Düş Bilimi – Rüya Nedir – Rüyalar Hafızamızı Geliştirir mi – “Rüyalar gerçek olsa, seni her gün görürdüm; rüyalar… rüyalar…” diyordu şarkılar bir zamanlar. Rüyalar, fakirin açlığını unuttuğu, hastaların iyileştiğini gördüğü, insanın sevgilisini gördüğü, zaman ve mekan sınırını aşıp hayal gücüne çıkan bir uyku evresidir.
Rüyalar insanlığın ortak bir deneyimdir; bazıları korkutucu, bazıları komik. Herkes rüya görür. Ancak herkes rüyasını hatırlayamaz. Rüyalar ne kadar uzun olsa da en fazla altı saniyelik bir etkisi vardır.
Beynin nasıl çalıştığına dair son düş bilimi araştırmaları, neden rüya gördüğümüzü anlamamıza yardımcı oluyor. Rüyalarımızdaki garip fikir kombinasyonları bizi daha yaratıcı kılabilir ve bize sorunları çözmemize yardımcı olacak fikirler verebilir.
Ya da uyku sırasında beyinde güne ait anılar tekrarlandığında, anılar güçlenebilir. Rüyalar ayrıca ruh halimizi iyileştirebilir. Bu çalışmalar birlikte, rüyaların ve uykunun uyanıkken iyi performans göstermemiz için önemli olduğunu göstermektedir.
Düş bilimi içinde farklı rüya yorumları yapan internet siteleri veya medyumluk peşinde olanlar olsa da her rüyanın yorumlanmaya layık olmadığı bilinmelidir.
Rüya konusunda Kur’an ve Tevrat gibi kutsal metinlerde Hz. Yusuf peygamberin Mısır hayatında, kralın rüyasını, hüküm sürecek bolluk yıllarının ardından kıtlık yıllarının takip edeceğini ve stoklama ile bu yılları aşacağı şeklinde yorumlaması onu Mısır azizi yapmış ve rüya yorumları birebir gerçekleşmişti.
Rüyalarımızı hatırladığımıza ve sonra sık sık unuttuğumuza göre, rüya görmemizin amacı nedir?
Neden gündüzde yaptığımız şeyler hakkında gece rüya görüyoruz?
Bu soruları cevaplamak için özellikle beyin araştırmalarının bulguları üzerinde duracağız.
Rüya Nedir?
Düş Bilimi, Rüyalar ve Hafıza Gücü – Bir rüyanın ne olduğunu tanımlamak zordur. Biz rüyaları şu şekilde tanımlayacağız:
Rüya Nedir?
Rüya; Uyandığımızda bazılarını hatırladığımız, bazılarını hatırlayamadığımız uyku sırasındaki görüntüsel düşüncelerimizdir.
Yani uyku anında gördüğümüz rüyalar ile “hayal kurmak” aynı şey değildir.
Rüyalar çoğunlukla görseldir; ortamlardan ve yüzlerden oluşur. Rüyalarda ses, tat ve koku hissi nadirdir (1). Görülen rüyalar, gerçekten, tuhaflıktan sıkıcıya kadar değişebilir. Belki de en kısa zamandaki bir olaydan etkilenip de görülen tabire değmez rüyalardır.
Rüyaları incelemek için bilim adamlarının bir ölçüye ihtiyaçları vardır. Çoğu çalışmada, rüya hakkındaki raporları kişi uyandığında rüyalarını yazarak anlayabiliriz. Ya da “Geçen ay kaç tane rüya hatırladınız?” gibi soruların yer aldığı anket düzenleyerek veri toplanabilir (2).
Bir kişi REM uykusu sırasında uyandırıldığında rüyaların hatırlanması daha olasıdır. REM uykusu, adını hızlı göz hareketlerinden alan bir uyku türüdür.
REM Uykusu Nedir?
Rem Uykusu: “REM” İngilizce “Rapid Eye Movement” ifadesinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Türkçesi “Hızlı Göz Hareketi”dir. Göz kapakları kapalı olduğu halde, gözlerin ve göz kapaklarının uyku sırasında sanki bir film izliyormuş gibi hareket ettiği, ancak vücutta kas aktivitesinin olmadığı bir uyku aşamasıdır.
