İşitsel Gelişim / İşitsel Olgunlaşma – Okullarda çok dinlemeyi ama az konuşmayı, kısacası konuşanı saygıyla dinlemeyi öğütleyen bir tekerleme vardı: “İki kulak bir dil içindir.” Bu ne kadar doğrudur? Şunu hemen söyleyebiliriz ki, çocukların işitsel gelişimini sağlayan işitme organı olan kulak, işitme gelişimini küçük yaşlardan itibaren başlatıp sürdürmektedir.
İşitsel gelişim iç kulağın erken gelişimine rağmen uzun bir süreçtir. Odyologlar, bebeklerin düşük şiddetteki seslere yetişkinler gibi tepki vermediklerini söylüyorlar. Son 25 yılda bebeklerde ve çocuklarda işitmenin gelişimini inceleyen bilim insanları, çocukların ses odasındaki olgunlaşmamış eşiklerinin sadece olgunlaşmamış tepkileri değil, olgunlaşmamış işitmeyi yansıttığını keşfettiler. Bu olgunlaşmamışlıklar, bebeklerin bir tonu tespit etme, gerçek ortamlarda sesi duyma ve öğrenme yeteneklerini sınırlar. Ayrıca, işitsel gelişim süreci okul yıllarına kadar devam eder, çocuklar sesleri işlemekte daha seçici ve esnek hale gelirler.
Klinisyenler, bebekler ve çocukların yetişkinlerden farklı işittiklerini anlarlar ve bu anlayış etkileşimlerini şekillendirir. İşitsel gelişim araştırmaları, klinik ve eğitim uygulamaları ile kamu politikası için geniş kapsamlı sonuçlar doğurur.
Profesyoneller, evlerde ve okullarda gürültü seviyelerini azaltmaya ve rekabet eden seslerin bebekler ve çocukların konuşmayı işleme yetenekleri üzerindeki etkisi konusunda farkındalık yaratmaya çalışırlar.
İşitsel Gelişimin Aşamaları
İşitsel gelişim üç aşamadan geçer.
İlk aşamada, işitsel sistemin sesi kesin bir şekilde kodlama yeteneği olgunlaşır. Bu aşama, doğumdan yaklaşık 6 aylık yaşa kadar sürer ve orta kulak ile beyin sapı işitsel yollarının olgunlaşmasını içerir.
İkinci aşamada, 6 aydan yaklaşık 5 yaşına kadar, sesin bir özelliğine odaklanma veya seçme yeteneği olgunlaşır.
Üçüncü aşamada, 6 yaşından ergenliğe kadar, değişen dinleme koşulları altında farklı ses özelliklerini esnek bir şekilde kullanma yeteneği olgunlaşır.
Hem ikinci hem de üçüncü aşamalar, işitsel korteksin ve merkezi işlemenin olgunlaşmasını içerir.
Aşama 1: Ses Kodlamanın Olgunlaşması
Yeni doğanların konuşma seslerini ayırt etme, sesleri tanıma ve hatta ana dillerini tanıma yetenekleri tespit edilmiştir.
Bebekler doğumdan sonra sesleri dinlemeye ve öğrenmeye hazırdır. Ancak, yeni doğanların konuşma detaylarındaki değişiklikleri ayırt etme yetenekleri yetişkinlere göre daha kaba bir şekilde temsil edilir.
Temel işitsel yetenekleri inceleyen araştırmalar, genç bebeklerin sesleri tespit etme eşiklerinin yetişkinlerden daha yüksek olduğunu ve farklı frekanstaki sesleri ayırt etme yeteneklerinin olgunlaşmamış olduğunu gösterir. Bebeklerin orta kulağı, sesi iç kulağa iletmede yetişkinlere göre daha az verimlidir.
Aşama 2: Seçici Dinlemenin Olgunlaşması ve Seste Yeni Detayları Keşfetme
Bebek 6 aylık olduğunda, orta kulağın verimliliği artar ve beyin sapı yoluyla bilgi iletimi olgunlaşır. Ancak, işitme testlerinde bu yaşta ve hatta 4 yaşına kadar çocuklarda daha yüksek yanıt eşikleri bulunur. Bu fark, bebeklerin sesi dinleme biçimlerinden kaynaklanır. Bebekler, bir sesin tanımlanmasına olanak tanıyan frekanslara odaklanmak yerine geniş bantta dinlerler. Bu durum, bebeklerin bir tonun beklenmedik frekanslarını yetişkinlere göre daha iyi algılamalarını açıklar. Bebekler, belirli koşullar altında seçici dinleme kapasitesine sahiptirler.
Aşama 3: Algısal Esnekliğin Olgunlaşması
Okul çağındaki çocuklar, seçici dinleme yeteneğini kazanmış gibi görünürler. Arka plan seslerinden daha az etkilenirler ve bilgilendirici seslere odaklanırlar. Ancak, hala yetişkinlere göre konuşma seslerini kategorize etmede daha az tutarlıdırlar ve bazı dinleme koşulları onlar için daha zordur. Okul çağındaki çocuklar, zorlu dinleme koşullarında konuşmayı algılamak için daha fazla dikkat ve işlem kaynakları gerektirirler.
Sonuç: İşitsel Gelişimin Sonuçları
Bebekler ve küçük çocuklar üzerinde yapılan bu makale gibi gelişimsel çalışmalara göre, çocukların yetişkinlere göre dinleme koşullarında neden zorlandıklarını açıklamaya çalışıyor.
Bebeklikte temel işitsel süreçler, bebeklerin duydukları seslerin ince akustik detaylarını temsil etme yeteneklerini sınırlar. Ancak, işitsel sistem bu detayları temsil edebildiğinde bile, okul öncesi çocuklar tüm mevcut detayları kullanmazlar. Okul çağındaki çocuklar, bu detayları kullanmayı ve değişen dinleme koşulları altında esnek bir şekilde kullanmayı öğrenirler.
Bu çalışmalar, işitme engelli bebek ve çocukların konuşmayı en etkili şekilde anlamak için mümkün olan en geniş frekans aralığını duymaları gerektiğini ve çocukların akustik detayları her zaman duymadıklarını, bu detaylar onlara mevcut olsa bile vurgular.
Bebekler ve çocukların yaşadığı ve öğrendiği ortamlarda gürültü ve yankılanma seviyelerinin azaltılmasının önemini vurgular.
