Hafıza Gücü ve Hikâyeleme Yöntemi – “Bize hikâye anlatma!” sözünü duymuşsunuzdur; bir konuyu anlatmaya çalışan bir kişiye, küçümseyici, üstten bakan bir insanın cahilce söylediği bir söz…
Keşke bu söz yerine şöyle tepki verseydi: “Bize ne olur olayın hikâyesini anlat!”
Masallar, öyküler, hikâye ve romanlar, insanın meramını ve derdini en güzel ifade etme şekillerinden biridir. Hatta her ülkenin masal ve öykü dünyası başka başkadır. Bunlar içinde mesajı her millet tarafından kolayca anlaşılabilecek olanlar ulus ötesi geçerliliğe sahiptir. Tıpkı 19 yüzyılda yaşadığı halde çağını aşmış bir üne sahip olan Danimarkalı Hans Christian Andersen’in “Andersen Masalları” adıyla ünlü masalları gibi.
Hafıza Teknikleri Kullanımında Küçük Hikâyelerin Büyük Etkisi
Hafıza Gücü ve Hikâyeleme Yöntemi – Ne kadar acayip de olsa, bir hikâye üzerinden anlatacağınız en zor konu bile, hafızalarda kalmak “zorundadır.”
Aynı hikâye bir hafıza tekniği olarak bilgiyi saklamanıza yardım ettiği gibi, öğrenmeye çalıştığınız gerçekleri hafızanızdan önünüze getirip hatırlamanıza da yardımcı olabilir.
Dünyanın En Eski Dili Hikâyelerdir
Hafıza Gücü ve Hikâyeleme Yöntemi – İnsan türü geçmişine düşkündür. Olmasaydı zaten, “Tarih” diye bir ilim olmazdı. “Hikâye” Dil bilgisinde yapı olarak “-dili” veya “-mişli” geçmiş zamanı ifade eder. Kısaca hikâye ve tarih iç içedir. Biz onlara derinden bağlıyız.
Dünyayı anlama yollarımızın çoğu, ister ciddi bilimsel hikâyelerle olsun, ister kavramsal metaforlarla olsun, kullandığımız türden hikâyelerle ve öykülerle gerçekleşmektedir.
Hikâyeler, o halde, çevremizle bir tür iletişim kurma ve olayları anlama becerimizin kökenidir, diyebiliriz. Anlama ve hafıza iç içe olduğu için, hikâyelerin aynı zamanda çok güçlü anımsatıcı araçlar olmasına şaşırmamalıyız.
İster bir adresi tarif etmeyi, ister tarihi bir çağdaki olayları veya güncel siyasi figürleri öğrenmek isteyin, öğrenmek istediğiniz her neyse, öğrenilecek konuyu bir hikâye çizgisinde sunmak, fikirleri bir arada birleştirmenin harika derecede basit ve güçlü, kolay ve keyifli bir yoludur.
Hikayeleme Yöntemi ve Örnek Bir Hikâyeleme
Hafıza Gücü ve Hikâyeleme Yöntemi – Aşağıda size “The Guardian“da yayınlanan İngiltere’den kısa ve kaotik özellikler taşıyan “hafıza tekniği örneği” olarak verilen bir hikayenin Türkçe’deki kelimelere uygun olarak adapte ettiğim bir versiyonunu sunacağım. Benim burda sunduğumdan biraz farklı olan hikayenin İngilizce kelimelerin çağrıştırdığı ifadelerle sunuluş versiyonuna bu yazının kaynakça bölümünden ulaşabilirsiniz.
Kurgu hikaye tamamen saçma ve içindeki kişi ve varlıklar tamamen hayal ürünü; ancak okuduktan sonra gözünüzü bir noktaya dikin ve okuduğunuz bu kısa hikâyenin hafızanızda nasıl kaldığına şahit olun:
***
“Nigel Slater” adında bir adam, arka koltukta devasa, 300 kilogramlık evcil bir kalamar‘ın yanına oturuyor. Limon renginde olan yeni yıkanmış, üzerindeki yıkama suyu henüz kurumamış olan bir limuzinle iki kişi olarak seyahat ediyorlar.
