Deklaratif Olmayan Bellek Nedir / Bildirilemeyen Bellek Nedir – Bellek türlerinin tam olarak anlaşılması için öncelikle bahsedilen belleğin tanımlanan bellek türlerinin içindeki konumunun iyi bilinmesi gerekir. Bu anlamda önce deklaratif olmayan belleğin hangi bellek tanımının altında yer aldığına bir göz atalım.
Temel olarak bellek en üst seviyede “Kısa Süreli Bellek (Short Term Memory)” ve “Uzun Süreli Bellek (Long Term Memory)” olarak ikiye ayrılmaktadır.
Kısa Süreli Bellek Nedir?
“Kısa Süreli Bellek” adı üzerinde bilgilerin kısa süreli olarak tutulabildiği hafıza türüdür. Daha önceden bilmediğiniz bir telefon numarası söylendiğinde, o numarayı çevirinceye kadar unutmamak için içinizden tekrar ederek numarayı çevirmek için kullandığınız hafızadır. Burada tutulan bilgiler uzun süreli ve kalıcı değildir. Nitekim içinizden tekrar ederek çevirdiğiniz numarayı 5 – 10 dakika sonra sorulsa, bir yere yazmadıysanız hatırlayamazsınız.
Bir şeyin uzun süre hatırlanabilmesi için uzun süreli bellekte tutulması gerekir. Bu makalede amaç sadece bellek tanımları olduğu için, kısa süreli hafızadan bilgi nasıl uzun süreli hafızaya geçer vb. konulara değinilmeyecektir. Bu konular ayrı makale konularıdır.
Uzun Süreli Bellek Nedir?
“Uzun Süreli Bellek” bilgilerin uzun süreli olarak tutulduğu bellek veya bellek depolarıdır. Yaşadığınız olayları, okulda öğrendiğiniz bilgileri, bisiklete binmenizi, araba sürmenizi sağlayan yeteneklerinizi kısa sürede unutmazsınız. Uzun süre hatırlarsınız. Çünkü bu bilgiler uzun süreli belleğinizde yer almaktadır. Bilginin uzun süreli belleğe geçmesi için çeşitli zihinsel kodlama işlemlerine tabiî tutulması gerekmektedir.
Bellek türlerinin günümüzde kabul gördüğü anlamda sınıflandırılması 1972 yılında Kanadalı Bilim Adamı Dr. Endel Tulving tarafından yapılmıştır. Bu sınıflamaya göre “Uzun Süreli Bellek” kendi içinde “Deklaratif Bellek (Bildirilebilen Bellek)” ve “Non-Deklaratif Bellek (Bildirilemeyen Bellek)” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
“Deklaratif Bellek (declarative memory)” açıkça ifade edilebilen ve bildirilebilen bilgilerle ilgili bellek türleridir. Bu anlamda “Bildirilebilen Bellek” ve “Bildirimsel Bellek” olarak da anılmaktadır. Açıkça anlatılabiliyor ve yazılı olarak ifade edilebiliyor olmasından dolayı bu bellek türüne “Açık Bellek (Explicit Memory)” de denmektedir. Bu makalenin konusu “Dekleratif Olmayan Bellek” ve “Dekleratif Olmayan Bellek Türleri” olduğu için “Deklaratif Bellek ve Türleri” bir başka makalede açıklanmıştır.
Deklaratif Olmayan Bellek Nedir?
Bazı beceriler o konuyla ilgili kitaplar okuyarak veya o konuyla ilgili eğitim videoları izleyerek öğrenilemez veya edinilemez. Araba sürmek ve dans etmek gibi bu beceriler çok egzersiz ve uygulamayla elde edilen davranışsal olarak otomatikleşen motor hareketlerde geliştirilen olgulardır.
Bir basketbol oyuncusunun çok egzersizle potaya isabetli şut atma işlemi beyinde otomatikleşmiş motor hareketlerle ilgili bir bellektir. Oyuncu bunu nasıl yaptığını size “bildiremez“, sadece yapabildiğini gösterir. Bu bazen davranışsal olarak şartlanmış bir tepki şeklinde de karşımıza çıkabilir. İşte bildirilemeyen ve sadece yapılabildiği gösterilebilen ve sonuçları ile fark edilen bu tip otomatik tepki ve becerilerin beynindeki karşılığı “Deklaratif Olmayan Bellek” veya “Bildirilemeyen Bellek“tir. Bu bellek daha çok bilinçaltı seviyede otomatik olarak kendisini göstermektedir.
Bildirilemediği için “Örtük Bellek” olarak da adlandırılan “Bildirilemeyen Bellek” kendi içinde de “İşlemsel Bellek (procedural memory)”, “Çağrışımsal Hazırlama (priming)” ve “”Klasik Koşullanma (classical conditioning)” olmak üzere üçe ayrılmaktadır.
“İşlemsel Bellek”, “Çağrışımsal Hazırlama” ve “Klasik Koşullanma” ile ilgili daha fazla bilgi edinmek ve daha fazla örnek görmek için aşağıda tavsiye edilen makaleleri de okuyabilirsiniz.
Tavsiye Edilen Makaleler:
Semantik Bellek / Anlamsal Bellek Nedir? – Semantic Memory
Anısal Bellek / Epizodik Bellek Nedir? – Episodic Memory
Farklı Bellek Türlerini Tanımlayan Adam, Dr. Endel Tulving Kimdir?
