Mükemmeliyetçilik Nedir – İnsan türü için her yeni yıl, yeni bir ümittir. Her ümit, yeni bir motivasyondur. Her motivasyon, kişiyi amaçlarına doğru iteleyen itici bir enerjidir.
Her yeni yıl, elbette, geçmiş yılın da muhasebesidir; amaçlarınızla ilgili neleri başardınız, hangi konularda zayıf kaldınız, bilmek elbette hakkınızdır. Geçen yıl bu zamanlar kendiniz için belirlediğimiz hedeflere ulaştınız mı?
İtiraf edeyim ki, çoğumuzun hayatı inşaat alanına asılan inşaat tanıtım levhası gibi; o levhada “İşin adı”, “Yüklenici firma” vb. yazdıktan sonra, bir de “Başlama Tarihi” ve “Bitiş Tarihi” de yazılmıştır.
Başlama tarihini geçtik; söyler misiniz; bitiş tarihi yazılı levhalarda belirtilen iş, belirtilen tarihte tamamlanmış mıdır?
Yüzde 90 eminim ki (Türkiye için söylüyorum) o inşaat çalışması zamanında tamamlanmamıştır.
Neden?
Çünkü verdiğimiz sözler gerçekçi değil, abartılıdır. Abartmamızın altında yatan sebep ise o işi alabilmek veya kısa vadeli para kazanmak; oysa kaybettiğimizin farkında değiliz.
Bunun herhangi bir milletle ilgisi yok; mizaç, eğitim geçmişi ve terbiye reaksiyonu karakterimize şekil veriyor.
ABD’de 2016’da yapılan bir araştırmaya göre, yılsonuna kadar yeni yıl kararları alan Amerikalıların sayısı %41. Bu %41’in yalnızca %9’u bu kararları yerine getirmede başarılı olduklarını düşünüyor. Ülkemizde böyle araştırmalar maalesef yok.
Mükemmeliyetçilik ve Erteleme Hakkında İki Soru
Birinci soru ile başlayalım: Bu karakterin bir nedeni erteleme veya mükemmeliyetçilik davranışı olabilir mi?
İkinci bir soru ise ilk soruyu açıyor: Mükemmeliyetçilik ve erteleme sizi hedeflerinize ulaşmaktan alıkoyuyor mu?
Aynı araştırmaya göre, yeni yıl için alınan kararların başarısızlık oranı %91!
Bunun büyük bir kısmı ve baskın bir nedeni, gerçekçi olmayan hedefler belirlemektir. Ama bence, bu başka bir şeye de işaret ediyor: Zayıf noktamız; hedeflerimizle düzgün bir şekilde bağlantı kuramıyoruz. Tam burada, mükemmeliyetçilik ve ona ulaşmak için mevcut çabayı erteleme devreye giriyor.
Mükemmeliyetçilik Nedir?
Mükemmeliyetçilik Nedir? Sadece zihinsel bir blok olarak kendini gösteren korkudur. Başarısızlık ve/veya sosyal dışlanma korkusu değil, değişim korkusudur. Bilinçaltımız mevcut durumu koruma çabalarını desteklemek için kurulmuştur. Tek bildiği, şimdiye kadar yaptığınız seçimlerin hayatta kalmanızla sonuçlandığı; bunun da artık vazgeçilmez bir yol olduğuna yönelik telkindir. Yani, beynimiz değişimi, sadece o işe tekmeyi sallamak ve bilinmeyen bir sonucu riske atmak olarak sanıyor.
Mükemmeliyetçiliğinizin ve ertelemenizin temel nedeni budur.
Mükemmeliyetçilik Nedir – Mükemmeliyetçi olduğunuzu iddia edebilirsiniz, ancak bu gerçekten ne anlama geliyor? Sizce mükemmel olana kadar bir şey üzerinde çalışmayı bırakmayacağınızı mı söylemek istiyorsunuz?
Yoksa sonucun mükemmel olacağını garanti edene kadar bir işe girişmeyeceğinizi mi söylemek istiyorsunuz?
İkinci soru kapsamına girerseniz, bu mükemmeliyetçilik-erteleme döngüsünün sadece bir bahanesi, köklü bilinçaltı değişim korkunuzun bir tezahürü olduğunu düşünebilirsiniz.
