Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi – Öğrendiğinizi hatırlayamamak her zaman olduğu gibi günümüzde de ciddi bir problemdir. Öğrenciler öğrendikleri bilgiyi hafızada tutma konusunda problemler yaşaması bir yana, beyinlerine aldıkları bilgiye yeniden erişmeleri de diğer önemli bir problem olarak önümüze çıkmaktadır.
Bu yazıda, beyindeki bilgilere erişim teknikleri yoluyla, öğrenilen bilgileri hatırlayarak onlara erişme sağlamanın mümkün olduğuna dair 10 teknikten söz edilecektir. Temel amaç beyindeki bilgilere erişim yoluyla beyinde bilgileri pekiştirmektir. Yani beyindeki bilgilere ulaşmak için beyin hücreleri arasında sağlam bağlar oluşturmaktır. Bunun başarılması öğrendiğimizi düşündüğümüz bilgileri “Kasıtlı Hatırlama (Deliberate Recall)” seanslarıyla mümkündür.
Hangi yoldan giderseniz, o yoldan dönersiniz. Eğitimde, sınıfta, hangi teknikle öğrenirseniz, ona benzer bir teknikle de beyindeki bilgiye erişebilirsiniz.
ABD’de özellikle “Retrieval Practice” kavramıyla adlandırılan “Beyindeki bilgiye erişim stratejisi” bilinçli öğrenmenin hem kapısı, hem penceresi konumundadır.
Bu yazı özellikle sınıfta dersini anlatan öğretmenin, konunun öğrenilip öğrenilmediğini anlaması veya önemli sınavlara hazırlık aşamasındaki öğrencilerle sınav öncesi konuları tekrarlama amacıyla kullanılması oldukça uygun düşecektir.
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi İçin 6 Kural
- Herkesi dahil edin: Doğru teknikler tüm öğrencilerin kendi bilgi birikimlerini sorgulamaya fırsat vermelidir. Bununla öğrencilerin neleri iyi bildiklerini ve nelerle aralarında bir mesafe kaldığını görmeleri sağlanmış olur. Böylece bilgi birikimi açısından öğrencinin kendisini sorgulamasına fırsat verir.
- Kontrolün doğru ve kolay olmasını sağlayın: Tüm öğrencilerin neyin doğru ve yanlış olduğunu, neyi iyi bildiklerini ve nerede boşlukları olduğunu öğrenmeleri mümkün olmalıdır. Her teknik öğrencilerin bilgilerini test etmesini ve daha sonra çalışmalarını doğruluk ve bütünlük açısından kontrol etmesini içerir.
- Bilgiyi Belirleyin: Öğrencilerin beyindeki bilgiye kolayca erişmeleri sayesinde bilgi kümesini öğrenmiş olurlar. Böylece öğrenci kolay hatırlama sayesinde ders çalışabilir, konu hazırlayabilir ve kendi kendini kontrol edebilir.
- Üretken olun: Öğrencilerin bildiklerini ve anladıklarını kontrol etmek için hafızalarını keşfetmeleri gerekir. Bu keşif sayesinde, erişimde ipucu olabilecek tüm materyallerden yararlanarak bilgiye erişebilsinler.
- Zamanı verimli kullanın: Her tekniğin ana fikri, öğrencilerin ve öğretmenin, öğrenme sürecinde zamanı verimli bir şekilde kullanılabilmeleridir.
- İş yükünü verimli hale getirin: Bu yöntemlerden hiçbiri öğretmenin öğrencilerin cevaplarını kontrol etmesini ve sürdürülemez iş yükü oluşturmasını içermez. Bir öğretmen sınıfta öğrenilenleri izlemeyi seçebilir; bunun için farklı izleme yöntemleri kullanabilir.
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi İçin 10 Teknik
1- Hafıza İlişkileri Tekniği
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi – Beyinde öğrenme ilişkilerle olur. Hatırlama da bu ilişkiler vasıtasıyla yapılır. Bilgiyi beyne yerleştirirken belli hafıza ilişkileri ile organize bir şekilde yerleştirmek beyindeki bilgiye ulaşmayı kolaylaştırır. Bu şekilde hatırlanan bilgiler beyindeki bağları güçlendirerek bilginin daha sonra hatırlanmasını da kolaylaştırır. Farklı örnekler görmek için aşağıda verilen makalelere de göz atabilirsiniz;
- Hafıza İlişkileri İle Beyindeki Bilgiye Erişme Örneği -1
- Hafıza İlişkileri İle Beyindeki Bilgiye Erişme Örneği -2
Hafıza ilişkileri tekniği konusunun sadece Türkiye’de değil, dünyada da öncülerinden olan Mega Hafıza‘nın “Hızlı Öğrenme ve Hafıza Teknikleri” eğitimlerini inceleyebilirsiniz.
