Okuduğunu Anlama – İstanbul jargonunda şöyle anlamlı bir söz vardır: “Herkes sakız çiğner, çingene kızı bir başka çiğner!” Biz de şöyle diyelim: “Herkes okur, ama anlayarak okuyan bir başka okur!”
Elbette okuyan herkesin amacı, “okuduğunu anlamak”tır; yoksa süs olsun diye bir şeyler okumak, kendini kandırmaktan başka bir şey değildir. İyi de; okuduğunu anlamak için nasıl okumalı ve anlamamızı nasıl derinleştirmeliyiz? Hangi stratejileri kullanırsak anlama becerimizi geliştirebiliriz? Nedir bu stratejiler?
- Okuma becerilerini geliştirmek
- Kelime dağarcığını geliştirmek
- Eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek şeklinde sayılabilir.
Okuduğunu anlama, hem çocuklar hem de yetişkinler için önemlidir. İşlerde, okulda veya başka mesleklerde daha iyi öğrenme ve daha iyi performans sağlar.
Okuduğunu Anlama Nedir?
Okuduğunu anlama, okuduğunuz metni “anlama ve yorumlama” yeteneğidir. Metinde geçen kelimeleri işlemeyi, anlamlarını kavramayı ve önceki bilgilerle bütünleştirmeyi içerir.
- Okumak, yazılı metnin kodunu çözmektir.
- Dili kavramak ise metnin anlamını anlamaktır.
- Bu bakından anlama, etkileşimli ve stratejik bir deneyimdir.
İyi anlayan okuyucular, okumayı düşünme ve akıl yürütme ile birleştirir. Okumayı zihin uyarıcı bir deneyimi haline getirebilir. Anlama, okunan metin hakkında daha dikkatli ve eleştirel olunmasını sağlar.
Çocuklar için okuduğunu anlama öğretiminin önemi
Okuduğunu anlamanın öğretilmesi çocukların normal gelişimi için zorunludur. Metinden anlam çıkarmak ve onu problem çözmek için kullanmak çocukların beynini güçlendirir. Bu, bir metnin içeriğini tanımlamada veya özetlemede onları daha iyi hale getirir.
Yetişkinlerde anlama becerisi yüksektir.
Yetişkinler, okuma becerilerini uygulama ile geliştirerek anlama becerilerini de geliştirebilirler. Bu onların kişisel ve sosyal yaşamları üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabilir. Daha iyi anlama, sizi daha açık ve anlamlı hale getirebilir.
Okuduğunu Anlama Stratejileri
Kanıtlanmış anahtar okuduğunu anlama stratejileri şunlardır:
1-) Zihin haritalama
Basit bir deyişle zihin haritalama, kavramların ve fikirlerin görsel bir sunumudur. Okurken görselleştirmek, fikirler arasında bağlantı kurmanıza ve düşüncelerinizi düzenlemenize yardımcı olur. Bu daha sonra yeni bilgilerin hafızaya alınmasına yardımcı olacaktır. Görselleştirebilen okuyucular, okuduklarını hatırlamada daha iyidir.
Bu konudaki onlarca makalemizden birini buradan inceleyin.
2-) Kelime dağarcığını geliştirmek
Okuduğunu anlamanızı geliştirmek için temel bir anahtar strateji, kelime dağarcığınızı geliştirmektir.
Bir metni okurken, kelimelerin ne anlama geldiğini bilmek metni anlamanızı geliştirebilir. Geniş bir kelime dağarcığına sahip olmak, bağlam yoluyla yeni bir kelimenin anlamını belirleme yeteneğinizi geliştirir.
Herhangi bir metni okumadan bile kelime dağarcığınızı geliştirebilirsiniz. Örneğin şunları yapın:
- Mevcut yeterlilik seviyenizi değerlendirmek için düzenli kelime testleri yapın.
- Yeni kelimeleri öğrenme ve akılda tutma yeteneğinizi artırmak için çevrimiçi sınavlar alın.
- Sözlü ve yazılı iletişiminizde yeni öğrendiğiniz kelimeleri aktif olarak kullanın.
- Okurken karşılaştığınız yabancı kelimelerin bir listesini yapın ve kelime dağarcığınızı geliştirmek için anlamlarını araştırın.
3-) Düzenli okuma
Düzenli bir okuma alışkanlığını sürdürmek, anlamanızı önemli ölçüde artıracaktır.