Uyku göz hareketlerinin olmadığı derin uykuyla başlar, yani REM uykusuyla başlamaz. İlk REM uykusu genellikle siz uyuduktan yaklaşık 90 dakika sonra gerçekleşir. REM uykuları değişik sürelerde olmasına rağmen genellikle 5 dakika ile 45 dakika arasında sürmektedir. Uykunun başlangıç kısmında görülen rüyalar örneğin 5 dakika gibi kısa iken, ilerleyen zamanda görülen rüyanın uzunluğu da tedrici olarak (10, 15, 20 dakika gibi) artmaktadır.
Rüyalar REM uykusu aşamasında ölçülebilmektedir. REM olmayan uyku aşamalarında, ki bu uyku aşamaları gecenin büyük bölümünü oluşturur, o kadar fazla rüya görmeyiz.
Rüyaların ne sıklıkla gerçekleştiği ve içerik olarak rüyaların ne hakkında olduğu herkes için farklıdır. Bunun doğru olmasının birçok nedeni vardır. Örneğin, birisi tarafından veya çalar saatle uyandırılırsanız, rüyaları daha çok hatırlayacaksınız. Bunun nedeni, tam o rüya anında uyandırılmanız olabilir. Ancak kendi başınıza uyanırsanız, birkaç uyku aşamasından geçerek ve muhtemelen o rüya kayıtlarınızdan silinecektir.
Rüyaları hatırlamak yaşla birlikte değişir. Yaşlı insanların rüya gördüğünü bildirme olasılığı daha düşüktür. Yaşlıların rüyalarını hatırlayamamaları aynı zamanda hafıza ile de ilgili olabilir. Yaşlı insanlar daha zayıf hafızalara sahip olduklarından, rüya görseler de uyandıklarında rüyalarını hatırlayamazlar. Medial prefrontal korteks adı verilen bir beyin bölgesi aynı zamanda rüya hatırlama ile de ilgilidir.
Medial Prefrontal Korteks Nedir?
Medial prefrontal korteks: Beynin ön tarafında, rüya hatırlama ile ilişkilendirilen, ancak aynı zamanda hafıza ve karar vermede rolü olan belirli bir alandır.
Beynin medial prefrontal korteks bölgesi hasar görürse, kişi gördüğü rüyaların çok azını hatırlar. Bu da kişinin daha az rüya görmesi ya da hiç görmemesi anlamına gelebilir.
Ayrıca beyin hücrelerinin medial prefrontal kortekste ne kadar yoğun olduğu kişiden kişiye değişebilir. Bu da bazı sağlıklı insanların diğer sağlıklı insanlardan daha fazla veya daha az rüya görmesine neden olabilir.
İnsanların ne kadar REM uykusu aldığını etkileyen genler de vardır. Daha az REM uykusu olan kişiler, REM sırasında oluşma eğiliminde olan garip rüyalara sahip olmayabilir.
O halde şunu diyebiliriz: Ne kadar uyuduğunuz, yaşınız ve genetiğiniz, neden bir başkasından daha çok veya daha az rüya gördüğünüzü açıklayabilir.
Soru!
Rüyalar gerçekten biz uyurken mi oluyor, yoksa uyandığımızda bize gelen ve sadece uykuda olduğu gibi “hissettiğimiz” fikirler midir?
Manyetik rezonans görüntüleme (MRI: Magnetic Resonance Imaging) adı verilen bir tür beyin görüntüleme kullanan yeni bir çalışma bu tip sorularn yanıtlanmasına yardımcı olmuştur (3) ( Şekil-1A ).
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) Nedir?
Manyetik Rezonans Görüntüleme: Vücudun iç kısımlarının (beyin dahil) fotoğraflarını çekmek için kullanılan bir araçtır. MR ayrıca beyindeki aktiviteyi ölçmek için de kullanılmaktadır.
Yapılan çalışmada bilim adamları, denek insanlar MRI cihazında nesnelerin resimlerine bakarlarken -anahtarlar, yataklar, uçaklar – meydana gelen beyin aktivitesinin haritalarını yaptılar.
Daha sonra, çalışmadaki denekler MRI makinesinde uyudular. Bilim adamları, daha önce gördükleri resimlerdeki beyin aktiviteleri ile uyuyan insanların beyin aktivitelerini eşleştirdiler; ardından en iyi eşleşmeyi seçtiler (Şekil-1B, 1C).
