Morfoloji (Dil Bilimi) Nedir – Dil bileşenleri temel olarak aşağıda sıralandığı gibi beş bölümden oluşmaktadır. Morfoloji (dilbilim) bu bölümlerden biridir.
Dil Bileşenleri
• Sözdizim (syntax)
• Anlambilim (semantics)
• Morfoloji / Biçimbilim (morphology)
• Sesbilim (phonetics)
• Kullanımbilim / Edimbilim (pragmatics)
Morfoloji çok geniş anlamda bir içyapı incelemesidir. Kelime biyoloji, astronomi ve jeoloji gibi alanlarda da “yapı incelemeleri” olarak kullanılmaktadır. Bu makalede “morfoloji” kelimesinin dilbilim kapsamındaki anlamı ve açıklaması üzerinde durulacaktır.
Morfoloji (Dil Bilimi) Nedir?
Morfoloji kelimelerin iç yapısını, ekleri ve oluşum kurallarını inceleyen bir dilbilim disiplinidir. Kelime Türkçeye “morfoloji” olarak geçmiştir. Kelimenin İngilizce karşılığı “morphology” olup, “morpho (biçim / yapı)” ve “ology (bilim dalı)” kelimelerinin birleşimiyle oluşmuştur. Bu anlamda “morfoloji” teriminin kendisi “morf” ve “oloji” (morf-oloji) şeklinde iki parçacık veya morfemden oluşmaktadır. Morfemler dilin anlamlı en küçük gramer birimleridir. Morfoloji terimi dil bilimi kapsamında “biçimbilim” olarak da kullanılmaktadır.
Morfem‘in kelime anlamı “biçimbirim“dir. Morfemler bağımlı ve bağımsız morfemler olmak üzere ikiye ayrılır. Türkçe sondan eklemeli bir dildir. Anlamlı en küçük kök kelime bağımsız morfemdir. Kök kelimeye eklenen ve tek başına anlamı olmayan kelimeler ise bağımlı morfemlerdir.
Örnek olarak şu cümleyi ele alalım; “Gün içinde çok yoruldum.” Bu cümlede “gün” ve “çok” kelimeleri bağımsız morfemlerdir. Eksiz tek başlarında anlamları vardır. Cümledeki diğer kelimelerin morfemleri vardır. “Yorulmak” fiili “yorul-du-m” şeklinde kullanılmıştır. Kelime -du ile -dili geçmiş zaman eki almıştır. Ayrıca -m ile birinci tekil şahıs eki de almıştır. Yine cümledeki “iç” sözcüğü -inde eki alarak zarf yapılmıştır.
Diller, bir kelimede kaç morfem topladıklarına göre değişmektedir.
Tavsiye Edilen Makaleler:
