Okuduğunu Anlamak Nedir / Kendi Kendinize Yapabileceğiniz Okuduğunu Anlama Egzersizleri – Yunus Emre, öğrenmenin amacını anlatırken hafızalarımıza kazınan şu meşhur beytini söylemişti:
“İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir.
Sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktır.”
Öğrenme, aslında bir anlam yolculuğudur. Anlamı bulmak hakikati bulmaktır. Anlamı bulmanın yolu ise okunanı anlamaktır. Bu bir kitap, bir metin, bir nesne, varlıklar ve hatta kâinat kitabının kendisi de olabilir. Anlamlandırmanın yolu, anlamadan geçer. Anlama yoksa, okumak, zaman ve emek kaybından başka bir şey değildir.
İşte motto cümlemiz: Anlamak için oku!
Bir metni anlamak, çoğu okuyucunun mücadele ettiği, hatta savaştığı bir alandır. Gelişme amaçlı okuyan bir okuyucu da, LGS veya YKS sınavında sorulan paragraf sorularını çözmek için okuyan öğrenciler de benzer mücadelenin içindedirler. Paragraflar gibi karmaşık metinleri anlamak bir yana, normal kısa bir soruyu bile anlamak zihinsel beceri gerektirir.
O halde gelin, bugün birlikte evde uygulayabileceğiniz basit metin anlama alıştırmaları yapalım. Her bir stratejinin anlamaya nasıl yardımcı olduğunu ve onu nasıl uygulayabileceğinizi konuşalım.
Çalışmaya okuduğunu anlamanın ne olduğu ve neden önemli olduğu ile başlayalım.
Okuduğunu Anlamak Nedir?
Okuduğunu anlama, okunan metnin beyinde işlenmesi, anlamının anlanması ve okuyucunun anladıklarını mevcut bildikleriyle bütünleştirebilme becerisidir. Etkili okuduğunu anlamada gerekli olan temel beceriler, kelimelerin anlamlarını bilme, diziliş veya söylem bağlamından bir kelimenin anlamını çıkarma, metnin yapısını takip etme, içindeki ön kabulleri, ilişkileri belirleme ve pasajdan içeriği hakkında sonuçlar çıkarma yeteneğidir.
Bu nedenle, okuduğunu anlama için aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi beceri gerekiyor:
Kelimeleri tanımak
Kelime tanıma, kelimeleri ve kelime parçalarını tanımlama eylemidir. Kelimeleri seslendirmek ve onları doğru telaffuz etmek için harf ve ses bilgisini kullanmak gerekir. Bu aşamada kişi, okunan kelimelerin anlamını bilmeden akıcı bir şekilde okuyacaktır.
Kelimelerin anlamını bilmek
Bu, bir kelimeyi tanımlayabilmek veya bir cümle içinde kullanabilmekle başlar. Bir metinde ne kadar çok bilinmeyen kelime varsa, onu anlamak o kadar zor olur.
Kelimeleri diziliş veya söylem bağlamıyla anlamak
Sözcükler kullanılış itibarıyla basit ve yalın anlamlarının dışında da kullanılabilir. Sözcüklerin diziliş ve söylem bağlamıyla algılanması kritiktir. Bu beceri anlama için hayati önem taşır; çünkü çoğu zaman bağlam, kelimelere gerçek anlamından farklı olarak mecazi anlamlar yüklemiş olabilir.
Örneğin, “Arkadaşı ona çok kızdı; çünkü sunumunu katletti.” cümlesinde, kelimeleri bağlamdan anlama becerisine ihtiyacınız var. “Katletti” kelimesinin gerçek anlamı “öldürmek” iken, buradaki mecazi anlam durumun vahametini ortaya koymaktadır.
Metnin yapısını veya organizasyonunu anlamak
Organizasyon fikirlerin akışı ile ilgili düzenlemedir. Bunu takip edebilmek, bir metindeki ön kabülleri ve referansları anlamanıza ve ana düşünceleri belirlemenize yardımcı olur.