Bu ikili limuzinin televizyonundan “Kişneyen Atlar filmini mi, yoksa Susam Sokağını mı izleyelim?” diye tartışıyorlar: Kısa süre sonra bu anlaşmazlık bir kavgaya dönüşüyor. Kalamar sekiz kolunu kullanarak “8″ tane karabiber öğütme cihazının içindeki ezilmiş biber tanelerini Nigel’in kafasına boşaltarak üstün bir duruma geçiyor.
Nigel dehşet içinde arabadan atlıyor ve kalamarın kendisini takip etmesini engellemek için içinde yer fıstığı yağı akan iki yollu kanala atlıyor ve yağ içinde denize doğru yüzüyor.
Plaja vardığında zencefilli pasta ile 25. doğum gününü kutlayan Prens Harry ile karşılaşıyor. Ancak Prens Harry’ye saldırmak üzere pusu kurmuş olan iki dişli sarımtrak renkli insanları ve bir bere giymiş sıçanları görüyor ve Prensi bağırarak uyarıyorr. İki dişli sarımtrak insanların kendisine saldırmaları üzerine Nigel denize atlıyor ve yüzmeye başlıyor. Ortalama iki saat yüzdüğünde soğuyan denizin üzerinde arpalar görüyor, daha sonra şans eseri dev bir turuncu biberden yapılmış şişme bir botta aşağı yukarı sallanarak giden kırmızı elbiseli bir Leydi ile karşılaşıyor. Bu Leydi elini uzatarak onu bota alyoır. İkisi birbirlerine aşık olup ve evlenerek mutlu oluyorlar.
***
Bunu okumak belki bir dakikanızı alacaktır. Ancak bu, işin içinde hikayeleştirme olunca zihninizin daha önce hiç karşılaşmadığı ayrıntılı sahneleri ne kadar hızlı ve zahmetsizce hayal edebildiğini göstermektedir.
Bir sonraki adımınız, hikâyenin ne kadarını hatırladığınızı görmektir. Önce gözlerinizi kapatın ve hikâyeyi kafanızda yapabildiğiniz kadar iyi tekrarlayın.
Hayal etme işi bittiğinde, gözlerinizi açın ve başarılı bir şekilde hatırladığınız tüm öğeleri yazın. Bu size yaklaşık bir dakika içinde ne kadar faydalı anı depolayabileceğiniz konusunda bir fikir verecektir.
Şimdi, bunun gibi rastgele bir nesne listesini hatırlamanın ne anlama geldiğini merak ediyor olabilirsiniz.
Ancak burada öğrendiğiniz hikayenin hiç de rastgele olmadığını, ama aslında ünlü İngiliz Gurme “Nigel Slater“ın “Kalamar ve Biber Kızartması” adlı bir akşam yemeği tarifinin içeriğini kodladığını ortaya çıkarabiliriz .
Yaşasın!
Hikayedeki:
- 300 kilogramlık kalamar —> “300 gr kalamar“ı;
- Limon renginde ve yıkama suyu kurumamış limuzin —> “limon suyu“nu;
- Limuzinde seyahat eden 2 kişi —> Yemeğin “2 kişilik” olduğunu;
- Kişneyen Atlar filmi —> “Kişniş“i;
- Susam Sokağı —> “Susam yağı“nı;
- “8” tane karabiber öğütme cihazından dökülen ezilmiş biber taneleri —> “8 tane ezilmiş karabiber tanesi“ni;
- Yer fıstığı yağı akan iki yollu kanala atlama ve yağ içinde yüzme —> “2 kaşık yerfıstığı veya kanola yağı“nı;
- Prensin 25. doğum günü için zencefilli pasta —> “25 gr zencefil“i;
- İki dişli sarımtrak renkli insanlar —> “2 diş sarımsak“ı;
- Bir bere giymiş sıçanlar —> “1 çay kaşığı Siçuan biberi”ni;
- Ortalama iki saat yüzüldüğünde soğuyan denizin üzerindeki arpalar —> “2 orta boy arpacık soğan”ı;
- Dev bir turuncu biberden yapılmış şişme bir botta aşağı yukarı sallanarak giden kırmızı elbiseli bir Leydi —> “1 büyük kırmızı veya turuncu biber“i;
temsil etmektedir.