Bu eşleşme, kişinin yaklaşık% 60 oranında rüya gördüğünü söylediği şeyinne olduğunu tahmin ediyordu. % 60 mükemmel olmasa da tahmini rakamlardan daha kesindir (4). Bu çalışma, rüyaların uyku sırasında beyinde yaratıldığı anlamına gelmektedir.
Şekil-1: MRI Cihazı ile Rüyaların Kodlarının Çözülmesi
Şekil 1 – (A) Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) beyni incelemenin bir yoludur. Kişi dev bir mıknatısın içindeki yatakta yatar.
Şekil 1 – (B) MRI, beynin yapısını ve beynin aktif olan alanlarını ölçebilir.
Şekil 1 – (C) MRI rüya görmeyi ölçmek için kullanıldı. İlk olarak, katılımcı uyanıkken, MRI’da binlerce resim izledi ve bu resimlerin beyindeki MRI görüntüleri kaydedildi. Bu, bilim insanlarına belirli resimlere belirli beyin tepkilerini anlattı.
Daha sonra, katılımcı MRI’da uyuduğunda, bilim adamları beyin aktivite modellerini ölçtüler ve bunu, katılımcının uyanıkken gördükleri resimlere beyin tepkileri ile eşleştirdiler.
Bilim adamları, yaptıkları eşleştirmelerle katılımcının rüyasında ne gördüğünü tahmin ettiler. Katılımcıya MRI cihazında uyurken rüyasında ne gördüğünü sordular. Anlatılanların, yani rüyaların, beyin aktivitesi tarafından tahmin edilen resimlerle eşleştiğini keşfettiler.
Düşler Anıları Destekler
Düş Bilimi, Rüyalar ve Hafıza Gücü – Hayallerimizin amacı nedir? Araştırmacılar uykunun hafıza için önemli olduğunu keşfettiler (5). Anılar uyku sırasında hipokampustaki geçici depolamadan taşınmaktadır.
Hipokampus Nedir?
Hipokampus: Beyinin orta kısmında bulunan ve bilgilerin kalıcı hafızada kaydedilmesini sağlayan kısımdır. Uyku sırasında gün içinde öğrenilenlerin beyinde konsodilasyonu sağlanırken sürekli aktif olan kısımdır. Ayrıca kısa süreli hafıza için önemli olan bir alandır.
Uyku sırasında anıların ve öğrenilenlerin diğer bilgilerle entegrasyonunun sağlanması, anıların ve öğrenilen bilgilerin daha sonra hatırlanmasını kolaylaştırkaktadır. Anılar ve bilgiler uyku ile birlikte gelişir çünkü gün içinde yaşananlar uyku sırasında yeniden vizyona girer (6). Bir filmdeki en sevdiğiniz sahnenin tüm kelimelerini öğrenmek istiyorsanız, o sahneyi defalarca tekrar izleyebilirsiniz.
Öğrenme ile aktif olan nöronlar (beyin hücreleri) uyku sırasında tekrar aktif hale gelir ve öğrenilen materyali tekrarlar. Bu, hafızanın daha kalıcı bir şekilde saklanmasına yardımcı olmaktadır.
Nöronlar: Sinir sistemindeki (beyin ve omurilik) diğer hücrelere bilgi aktarabilen hücrelerdir.
Hipokampus, Rüyalar ve Hafıza
Rüyalar Ruh Halimizi Ve Duygularımızı Düzenliyor
Düş Bilimi, Rüyalar ve Hafıza Gücü – Rüyalar genellikle duygusaldır. Bir çalışma, çoğu rüyanın korkutucu, kızgın veya üzgün olduğunu buldu.
Rüyalar duygusal görünebilir, çünkü duygusal şeyleri duygusal olmayan şeylerden daha iyi hatırlama eğilimindeyiz. Örneğin, uyanık bir yaşamda, bir köpek yavrusu aldığınız gün, normal bir okul gününden daha unutulmazdır. Dolayısıyla, duygusal olaylarla ilgili rüyalar, sıkıcı, duygusal olmayan rüyalardan daha kolay hatırlanabilir.
Rüyaların duygusal olması da mümkündür, çünkü rüyaların bir işi, gündüzden gelen duyguları işlememize yardımcı olmaktır (8).
Amigdala, duyguların deneyimiyle ilgili beyin bölgesidir.
