İngilizcede Eşdizim – Türkçe veya İngilizce, hangi dil olursa olsun, o dilin doğduğu kültürün düşünce zenginliğinin temel göstergelerinden biri dili örüntüleyen kelimeler, kavramlar ve söz dizinlerindeki zenginliktir.
Bu derinliğin göstergelerinden biri de Eşdizimdir. (İng. Collocation)
Eşdizim Nedir?
Eşdizim (Collocations), belirli bir sözcükle birlikte düzenli olarak kullanılan sözcüklerdir.
Dilde, herhangi bir dil birimi “seçme” ve “birleştirme” ilkelerine bağlı olarak, dizgede anlam gerektirdiği sürece başka bir dil birimiyle bir araya gelebilir, birlikte kullanılabilir.
Bu “birlikte kullanılabilirlik” kullanımın sıklığına bağlı olarak dilde genele oranla yüksek bir dağılıma sahipse ve bu dağılım anlamlı bir farklılaşma olarak karşımıza çıkıyorsa eşdizimli yapılar olarak değerlendirilir (Özkan, 2009).
Genellikle eşdizimlilik, dizgede yer alan birimlerin aynılığına dayanır. Diğer bir ifadeyle eşdizimlilik dizgede değişmeyen bir dizim ile var olur.
Eşdizimlilik kavramı içerisinde yer alan dilbilgisel sözcükbirim birlikteliklerini şöyle sıralayabiliriz:
- zarf+fiil (açıkça + söylemek, acı acı + gülmek, açık + konuşmak)
- sıfat+isim (güzel + sanatlar, derin + uyku)
- Niteleyici söz+isim (bir + güzel, bir + ara, bir + yana)
- fiil+isim (bilir+ kişi, çıkmaz+ sokak, koşar+ adım)
- fiil+fiil (dönüp+ bakmak, yakıp+ yıkmak, vurup+ devirmek)
- isim+edat (bana + göre, senin + gibi, dünya + kadar)
Öte yandan, İngilizcede Eşdizim sadece yapısal yakınlıkların örüntülenmesi biçiminde karşımıza çıkmaz. Konunun bir diğer boyutu dizgede yer alan sözcüklerin anlamsal birliktelikleridir.
Dizgede yer alan birimler belirli bir nedenililikle bu yapıya katılırlar.
Özellikle fiiller ile zarflar ya da sıfatlar ile isimler arasındaki bağıntı bu açıdan değerlendirildiğinde anlamlıdır.
Burada eşdizimsel yapılann birbirine yakın birimler olması daha çok anlamsal bir birliktelik ve/ya eşdizimlilik olarak karşımıza çıkmaktadır.
İngilizcede Eşdizim Örneklerine Bakalım!
‘Arkadaş’ kelimesi için üç eşdizimli kelime vardır: ‘en iyi’, ‘iyi’ ve ‘sadık’. Bu dizimi kullanarak eşleştiği kelimeyle var olan anlama bakalım. İşte bazı örnek cümleler:
“Her gün en yakın arkadaşıyla konuşuyor .” (En yakın)
“She talks to her best friend every day.” (best)
***
“Bazı iyi arkadaşlarla yaşıyor .” (iyi, yakın)
“He lives with some good friends.” (good, close)
Not: Burada ‘Yakın’ kelimesi, “Bazı yakın arkadaşlarla yaşıyor” gibi “iyi” yerine kullanılabilecek başka bir eşdizimdir.
***
“Yıllardır sadık bir arkadaş .” (sadık, gerçek, güvenilir, doğru)
“She has been a loyal friend for many years.” (loyal, real, trusted, true, faithful)
Not: Parantez içindeki tüm kelimeler ‘sadık’ yerine kullanılabilir. Bunlar, ‘arkadaş’ kelimesinin diğer eşdizimlilik örnekleridir.
İngilizce eşdizimi çalışmak neden önemlidir?
İngilizcede Eşdizim – Kelime çalışmalarında bir sözlük kullanarak kelimenin anlamını öğrensek de çoğu zaman bu kelimeyi cümle içinde nasıl kullanacağımızı bilmiyoruz.
Bu kelimeyi nasıl kullanırım? Bu kelimeyle yapabileceğim örnek cümleler nelerdir? Kelime öğrenirken bunların hepsi herkesin problemidir.
Kelime öğrenmenin en iyi yolu, örnek bir cümledeki kelimeyle birlikte hangi kelimelerin yaygın olarak kullanıldığını öğrenmektir.
Bu açıdan www.megaingilizce.com İngilizce öğrenenlerin temel kelime dağarcığını geliştirmelerine yardımcı olmak ve kelimeleri doğru şekilde kullanmayı öğrenmelerine yardımcı olmak için en sık kullanılan 1000 kelime üzerinden eşdizimleri görebilirsiniz.
İngilizce eşdizimleri nasıl çalışırım?
Bir sözlük alıp tüm kelimeleri orada çalışmak pek mantıklı değil. Benzer şekilde, tüm kelimeleri incelemek için bir eşdizim sözlüğü seçmenin de bir anlamı yoktur.
En iyi yol, İngilizce’de en sık kullanılan kelimeleri bulmak ve bu kelimelerle en sık kullanılan eşdizimleri incelemektir.
Bunları derinlemesine incelemeniz gerektiğini unutmayın. Sadece cümleyi okumayın. Her bir cümleyi öğrenin ve düşünmeden söyleyene kadar yüksek sesle okuyun.
BU KONUDA BENZERLİKLERİ NEDENİYLE DİLLERİN EVRENSELLİĞİNİ UNUTMAMAK LAZIM.
Kaynak
Özkan, B. (2007), Türkiye Türkçesinde Belirteçlerin Fiillerle Birliktelik Kullanılan ve Eşdizimliliği, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adana 2007.