Bu bağlantılara bir göz atın. Son göreviniz, hikayedeki her bir öğeye karşılık gelen bileşenleri hatırlamaya çalışmaktır. Bunu yaptıktan sonra, kalamar ve biberinizi karıştırıp kızartmaya hazırsınız.
İngiliz Gurme “Nigel Slater“ın “Kalamar ve Biber Kızartması” adlı akşam yemeği tarifiyle ilgili bileşenler listesi aşağıda verilmiştir. Yemeğin hazırlanış tarifinin linkini de listenin altında bulabilirsiniz.
İngiliz Gurme “Nigel Slater“ın “Kalamar ve Biber Kızartması” adlı akşam yemeği tarifi bileşenleri (Ana yemek olarak 2 kişilik)
kalamar 300g (hazırlanmış ağırlık)
kırmızı veya turuncu biber 1 büyük
sarımsak 2 diş
arpacık 2 orta boy
zencefil 25g
yerfıstığı veya kolza yağı 2 yemek kaşığı
Siçuan biberi 1 çay kaşığı
karabiber 8, ezilmiş
tuz
Susam yağı
1 limon suyu
kişniş biraz, doğranmış (isteğe bağlı)Kaynak: https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2011/oct/02/nigel-slater-quick-supper-recipes
Öyküler nasıl üretilir?
Hafıza Gücü ve Hikâyeleme Yöntemi – Kendi anımsatıcı hikâyelerinizi yaratmak oldukça basittir.
İlk önce, her bir öğeyle ilişkilendirdiğiniz bir resim bulun.
İkinci olarak, bu görüntüleri hayal edebileceğiniz en canlı anlatıma bağlayın. Her şeyin neyle temsil edilmesi gerektiği konusunda endişelenmeyin, sadece aklınıza gelen ilk şeyi seçin: işi sizin için yapması için hayal gücünüze güvenin.
Hikâyeler, öğrenme bağlantılarını kolaylaştırır; çünkü daha sonra olacakları kaçınılmaz gibi hissettirir. Her öğe, diğerleri olmadan eksik görünür. Bu şekilde, hikâyeler bağlam ve ivme yaratır; bittiği zaman temel fikir beyninizde kalır.
Teknik, hatırlamak istediğiniz ve hafızanızda tutmak istediğiniz her türlü bilgiye uygulanabilir. Her durumda, yapılacak en iyi şey, öğeleri ilgi çekici bir hikâyeye dönüştürmektir. Bu anlatı mevcut gerçekleri ne kadar sıkı sararsa ve her birini bütünün sezgisel bir parçası gibi hissettirirse, saf anlayışa o kadar yaklaşacaktır.
Bilinçli Tahmin Yöntemiyle Akıl Oyunu
Hafıza Gücü ve Hikâyeleme Yöntemi – Hikâye anlatımının çocukların zihinsel gelişimi için mükemmel olması şaşırtıcı olmamalıdır. Hikaye anlatımının hatırlamayı ve problem çözmeyi geliştirdiği, okuryazarlığı artırdığı, soyut düşünmeyi ve öz düzenlemeyi kolaylaştırdığı ve dil becerilerini geliştirdiği düşünülmektedir.