Çıkarımlar yapmak
Sonuç çıkarabilme, okuduğunu anlamanın son aşamasıdır. Bu, gerçeklerin ne olduğunu, yazarın ne anlatmak istediğini, bir olaya neyin sebep olduğunu, bir olayın etkilerinin neler olabileceğini anlama ve bunlara bağlı sonuç veya sonuçlar çıkarmayı kapsamaktadır.
Okuduğunu anlama becerilerine sahip olmak neden önemlidir?
Okuduğunuzu anlamak, kişisel ve iş yaşamınıza birçok açıdan yardımcı olur. Örneğin, okuduklarınızdan anlam kazanmanızı sağlar ve bilgi seviyenizi artırır. Okuduklarınızı hafızanızda tutmanızı ve gerektiğinde hatırlamanıza yardımcı olur. Kendinize olan güveninizi artırır.
Okuduğunu anlama becerilerine sahip olmanın başlıca faydaları şunlardır:
Okuduğunuzu anlamanıza yardımcı olur.
Anlama becerileri, metinlerden anlam çıkarmanızı kolaylaştırır ve yazarın iletmeye çalıştığı şeyi anlamanıza yardımcı olur.
Okuduklarınızı hatırlamanıza yardımcı olur.
Okuduğunuzu anlamak, bilgilerin hafızanızda kalmasına yardımcı olur ve okuduklarınızın daha fazlasını hatırlamanızı sağlar.
Bilginizi geliştirir.
Anlama, temel olarak anlamsız kelimeleri alıp bilgi birikiminize eklemek için onları anlamlı bilgilere dönüştürmektir. Okuduklarınızın çoğunu anladıkça ve hatırladıkça bilginiz artar.
Analitik düşünme ve problem çözme becerilerinizi geliştirir.
Okuma, kelimeleri tanımayı ve söylemeyi içerirken, okuduğunu anlama daha fazlasını içerir. Sözcükler hakkında düşünmek kalıpları tespit etmek ve fikir akışını belirlemek için bağlantılar kurarak bir anlam türetmeyi ima eder. Bu, temelde analitik düşünme ve problem çözmedir.
Kendinize olan güveni artırır.
Gördüğümüz gibi, okuduğunu iyi anlama becerileri size daha fazla yetenek ve beceri kazandırır. Bunlar daha fazla bilgi, daha iyi hafıza, daha keskin analitik düşünme ve problem çözme becerileridir. İlginç bir şekilde, özgüven, yeteneklerinize ve becerilerinize olan inançtan gelir.
Okumayı daha keyifli hale getirir.
Metnin ne dediğini anlamıyorsanız, okumak sinir bozucudur. Ancak, okuduğunuzu anlıyorsanız okumaktan zevk almaya başlarsınız.
Hayatta başarılı olmanıza yardımcı olur.
Akademik ve profesyonel başarı, karmaşık bir şekilde okuma ve anlama ile bağlantılıdır. Okulda kitaplarınızı okuyup anlamanız gerekecek ve profesyonel yaşamınızda farklı materyalleri okuyup anlamlandırmanız gerekecektir.
Metin Anlamayı Geliştiren Teknikler
Okuduklarınızı daha iyi anlamak için evde şu basit teknikleri uygulayabilirsiniz:
- Göz gezdirmek
- Bağlantılar kurmak
- Görselleştirmek
- Özetlemek
- Çıkarım Yapmak
- Birileriyle tartışmak
1-) Göz Gezdirmek
Göz gezdirme, metin hakkında kabaca genel bir fikir edinmek için yapılan bir okuma tekniğidir .
Bir metni gözden geçirirken amaç sadece metin hakkında genel bir bakışa sahip olmaktır; yoksa metni tam olarak anlamak değildir.