Bu nedenle, beynin uyanık olduğumuzda duygulara tepki veren bir bölgesi, REM uykusu sırasında aktiftir. Üzücü bir gün geçirdiyseniz, üzücü rüyalar görme olasılığınız daha yüksektir. Ancak, uyku aynı zamanda ruh halinizi de iyileştirir; bir anlaşmazlıktan veya üzücü bir olaydan sonra uyumanız sizi dinlendirir ve daha mutlu eder.
Rüyalar ayrıca tehdit simülasyon teorisi adı verilen bir şey aracılığıyla bizi duygusal olaylara hazırlamaya yardımcı olabilir (9).
Tehdit Simülasyon Teorisi: Uyanık olduğunuzda sizi bu durumlara hazırlamak için rüyalarınızda tehditlerin (kötü olabilecek şeyler) sitimüle edildiğini veya uygulandığını söyleyen bir rüya teorisi.
Bu araştırmalar bize uyku ve rüyaların duygularımız için önemli olduğunu gösteriyor. Duyguları uykuda işleyerek, ertesi gün daha iyi hazırlanmış ve daha iyi bir ruh hali içinde olabiliriz.
Düş Bilimi / Sonuçlar
Düş Bilimi, Rüyalar ve Hafıza Gücü – Bilim adamlarının rüyaları ölçmenin farklı yolları vardır; soru sormaktan MRI kullanmaya kadar. Bu araştırmalar bize uyurken beyindeki aktivitenin bize uyandığımızda hatırladığımız ilginç rüyaları verdiğini gösteriyor. Bu rüyalar bir şeyleri hatırlamamıza, daha yaratıcı olmamıza ve duygularımızı işlememize yardımcı oluyor.
Çoğu çocuğun yeterince uyumadığını biliyoruz. Bazı hastalıklar (Alzheimer hastalığı gibi) insanların daha az uyumasına neden olurken, diğerleri (REM uyku davranış bozukluğu ve duygudurum bozuklukları gibi) rüyaları doğrudan etkiler. Yeterince uyuyamadığımızda ne olduğunu ve bu hastalıkları olan insanları nasıl tedavi edebileceğimizi anlamak için uyku ve rüyalar üzerinde çalışmak önemlidir.
Bu Makalenin “MRI Cihazı ile Rüyaların Kodlarının Çözülmesi” Bölümü Kaynak Bilgileri: Spencer R (2019) The Science of Dreams. Front. Young Minds. 7:140. doi: 10.3389/frym.2019.00140
Referanslar
- Zandra, A. L., Nielsen, T. A., and Donderi, D. C. 1998. Prevalence of auditory, olfactory, and gustatory experiences in home dreams. Percept. Mot. Skills87:819–26.
- Schredl, M. 2002. Questionnaires and diaries as research instruments in dream research: methodological issues. Dreaming12:17–26. doi: 10.1023/A:1013890421674
- Hoyos, P., Kim, N., and Kastner, S. 2019. How Is Magnetic Resonance Imaging Used to Learn About the Brain? Front. Young Minds. 7:86. doi: 10.3389/frym.2019.00086
- Horikawa, T., Tamaki, M., Miyawaki, Y., and Kamitani, T. 2013. Neural decoding of visual imagery during sleep. Science340:639–42. doi: 10.1126/science.1234330
- ↑Davachi, L., and Shohamy, D. 2014. Thanks for the Memories.… Front. Young Minds. 2:23. doi: 10.3389/frym.2014.00023
- O’Neill, J., Senior, T. J., Allen, K., Huxter, J. R., and Csicsvari, J. 2008. Reactivation of experience-dependent cell assembly patterns in the hippocampus. Nat. Neurosci. 11:209–15. doi: 10.1038/nn2037
- Barrett, D. 2001. The Committee of Sleep: How artists, scientists, and athletes use dreams for creative problem-solving–and How You Can Too. New York, NY: Crown.
- Cremone, A., Kurdziel, L. B. F., Fraticelli, A., McDermott, J., and Spencer, R. M. C. 2017. Napping reduces emotional attention bias during early childhood. Dev. Sci. 20:e12411. doi: 10.1111/desc.12411
- Revonsuo, A. 2000. The reinterpretation of dreams: an evolutionary hypothesis of the function of dreaming. Behav. Brain Sci. 23:877–901. doi: 10.1017/s0140525x00004015
