bir başlık daha vardır:
Sıfat Nedir / Adlaşmış Sıfat
Sıfatların isimleşerek belirli bir kavramı veya grubu temsil ettiği durumlarda karşımıza çıkmaktadır. Özellikle niteleme sıfatlarından sonra gelen isim kaldırıldığında sıfat isimleşmiş yani adlaşmış olur.
Örnek:
Küçük çocuklar okul bahçesinde koşturuyordu. (Niteleme sıfatı)
Küçükler okul bahçesinde koşturuyordu. (Adlaşmış sıfat)
UYARI: Bazı durumlarda adlaşmış sıfatlar cümlede kendinden sonra sözcük ile birlikte kullanıldığında anlam karışıklıkları meydana gelebilir. Bu yüzden anlam karışıklığını önlemek için virgül kullanmayı ihmal etmeyin.
Örnek:
Yaşlı doktorun yanına gitti.
Yaşlı, doktorun yanına gitti.