2- Özetleme ve Sistematik Tekrar
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi – Beyindeki bilgiye erişme tekniği olarak özetleme ve sistematik tekrar sayesindebilginin hatırlanması kolay olacaktır.
Özetleme sisteminde aşağıda belirtilen “Beyin Haritaları / Zihin Haritaları” Tekniğinin kullanılması beyin hücreleri arasındaki bağların sağlam olmasını sağlar.
“Sistematik Tekrar” için ayrıca “Unutma Eğrisi ve Kolay Öğrenme – Öğrendiğinizi Nasıl Unutmazsınız?” ” başlıklı makaleyi de okuyabilirsiniz.
3- Beyin Haritası ile Hatırlama Tekniği
Bu yöntem, öğrencilerin kapasitelerini çek etmek için beyinde çoklu bağlantılar kurma işlemidir. Onlardan bir konunun temel yönlerinin bir beyin haritası yapılarak oluşturmalarını isteyin. Örneğin, Metallerin Reaksiyonları, Hamlet’tin Temaları, Elektrik Üretimi gibi üst konular seçilebilir. Bu genel bilgiyi haritalamak yanında, bilginin çok daha detaylı bölümleri olabilir. Mesela, Radyasyon türleri; Küba Füze Krizindeki önemli olaylar ve rakamlar.
Öğrenciler daha sonra kaynak bilgileri görmeden hazırladıkları beyin haritasını zihinlerinde canlandırmaya ve öğrendikleri bilgileri hatırlamaya çalışırlar.
“Beyin Haritası / Zihin Haritası” tekniği konusuyla ilgili olarak ayrıca “Zihin Haritaları / Beyin Haritaları – Öğrencileri Başarıya Götüren Yol Haritası” başlıklı makaleyi de okuyunuz.
4- Hızlı Ateşleme Testi Tekniği
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi – Hızlı ateşleme quizi tekniği şöyle yapılır: Öğretmen önceden hazırladığı soruları okur ya da slaytlarla yansıtır. Bu soruları spontane üretebilir. Soruların soruluş tekniği ise basit olgusal hatırlama, zihinsel matematik veya çoktan seçmeli şekillerde olabilir.
Öğretmen sorduktan sonra, tüm öğrenciler cevaplarını yazarlar. Öğretmen cevapları birer birer açıklar veya bir defada cevabı okuyarak, öğrencilerin kendi cevaplarını kontrol etmelerini sağlar. Yanıtları kontrol ederken cevapların yerini değiştirmelerine izin vermez. Çünkü bu tarz davranış öğrencilerin kendi öğrenmelerinin derinliğini değerlendirmelerine imkan vermez. Öğrencilerin her soruyu teker teker değerlendirmeleri yerine cevapları topluca görüp kağıdını değerlendirmesi daha verimli olacaktır.
Öğretmenin, temel işlevlerden biri, sınıfta çoğunluğun yaptığı yanlış cevapları ve onun sorusunu tartışması doğru öğrenmeyi pekiştirir, yanlış öğrenmeyi düzeltir.
5- Kağıt Sınavı Tekniği
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi – Herkes soruları alır ve bir zaman sınırı içinde cevapları yine kendi zaman sınırı içinde ve hızında yazar. Bu teknik öğretmen odaklı değildir. Ortaya çıkan genel hataları tespit etmek için öğretmeni serbest bırakır. Çok çeşitli soru türlerine izin verir.
Kontrol süreci, cevapları tek tek okumak yerine önceden hazırlanmış cevaplarla kontrol etmek daha iyidir. Neden? Çünkü daha hızlıdır. Cevaplarda daha fazla ayrıntılı bilgiye imkan tanır. Öğrencilerin yanlış yaptıkları sorulara odaklanmalarını sağlar ve öz değerlendirme kapasitelerini geliştirmeye yardımcı olur.