Belirsizlik mi – Gerçekçi Olmamak mı?
Mükemmeliyetçilik Nedir – Sanırım “belirsiz” kelimesinin yerine “gerçekçi olmayan” kelimesini koyabilir ve sorunu daha doğru bir şekilde değerlendirebilirsiniz.
İnsanlar genellikle daha fazla para kazanmak, daha fazla kilo vermek, daha sağlıklı yemek yemek vb. istediklerini söylerler. Ancak bunun gerçekte ne anlama geldiğini tanımlamazlar. Bu tanımlayama ile yola çıkmak, hedefe doğru, doğru bir rota belirleyemeyeceğiniz anlamına gelir.
Zihninizde zar zor kayıtlı olduğu kadar, sıradan da olan bir görevi yerine getirdiğinizi düşünün. Mesela, market alışverişi yapmak veya çamaşır yıkamak gibi; mutlaka her gün değil, düzenli ve belirli bir amaçla yaptığınız bir şey olsun. Markete gitmezseniz, yiyecek bulamazsınız. Yemeğin yoksa yemek yiyemezsin. Yemezsen ölürsün; bu bilinçaltındaki açık bir amaçtır.
Markette dışarı çıktığınızda, aklınızı kurcalayan öyle büyük ve korkutucu şeyler değil, alışveriş listesindeki her şeyi aldığınızdan emin olma durumudur. Almayı unuttuğunuz malzemeyi geri alacağınızdan şüpheniz yoktur.
Özetle marketten önceki zihin yapınız ile marketten sonraki zihin yapısı oldukça farklıdır.
Mükemmeliyetçilik-Erteleme Döngüsü Nasıl Kırılır?
1-) Döngüyü Tanıyın
Mükemmeliyetçilik Nedir – Mükemmeliyetçilik-erteleme döngüsünü kırmak için yapabileceğiniz ilk şey, onu tanımak ve tanımlı hale getirmektir. Farkındalığınızı gerçekte neler olduğunu anlamaya odaklayın. Mükemmeliyetçilik iddialarınızın arkasında ne olduğunu düşünün. Kendinize karşı dürüst ve nazik olun.
“Yargılama” ve “aşırı derecede sert özeleştiri”, bilinçaltınızdaki değişim korkunuz kadar zayıflatıcı olabilir. Kendinizi olabildiğince tarafsız bir gözlemci olarak düşünün.
2-) Niyetleri Belirleyin
Mükemmeliyetçilik Nedir – Mükemmeliyetçilik bilgisiyle donanmış olarak, hedeflerinize olan yaklaşımınızın her halükarda doğal olarak değişmeye başladığını göreceksiniz. Ancak aynı zamanda niyetleri nasıl doğru bir şekilde belirleyeceğinizi de öğrenmeniz gerekiyor. Herhangi bir adım atmadığı halde mükemmeliyetçilik iddiasında bulunan, yukarıda bahsedilen yeni yıl karar belirleyicilerinden biriyseniz, gerçekten kendinize şu soruyu sormalısınız:
“Eğer bu kadar mükemmeliyetçiysem, neden bu kadar belirsiz hedefler koymaya devam ediyorum?”
Bir mükemmeliyetçi, bu yıl “daha fazla para” kazanmak için yola çıkar ve yarı yoldan döner mi? Her şeyde mükemmelliğe bu kadar takıntılı olan, ideal kilosuna ve vücut şekline ulaşmak isteyen biri, gerçekten sadece “daha fazla kilo verme” hedefi koyar mı?
Erteleme Nedir?
Gerçekten, hedefinize tam isabet edememe olasılığının başlamamak için bir neden olduğunu düşünebilirsiniz. Ama ilk etapta neyi hedefliyorsunuz?
Araştırmacılar tarafından tanımlanan şekliyle erteleme;
“Potansiyel olarak olumsuz sonuçlara rağmen görevlerin irrasyonel gecikmesi ile karakterize edilen bir tür kendi kendini düzenleme başarısızlığı.”
