Okul Öncesi Eğitim ve Okul Öncesi Çocuk Kitapları – Son yıllarda okul öncesi ve ilkokul çocuklarının öğrenmesini destekleyen yayınlar hızla artmaktadır. Söz konusu temel ve destek kitaplarda ve yayınlarda çok sayıda görsel kullanılmakta ve bu yöntemin çocukların öğrenmesine olumlu katkı yaptığı yorumları yayılmaktadır. Bu nedenle kitapların sayfaları çevrildiğinde, yan yana iki sayfada iki satır konu yazısı yer alırken, geriye kalan boşlukların kocaman bir görselle kaplı olduğunu görmekteyiz. Peki, bunların hangisi daha etkili?

Okul öncesi eğitimde, görseller (illüstrasyon) ile kelime öğrenme arasındaki ilişkiye dair yapılmış araştırmalar var. Bunlardan biri, bir konuyla ilgili birden fazla illüstrasyona (görsele) sahip kitapların okul öncesi çocukların kelime öğrenmelerinde zafiyet oluşturduğunu bulmuştur. Bunun istisnai boyutu ise, çocuğa rehberlik yapan kişinin (aile-öğretmen) metni okurken, metin konusuyla resim arasındaki ilişkiler parmak veya kalem takibi yapılarak izlenirse kelime öğrenme zafiyeti azaltılabiliyor.

Çok küçük de olsa bir çocuğa resimli kitap okurken, hangi resimden veya resmin bir kısmından söz ettiğinizi açık bir şekilde bilebilir. Bunu düşünebilir. Ama sizin de sayfada geçen konuya ilişkin tüm kelimeleri ve ne anlama geldiklerini bilmeniz şart. Eğer bir masal anlatıcılığı gibi bir beceriniz yoksa (Masal anlatıcılar resim ve kelime üretmede başarılı insanladır.) bazı resimler sizin için yeni ve sayfaları çevirdikçe başka yeni resimlerle karşılaştıkça resme uygun kelimeler üretmek, sizin için bile zor olabilir. Bu konuda son zamanlarda yapılan bir çalışmada, 2 sayfası açık bir veya iki resme sahip olan görsellerin kelime öğrenmesi üzerindeki etkisi incelendi.

2017 yılında yayınlanan çalışma, iki deneyde, çocuğun dört kez bahsettiği, ancak tesadüfi olarak iki yeni nesne içeren 10 sayfalık bir hikâye kitabından okunma içeriyordu. İlk deneyde, 36 okul öncesi öğrenci (ortalama 3.5 yaş) üç koşuldan birine rastgele verildiler:

Bir: Çizilmiş bir görsel (görsel bir sayfayı dolduracak kadar büyük ve bir de resimle ilişkili yazılmış bir metni var. Karşıt sayfası yazılması için ise boş bırakıldı.)

İki: Çizilmiş resim (her resim bir sayfayı tamamen kaplayacak şekilde karşılıklı 2 sayfada. Boş sayfa yok.)

Üç: Büyük bir resim (Sayfa diğer iki gruptakinden iki katı büyüklüğündeydi) Bu grup kontrol amaçlı bir gruptu. Aynı anda sadece bir resimle hikâyeleri okuyan çocuklar, yani birinci grupta yer alan çocuklar iki veya daha fazla resimle hikâyeleri okuyan çocuklardan, yani ikinci grupta olan çocuklardan, iki kat daha fazla kelime öğrendi. Okuma süresinde veya çocuğun öyküden zevk almasında bir fark yoktu.

Bu araştırmadan çıkan sonuç şudur: Sayfalarında sadece illüstrasyon olan, hatta bunu iki kocaman sayfaya büyük büyük dağıtan kitap tasarımından çok, bir sayfasında kısa bir yazı ve normal büyüklükte bir illüstrasyon olan kitapların, kelime öğrenmesinde daha etkili olduğu gözlemlenmiştir. Yayıncıların ve eğitimcilerin dikkatine!

Bir Başka Araştırmada İse…

Bir başka izleme deneyinde ise 12 okul öncesi öğrencisine sadece iki resimli kitaplar gösterildi, ancak bu sefer çocuğa kitap okuyan kişi, çocuklara okumadan önce resmi destekleyen ve konuyla alakalı olarak jest ve mimikleri, beden dilini ve basit el kaydırma hareketlerini kullandı. Bu jest ve mimik desteğiyle yapılan yardımdan sonra kitap okunmasına geçildiğinde, bu çocukların daha da iyi öğrendikleri görüldü.

Burada da masalcı teyzelerin masal anlatma esnasındaki beden dili, jest ve mimikleri nasıl kullandıklarını hatırlayın; unuttunuz mu?

Kelime öğrenmesi veya başka konuların öğrenmesinde, jest ve mimiklerin kullanımının kelime öğrenme oranı üzerinde olumlu etkisini, bir de soru sorma veya işaretlemeler yaptırmak gibi teknikler de kullanıldığı takdirde daha başarılı sonuçlar alınacaktır.

Soru sormak, yorum yapmaksızın okumaktan daha iyidir. Ancak okuma esnasında yapılacak bir basit jest,  öğrenme seviyesini daha da yükseğe çıkarmaktadır.

Başka araştırmalarda, resimli kitaplara eklenen başka işlerin, mesela, üç boyutlu kaldırmalı sayfalar gibi unsurların, öğrenmeyi azalttığını göstermiştir. Bütün bunlar “bilişsel yük” anlamında anlaşılır. Bilişsel yük Eğitim bağlamında şudur: Aynı anda ne kadar çok işlenecek yeni bilgi olursa, öğrenme görevi o kadar zorlayıcı olacaktır.

Bilişsel yükü azaltmak için aynı anda birden fazla şey öğretmeye kalkmak yerine, her defasında bir şey öğretmek çocuklar için çok daha uygundur. Bu etapta 3 ile 7 yaş arasındaki çocukların hafıza ve zekalarını sağlam temellere oturtmak için hazırlanmış olan “ÇOCUK ZEKA VE HAFIZA” setinin tam da bunu yaptığını vurgulamak istiyorum. Hafıza ve zeka 20 farklı fonksiyonun birleşmesiyle oluşmaktadır. Set her defasında (her ayrı günde) çocuğun hafıza ve zekasını oluşturan bir fonksiyonu geliştirmeye ve eksiklikleri telafi etmeye yoğunlaşmıştır. Okul öncesi çocuk eğitimi ile ilgili olan bu setle ilgili kısa bilgi için aşağıdaki kısa video filmi izlemenizi ve daha fazla bilgi için “ÇOCUK ZEKA VE HAFIZA” yazan linke tıklamanızı tavsiye ediyorum.

ÇOCUK ZEKA VE HAFIZA

Kaynak: 

Flack, Z.M., Horst, J.S. (2017). Two sides to every story: Children learn words better from one storybook page at a time. Infant and Child Development [Internet].