Onu böylesine dinamik yapan şey, sosyal farkındalık, dikkatli etkileşim ve derin hayal gücünün birleşimidir.
Ebeveynlerin çoğu içten gelen bir istekle çocuklarına kitap okurlar. Ancak, öğrenme ve hafıza konularında, zihninizi en iyi şekilde kullanmak için hikâyenin aktif katılımcısı olmak çok önemlidir.
Buna bir örnek Goethe’nin annesinin yaptıklarıydı:
Annesi Goethe’yi Edebiyata Nasıl Hazırladı?
Annesi Genç Johann Wolfgang’a hikaye okurken, hikayeleri sona ermeden durdurur ve Johann’dan hikayenin geri kalan kısmını tahmin etmesini isterdi. Yavaş yavaş, genç Goethe tüm hikâyeyi kendi başına anlatana kadar bu sürerdi. İşte bu süreç mükemmelleşen bir yetenek olarak Goethe ortaya çıktı.
Siz de böyle yapın; çocuğunuza kitap okurken, sonuna gelmeden durun ve hikayenin geri kalan kısmını çocuğunuzun bitirmesini sağlayın ve bunu alışkanlık haline getirin. Bu kadar basittir.
“Tatile Gittim ve…” Oyunu
Hafıza Gücü ve Hikâyeleme Yöntemi – Çocuğunuzu hikayeleme hafıza oyunlarına alıştırmanın bir başka yolu da “Tatile gittim oyunu” oynamaktır.
Oyun şöyle oynanır:
Bir kişi tatilde giderken yanına aldığı bir eşyayı söyleyerek başlar. Sonraki kişi ilk öğeyi tekrarlar ve bir tane eşya da kendisi ekler. Üçüncü kişi, söylenmiş ilk iki eşyayı hatırlayarak, üçüncü eşyayı ekler. Bu söylenmiş eşyaları hatırlama ve yeni bir eşyayı ekleme işi sürer gider. Sonsuz bir daire içinde dönersiniz; işin püf noktası, söylenen her yeni öğenin özelliklerini veya şeklini hayal gücüyle bağladığınız bir hikâyeye uyduğundan emin olmaktır.
Bu oyunda ailenizle uzun bir yolculuk sırasında 100 eşyaya ulaşabilmeniz gerekir. Hayali hikâyelerinizi paylaşabilir veya kişisel tutabilirsiniz.
Hikayeleme Tekniğinin Bir Ders Konusu Üzerinde Uygulanması
Hafıza Gücü ve Hikâyeleme Yöntemi – Şimdi de “Öyküleme” veya diğer adıyla “Hikayeleme Yöntemi“nin bir ders konusunun hafızaya yerleştirilmesi için kullanılmasına bir örnek vereceğim.
Vereceğim örnek üniversite giriş sınavlarına hazırlanan öğrencilerin “1860’dan Günümüze Kadar Sırayla Edebiyatımızın Geçirdiği Dönemler“i hikayeleme yöntemiyle kolayca hafızalarına yerleştirecektir. Üniversite sınavına hazırlanmak gibi bir kaygınız olmasa da anlatacağım hikayeyi zihininizde görselleştirerek dinleyip, yöntemin etkinliğini kendi üzerinizde test etmiş olursunuz.
Kaynaklar:
- https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2012/jan/15/story-lines-facts
- https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2011/oct/02/nigel-slater-quick-supper-recipes
- https://www.youtube.com/user/megahafiza
Tavsiye Edilen Makaleler:
Hafıza Geliştirme Teknikleri – Hafıza İle İlgili Denenmiş 27 Yol
Etkili Hatırlama Teknikleri – Bağlama ve Öyküleme Yöntemleri
Gökkuşağı Nedir? Gökkuşağının Renklerini Hafıza Teknikleri İle Öğrenin!
Entelektüel Hafıza – Bilimsel Makaleler Hafızada Nasıl Tutulur?