Şimdiye kadar, erteleme hakkında sanki “bir şeyi asla yapmamak” gibi algılıyoruz. Oysa hayatta makas değiştirmeniz gereken zamanlar olabilir. Bu durumda ertelemek veya vazgeçmek de imkan dahilindedir.
Ama sorun şu ki, bir şeyin sebepsiz yere ertelenmesidir. Hedeflere ulaşmak söz konusu olduğunda, ertelemenin kendisi sizi bu hedeflere ulaşmaktan alıkoyar. Ancak bu yalın olarak göze gelmez; bir mazeret eşliğinde uygulanır. Türklerin alay ettiği bir davranış olan “Yarın gel!”, “İnşallah!” gibi laflarla ortaya çıkan erteleme/tembellik düşüncesi bunlara bir örnektir.
Bir şeyi bugün yapmak istemediğiniz için yarına ertelerseniz, bu bir erteleme davranışıdır. Ama o zaman yarın gerçekten yaparsan, tamam, bir zararı yok; ama bir kez daha ertelersen, bu çorap söküğü gibi devam eder vazgeçmeye kadar gider.
Söylemek istediğim, mantıksız (veya bilinçsizce) tutulan inançlara dayanan bir şeyi tutarlı bir şekilde ertelemek, zamanla oraya asla varamayacağınız anlamına gelir.
Bu çok açık görünebilir, ancak değişiklik yapmaya çalışmadan önce tam olarak ne demek istediğinize kilitlenmeniz önemlidir.
Şimdi bunu netleştirdiğimize göre, umarım, ertelemenizin ilerlemenizi engelleyip engellemediğini doğru bir şekilde değerlendirebilmeniz için, erteleme konusundaki düşüncelerinizi değiştirirsiniz.
İyi şanslar!
3-) Yardım Alın
Mükemmeliyetçilik Nedir – Belirsizlik ve boşlukta büyüyemezsiniz. Yolculuğunuzu desteklemek ve size nesnel geri bildirim sağlamak için başkalarına ihtiyacınız vardır. Sonucun mükemmel olup olmadığını gerçekçi bir şekilde başka nasıl değerlendireceksiniz?
Karşılaştığınız sorunun bir kısmı, yalnızca sizin içinden süzülürken mükemmel sonucun nasıl görünmesi gerektiğini görebilmenizdir. Daha geniş topluluğun neyi bir şey için ideal bir sonuç olarak gördüğünü anlayarak, neyi hedeflemeniz gerektiğine dair çok daha net ve gerçekçi bir fikir edineceksiniz. Oradan, neyin eksik olduğunu ve dolayısıyla hangi boşlukları doldurmanız gerektiğini belirleyebilirsiniz.
Sonuç: Yaklaşımınız Doğru mu?
Mükemmeliyetçilik Nedir – Mükemmeliyetçilik, mükemmelliğin dışında kalan her şeyi kabul edilemez görme eğilimidir. Peki, o halde, bunun potansiyel olarak, olumsuz sonuçları muhtemel görüp ertelememizle ne ilgisi var?
Kelimenin tam anlamıyla, “mükemmeliyetçilik”, makul bir sonucun alınmasından irrasyonel olarak kaçınmamak yerine, kabul edilebilir bir sonuç noktasından çok sonra harekete geçmeye devam etme arzusunu uyandırmalıdır!
Bu nedenle, bir dahaki sefere, kendinize veya başkasına bir şeyi neden yapmadığınızı bahane etmek için “Ben sadece mükemmeliyetçiyim” derseniz alay konusu olabilirsiniz. Bunun yerine kavramı kullanmadan özelliğinizi söyleyin, daha iyi anlaşılırsınız.
Ne yazık ki, toplumun yüzde 90’dan fazlası sizin gibi düşünüyor; mükemmeliyetçiliğe özenip, olabilirliği yüksek oranda olan güzel şeyleri ertelemek gafletinde bulunuyor; Çetin Altan’ın deyimiyle “Hayatı ıskalıyor!” Bu ıskalamaktan dolayı “enseyi karartmayın!” Çünkü bu yazı bu sorunu çözmek için var.
Hepimizin yatkın olduğu gibi, değişmekten korkmayın!
