Kafiye Nedir / Redif Nedir – Kafiye, çok basit bir açıklamayla kelimelerin sonlarındaki ses uyumudur. Ses uyumu olarak ilkokul seviyesindeki bir çocuğun okuma sırasında bu analizi yapabilmesi fonolojik farkındalık açısından çok önemlidir.
İlkokuldan daha ileri seviyedeki öğrenciler için daha derin anlamda kafiye ise kendi içinde alt başlıklara ayrılmaktadır. Ayrıca kafiye tarifine uyan ama bazı özellikler sebebiyle kafiye olmayan ses uyumları (redif) da vardır. Bu hususlar aşağıda örnekleriyle açıklanmıştır.
Ses uyumu konusunu mizahi bir şekilde sunan aşağıdaki videoyu da izlemenizi tavsiye ediyoruz.
Kafiye Nedir?
Dize sonunda bulunan yazılışları ve okunuşları aynı ancak anlamları ve görevleri farklı olan seslerin, eklerin ve kelimelerin benzerliğine kafiye denir. Kafiyeler kendi içerisinde “Yarım Kafiye”, “Tam Kafiye”, Zengin Kafiye” ve “Cinaslı Kafiye” olmak üzere dörde ayrılmaktadır.
Yarım Kafiye Nedir?
Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki tek ses benzerliğidir.
→ Sende dursun anılar ne olur olmaz
Burada belirsiz ne yaşadığımız
(Verilen dizelerde bulunan “olmaz” ve yaşadığımız” sözcüklerinde bulunan ortak ses “-z”dir. Bu ses benzerliği yarım kafiyeyi oluşturur.)
Tam Kafiye Nedir?
Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki iki ses benzerliğidir.
→ Orhan zamanından kalma bir duvar
Onunla bir yaşta ihtiyar bir çınar
(Verilen dizelerde bulunan “duvar” ve “çınar” sözcüklerinde bulunan ortak ses “-ar”dır. Bu ses benzerliği tam kafiyeyi oluşturur.)
Zengin Kafiye Nedir?
Dize sonlarında bulunan sözcüklerdeki üç veya daha fazla ses benzerliğidir.
→ Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler
Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler
(Verilen dizelerde bulunan “bekler” ve “dönmeyecekler” sözcüklerinde bulunan ortak ses “-ekler”dir. Bu ses benzerliği zengin kafiyeyi oluşturur.)
NOT:
→ İlk sevgiye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık
Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık
(Verilen dizelerde bulunan “ayrılık” ve “ılık” sözcüklerinde bulunan ortak ses “ılık”tır. Bu ses benzerliği zengin kafiyeyi oluşturur. ANCAK burada bir kelime diğerinin içinde geçtiği için buna “Tunç Kafiye” de denmektedir. Genellikle zengin kafiyelerde görünmektedir.)
Cinaslı Kafiye Nedir?
Dize sonlarında yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcüklerin oluşturduğu kafiye türüdür.
→ Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç
Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç
(Verilen dizelerde bulunan “geç” sözcüklerinin yazılışları aynı ancak anlamları farklıdır. İlk dizede bulunan “geç” sözcüğü vakit anlamındaki kullanılırken ikinci dizede bulunan “geç” sözcüğü geçmek anlamında kullanılmıştır. Bu yüzden cinaslı kafiye oluştururlar.)
Redif Nedir?
Dize sonlarında bulunan yazılışları, görevleri ve anlamları aynı olan eklere, sözcüklere veya sözcük gruplarına redif denir. Rediflerin sadece eklerden oluşmadığına dikkat ediniz. Sözcük veya sözcük gruplarından da oluşabileceği gibi ek + sözcük olarak da karşınıza çıkabilir.
Örnek-1:
→ Ben çektim kimler çeker
Gözlerim kanlı yaş döker
(Verilen dizelerde ek halinde redif vardır. Dize sonlarındaki “çeker” ve “döker” sözcüklerinde bulunan “-er” eki geniş zaman ekidir. Dolayısıyla iki dizede de yazılışları, okunuşları ve anlamları (görevleri) aynıdır. Bu yüzden rediftir. Rediften hemen önce gelen “k” sesi ise dizelerde yarım kafiyeyi oluşturmaktadır.)
Örnek-2:
→ Geç fark ettim taşın sert olduğunu
Her doğan günün bir dert olduğunu
(Verilen dizelerde sözcük halinde redif vardır. Dize sonlarındaki “olduğunu” sözcüklerinin yazılışları, okunuşları ve anlamları aynıdır. Bu yüzden rediftir. Rediften hemen önce gelen “ert” sesleri ise dizelerde zengin kafiyeyi oluşturmaktadır.)
Örnek-3:
→ Doğru söylerim halk razı değil
Eğri söylerim Hak razı değil
(Verilen dizelerde sözcük grubu halinde redif vardır. Dize sonlarındaki “razı değil” sözcüklerinin yazılışları, okunuşları ve anlamları aynıdır. Bu yüzden rediftir. Rediften hemen önce gelen “k” sesi ise dizelerde yarım kafiyeyi oluşturmaktadır.)
Örnek-4:
→ Gündüzler sana kalsın, verin karanlıkları
Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları
(Bu dizelerde EĞER ikinci dize sonundaki “serin” kelimesi “SERMEK” fiilinden geliyorsa: Verilen dizelerde ek + sözcük halinde redif vardır. Dize sonlarındaki “-in karanlıkları” kısmı rediftir. İki dizede de “karanlıkları” sözcüğünün yazılışı, okunuşu ve anlamı aynıdır. Ayrıca yine ikisinde de “-in” eki şahıs ekidir yani okunuşu, yazılışı ve anlamı (görevi) aynıdır. Bu yüzden rediftir. Rediften hemen önce gelen “er” sesi ise dizelerde tam kafiyeyi oluşturmaktadır.
ANCAK, ikinci dize sonundaki “serin” kelimesi “SOĞUK” anlamında kullanılıyorsa: Verilen dizelerde sözcük halinde redif vardır. Bu durumda dize sonlarındaki “karanlıkları” kısmı rediftir. İki dizede de “karanlıkları” sözcüğünün yazılışı, okunuşu ve anlamı aynıdır. Rediften hemen önce gelen “erin” sesi ise dizelerde zengin kafiyeyi oluşturmaktadır. )