Ayrıca, metnin kapsamlı bir okumasının sonunda da gözden geçirme yapmak anlamaya olumlu katkı verecektir.
Gözden geçirme, bir ön izleme biçimi olduğu için işe yarar.
- Okurken metne aşinalık oluşturur.
- Ana noktalara ilişkin bir genel bakış sunar; böylece okurken metinden ne bekleyeceğinizi bilirsiniz.
- En önemlisi ise daha fazla ilgiye ihtiyaç duyacağınız alanları belirlemenize yardımcı olur.
Bu nedenle, bir dahaki sefere okumak istediğinizde doğrudan kitaba dalmayın. Okumaya karar vermeden önce bir genel bakış için hızlıca gözden geçirmek için zaman ayırın.
Göz gezdirirken şunlara bakın:
- Okuma parçasının giriş ve sonuçlar bölümüne bakın.
- Varsa bölüm özetlerini okuyun.
- Bölüm sonunda sorular varsa onları inceleyin.
- Ana ve alt başlıklara bakın.
- Varsa vurgulu kalın yazılmış veya altı çizilmiş cümlelere dikkat edin.
- Kapsanan tabloları, grafikleri ve resimleri inceleyin.
- Bazı paragrafların veya bölümlerin başlangıç ve son kısımlarına göz atın. Çünkü bunların başlangıç veya son cümleleri ana fikre yakın ifadelerdir.
Hızlı okuma bu konuda önemli bir beceridir. Metin hakkında fikir sahibi olmak için başlangıçtaki ve sonlarda yer alan ifadeleri hızlı bir şekilde okursanız, bu bölümleri de hızlı bir şekilde anlayabilmeniz daha kolay olacaktır.
2-) Bağlantılar Kurmak
Beyinde bilgiler beyin hücreleri arasında kurulan ağlar ve bağlarla oluşmaktadır. Bu ağlar ve bağlar düşünsel ağlar ve bağların yardımıyla oluşmaktadır. Yeni bilgileri mevcut bilgilerinizle ilişkilendirmek anlamayı kolaylaşır. Yani okurken, konu hakkında zaten bildiklerinizle ne kadar uyuştuğunu görerek konuyu anlamlandırmaya çalışırsınız.
Okuduğunu daha iyi anlama için önceki bilgilerle bağlantı kurmanın üç yolu vardır.
Metinden metine bağlantı kurmak: Okuduğunuz metnin daha önce okuduğunuz herhangi bir şeyle nasıl ilişkili olduğunu düşünmek.
Metinden kendi yaşamanızla ilgili bağlantı kurmak: Okuduğunuz şeyin hayatınızdaki bir şeyle nasıl ilişkili olduğunu düşünmek.
Metinden dünyaya bağlantı kurmak: Okuduğunuz metnin gerçek dünyada size neyi hatırlattığını düşünmek.
3-) Görselleştirmek
Görselleştirme, basitçe, okuduğunuz şeyin zihinsel bir resmini oluşturmaktır. Bu teknik okumayı soyuttan somuta dönüştürür. Kağıt üzerinde oluşan bir dizi kelime, kafanızda bir filme dönüşür.
Görselleştirme, okuduğunuz şeyle bağlantı kurmanıza da yardımcı olur. Sanki sahnenin bir parçasıymışsınız gibi karakterleri ve eylemlerini zihninizde görebilirsiniz.
Okurken görselleştirme okuduğunu anlamanın ötesine geçer. Bu anlama alıştırması bilginin hafızaya yerleşmesi ve hatırlanmasını da kolaylaştırarak okuduklarınızı daha iyi pekiştirmeye yardımcı olur.
4-) Özetlemek
Özetleme, büyük miktarda bilgi içeren bir metni ele alıp, onu ana noktalarına indirgemektir.
Özetlemek, okurken bir metindeki en önemli fikirleri fark etmeye yaradığı gibi, alakasız bilgileri de göz ardı etmenize destek verir.