Düzenli olarak okurken aşağıdaki adımları uygulamak, zihninizi aktif tutacak ve hafızanızı geliştirecektir. Bu temel adımlar, kavrayışı geliştirmek için gereklidir ve neredeyse tüm temel stratejilerde kullanılır.
Bunları inceleyelim:
3.1.) Arka plan bilgisini etkinleştirme
Bu teknik, arka plan bilginize dayanır. Arka plan bilginizi hatırlamanızı ve geliştirmenizi gerektirir. Daha önceki öğrenmelerinizden ve geçmiş deneyimlerinizden oluşur. Ayrıca dil anlayışınızı, kelime tanımlamanızı ve metnin organizasyonunu da içerir.
Önceden var olan bilgileriniz, okuduklarınızı algılama ve anlama yeteneğiniz için kritik öneme sahiptir. İyi okuyucular, önceki bilgilerini sürekli olarak yeni bilgilerle ilişkilendirir.
3.2.) Soru üretme ve sorma
Okuma boyunca sorular üretmek ve cevabı metinde aramak, anlamayı artırmak için harika bir stratejidir.
Doğru soruları sormak, metindeki önemli bilgilere odaklanmanıza ve tanımlamanıza yardımcı olacaktır. Problem çözme becerilerinizde size yardımcı olacaktır.
3.3.) Çıkarım yapmak
Kullanılacak bir strateji, satır aralarını okumak ve kendi başınıza sonuçlar çıkarmaktır.
Bir metinde pek çok bilgi açıkça verilmez. Çıkarımlar yaptığınızda, bağlam oluşturmanıza ve bilgileri daha kolay anlamanıza olanak tanır. Çıkarım yapabilme yeteneği, derinlemesine bir okuma için çok önemlidir.
3.4.) Metni özetleme
Özetleme, metindeki bilgileri kendi sözcüklerinizle yeniden anlatmaktır. Etkili bir şekilde özetlemek için, kilit noktaları belirleyebilmeli ve metnin özünü ifade edebilmelisiniz. Bu sizi sadece kavramları kolayca kavramaya değil, aynı zamanda kısa ve öz yazmaya da itecektir.
4-) SQ3R yöntemi
1940’ların bir okuma tekniği olan SQ3R, okurken eleştirel düşünmeyi destekleyen bir anlama stratejisidir.
SQ3R yöntemi beş adımdan oluşur:
Araştırma
Araştırma, metni gerçekten okumadan önce gözden geçirmektir. Okuma hızınızı ve anlamanızı geliştirmede etkilidir.
Başlığı okumak ve önemli noktaları işaretlemek size metin hakkında bir fikir verebilir. Bu aynı zamanda konuyla ilgili önceki bilginizi hatırlamanıza ve geliştirmenize olanak tanır.
Sorma
Metni tararken konuyla ilgili sorular sormalı, yeni kelimeler aramalı ve anlamlarını belirlemelisiniz. Bu, okurken cevaplarını aramanıza izin verecektir.
Okuma
Metni aktif olarak okuyun. Sorularınızın yanıtlarını bulmak için bilinçli bir çaba gösterin. Anlamakta zorlandığınız kısımları okuyun ve tekrar okuyun. Bağlam ipuçları aracılığıyla konseptini belirlemenize yardımcı olacaktır.
Anlatma
Metni okuduktan sonra, okuduğunuz tüm bilgileri düşünün ve kendi kelimelerinizle özetleyin.
Yeniden gözden geçirme
S3QR yönteminin son adımı, metni daha yakından incelemek ve aramaktır. Metni aktif olarak değerlendirmeli ve cevapları farklı bir bakış açısıyla aramalısınız.
5-) KWL çizelgeleri
K(Know) W (Want) L (Learn) şeması, araştırmaya dayalı çok etkili bir okuduğunu anlama stratejisidir.
Bunun için üç sütunlu bir tablo çizebilirsiniz. Her bir sütuna sırasıyla K- Bilmek, W-İstemek ve L-Öğrenmek kelimelerini yazın.
İlk iki sütun, yani K ve W, metni okumadan önce doldurulur.
K sütunu, konuyla ilgili sahip olduğunuz ön bilgileri ifade eder.
W sütunu, konu hakkında ne öğrenmeyi umduğunuzu yazmanızı gerektirir.
L sütunu, metni okuduktan sonra doldurulur. Metinden öğrendiklerinizi yazarsınız.
KWL şeması, arka plan bilginizi harekete geçirmek, sorular üretmek ve çıkarımlar yapmak için etkili bir stratejidir.
6-) Bölümleme ve gruplama yapın
Bölümleme, okunması zor olan pasajları anlamak için edinilen bir anlama stratejisidir.
Amaç, anahtar kelimeleri belirlemenize, fikirleri düzenlemenize ve bağlamı kolayca anlamanıza yardımcı olmaktır.
Zorlayıcı bir metni yönetilebilir bölümlere ayırmak özellikle çalışma belleğinin sınırlı kapasitesini aşmaktır. Örneğin, karmaşık bir metnin tamamını çalışma belleğine almak zorlayıcı olabilir; ama paragraflara ve cümlelere böldüğünüzde ve o şekliyle hafızaya aldığınızda daha kolay hatırlarsınız.
Buna “Chunking” denir; iki farklı fikri ve önemli ayrıntıları ayırır ve bunları ilgili parçalarda doğru bir şekilde özetler.
7-) GIST okuması yapın
GIST (Generating Interactions between Schemata and Text – Şema ve Metin Arasında Etkileşim Oluşturma) okuması, kesin ve anlamlı özetler yazmayı içeren bir anlama stratejisidir.
GIST okuması, yeni bilgileri etkili bir şekilde öğrenmek ve saklamak için metni özetlemenize yardımcı olacaktır. GIST özeti, metnin kim, ne, ne zaman, nerede, neden ve nasıl (5N1K) sorularını yanıtlar. Okuduktan sonra, bunları tek cümlelik bir özet halinde cevaplamanız beklenmektedir.
Bu strateji, tüm okuyucu seviyelerinde iyi çalışır.
😎 Aşamalı Okuyun
Yakın okuma, kısa ama karmaşık metinlerin eleştirel düşünmesini içeren bir stratejidir.
Yakın okumada metni üç kez okuyacaksınız.
İlk okuma ayrıntılara ve önemli noktalara odaklanmaktır.
İkinci okuma, metnin yapısını ve organizasyonunu analiz edeceksiniz. Örneğin, bilinmeyen kelimeleri işaretlemek, zor pasajları vurgulamak ve ana fikirleri oluşturmak.
Üçüncü okuma, Okurken, bilgileri önceki bilgilerinizle ilişkilendirecek, anlama sorularını yanıtlayacak ve metinden bilgileri uygulayacaksınız.
9-) Çift taraflı öğretim
Karşılıklı veya çift taraflı öğretim, öğretme yoluyla öğrenmeyi uygulamaya koyan bir anlama stratejisidir. Bu, grup aktivitelerinde kullanılabilecek bir stratejidir.
Karşılıklı öğretim, anlama becerilerini olumlu yönde etkiler. Amaç, öğrenilen bilgileri bir grup ortamında iletmektir.
Öğretirken aynı zamanda öğrenmiş olursunuz. Bu, okuduğunuz metin hakkında daha eleştirel düşünmenizi sağlar.
Bu size sorgulama, açıklama ve tahmin etme gibi değerli beceriler kazandırır. Ayrıca, bağımsız olarak okurken de bu becerileri uygulayabilirsiniz.
Anahtar okuduğunu anlama stratejilerinden herhangi birini kullanmak için temel okuma becerilerine sahip olmalısınız. Bu stratejileri öğrenmek için kelimeleri anlamlarıyla ilişkilendirmeniz, zihinsel bir imaj oluşturmanız, pratik yapmanız ve öğrenmenize geri bildirimi dahil etmeniz gerekir.
Özetle; okuduğunu anlamayı geliştirmeye yönelik en iyi yaklaşım, bir veya birden fazla temel anlama stratejisinde uygulama ve tutarlılığı sürdürmektir.
Anahtar, yukarıda belirtilen okuduğunu anlama stratejilerini kullanarak zihninizi düzenli bir zihinsel egzersizden geçirmektir. Okuma becerilerinizi, hızınızı ve anlama becerilerinizi geliştirecektir.
Pratik yaparak, anlamadan ödün vermeden çok daha hızlı bir hızda okuyabilirsiniz. Bu size üretkenlikte önemli bir artış sağlayabilir.