Daha sonra, metni kısa ve öz bir şekilde anlamak için bu ana noktaları anlamlı bir şekilde birleştirmeniz gerekir. Bunu yapmak için fikir ifadelerini mantıklı bir şekilde numaralandırın (kodlayın) ve anlamlı olacak şekilde yerleştirin.
5-) Çıkarım Yapmak
Çıkarım yapmak, basitçe metinden sonuç çıkarmaktır. Metindeki bilgileri işlemeyi ve bunu açıkça belirtilmeyen daha derin bir anlamı belirlemek için kullanmayı içerir.
Çıkarımlarda bulunmak, anlamaya şu açılardan yardımcı olur:
- Satır aralarını okumanızı sağlar. Çıkarım yapmak, bilgilerin açıkça belirtilmeyen sonuçlara ulaşmak için kullanılmasını gerektirir. Bu nedenle, söylenenlere başka hangi anlamların uygulanacağını belirlemek için satır aralarını okumanız gerekecek.
- Okuduklarınızı önceki bilgilerle ilişkilendirmenizi sağlar. Metnin ötesine geçmenize ve arka plan bilgisini etkinleştirmenize yardımcı olur.
- Daha yüksek düşünme becerilerini harekete geçirmenize yardımcı olur. Çıkarım yapmak, bilgiyi işlemek, fikirleri birleştirmek, bilgiyi değerlendirmek ve yorumlamaktır. Metinden iki veya daha fazla ayrıntı almak, bunları önceki bilgilerle ilişkilendirmek ve ilgili bir sonuca varmaktır.
Örnek olarak şu ifadeyi ele alalım:
Mahmut bey ve karısı deniz tuttuğu için tatilini yarıda kesti.
Bu açıklamadan yapabileceğiniz ilk çıkarım, Ahmet bey ve karısının bir tekne gezintisinde veya su çevresinde olduklarıdır. Ancak bulunulan yer açıkça belirtilmemiş, satır aralarını okumanız istenmiştir. Ayrıca, önceki bir bilgi olan “deniz tutması” ifadesine dayanarak böyle bir sonuca ulaşabiliyorsunuz.
6-) Tartışmak
Metinden neler öğrendiğinizden bir başkasına söz etmektedir. Okuduklarınızı başkalarıyla tartışmak anlamanızı pekiştirmeye ve hazmetmeye yarar. Çünkü bu sizi metni anlamlandırmaya zorlar. Bu, metnin ana fikirlerini ortaya çıkarmanız ve onları anlamlı bir şekilde iletebilmeniz için bilgiyi kendinize göre yeniden yapılandırarak düzenlemenizi gerektirir.
Aslında tartışma yapabilmek için illa da ikinci bir şahsa ihtiyacınız yoktur. Anlamak için, okuduklarınızı gerçek bir kişiyle olduğu gibi hayali bir kişiyle de tartışabilirsiniz.
Sonuç: Anlam çıkarmak insana özgü bir davranıştır.
Okumanın nihai amacı okuduğunu anlamaktır. Okunanlardan anlam çıkarılamazsa, okumaya harcanan zaman ve emek boşa gitmiş olur.
Özet
Okuduğunu anlamayı geliştirmenin farklı yollarını özetlersek; bunlar; gözden geçirme, bağlantı kurma, görselleştirme, özetleme, çıkarımlarda bulunma ve tartışmayı içerir.
Bu stratejileri evde rahatlıkla uygulayabilirsiniz. Teknikleri daha profesyonelce uygulamak için Mega Hafıza’nın Mega Hızlı Okuma eğitimlerini inceleyebilirsiniz.
Tavsiye Edilen Makaleler:
10 Kat Daha Hızlı Öğrenmek İçin Okuma Hızı Nasıl Geliştirilir
Okurken İç Seslendirme – Hızlı Okumak İçin İç Sesinizi Kısın, Kavramayı Açın!