6- Sessiz Kendi Kendine Sınav Tekniği
Aşağıda verilen örneğe benzer boşlukları doldurma gibi uygulamalar hazırlayarak deneyin. Aşağıda verilen örnek öğrencilere beynin bölümlerinin anlatılmasından sonra öğrencilere verilen bir hatırlama çalışmasıdır. Öğrencilerden boş çizgilerle ve okla gösterilen beyin bölümlerini yazıp verilen yanıtla karşılaştırmaları istenmiştir. Öğrenci önce kendisini boşlukları doldurmaya çalışarak test edecek, sonra da cevapların yazılı olduğu bilgilerle kendisininkileri kontrol edecektir.
Kendi Kendine Sınav Kağıdı
Kendi Kendine Sınav – Cevap Kağıdı
Böyle bir testte, öğrenciler daha fazla cevaplar üretebilir ve daha sonra doğru, sessiz ve özel olup olmadıklarını kontrol edebilirler. Bunu birçok kez tekrarlayabilir. İstenilen sayıda kaynak kullanılabilir. Mesela, arkası boş diyagramlar, arkada cevapları olan hafıza kartları, yine arkasında cevapları olan matematik soruları sorulabilir.
Bu süreç çıktıların değerlendirmesini sağlar. Öğrenciler, neyi bilip neyi bilmediklerini öğrenmiş olurlar. Daha sonra sık karşılaşılan hataları ve sorunları tartışabilirsiniz. Soru sorma ve puanlama çok zaman kazandırır. Bunların hepsi öğrenciler tarafından zihinsel olarak yapılabilir.
7- Eşleştirme Quiz Tekniği
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi – Burada, İrlandalı eğitimci ve Embedding Formative Assessment (2011) kiatbının yazarı, sınıfta izleme değerlendirme çalışmalarının önemli ismi Dylan Wiliam’ın mükemmel stratejisini kullanabiliriz: Öğrencileri birbirlerine kaynak olarak harekete geçirmek…
Beyindeki bilgiye erişme stratejisinin uygulamasındaki bu teknik, sınıfta her bir öğrenciyi diğer bir öğrencinin bilgi kaynağı yapar. Beyindeki bilgiye erişimi en üst düzeye çıkarmak için öğrenciler eşleştirilir. Eşleşen öğrencilerin birinde quiz materyalleri vardır. Bunlar; sorular, cevaplar, işaret kartları, bilgi düzenleyicisi, metin vb. diğer öğrenciye soruları sorar.
“Beni test et!” tekniği çok kullanılan bir tekniktir ve derslerde konuyla ilişkilendirilerek kullanılabilir. Bir süre sınırı verin ve sonra soru soranla yanıtlayan öğrencileri yer değiştirin.
8- Gösteri ve Performans Tekniği
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi – Tabii ki çok iyi bilgi sadece test edilebilir bilgi değildir. Öğrencilerden bir prosedür, bir teknik, bir rutin, her neyse ve ne biliyorlarsa, bildiklerini göstermelerini isteyebilirsiniz. Peki nasıl?
Öğretmen “Bunu öğrendin mi? Göster bana…” dediğinde, tabii ki bir öğrenci öğretmene neler yapabileceklerini göstererek motive olurlar.
Bu önemlidir. Teknik olarak, öğrencilerin, başarıyı değerlendirme araçlarına sahip oldukları sürece, öğretmenle tek tek değil, öğrencilerin birbirlerini çiftler halinde test etmelerini sağlayarak artırılabilir. Bu, özellikle spor, müzik, sanat gibi uygulamalı performans alanlarında yaygındır. Ancak ‘öğretim’ boyutunun şekillendirilebileceği bilim, matematik, İngilizce gibi öğretme-öğrenme temelli bir de rolü vardır. Örneğin, sınıfa bir matematik problemine nasıl cevap verileceğini öğretmek gibi…
9- Eşli veya bireysel ayrıntılı sorgulama Tekniği
Çiftler halinde ya da sessiz özel bir süreç olarak yapılabilecek bir sınav türü de “ayrıntılı sorgulama” dır. Burası öğrencilerin “nasıl” edatıyla sorulan sorulara “şemalarla” cevap verdikleri ve neden belirttikleri yerdir.
Bu neden oluyor?
O nasıl çalışır?
Neden çalışıyor?
Bunu neden söyledi?
Bu yapıyı neden kullanıyorsunuz?
Neden en önemli sebep bu?
Nereden biliyorsunuz?
Öğrencileri bu soru kaynaklarından bazılarını kullanmaları için eğitir ve onlara cevapları doğrulamalarına yardımcı olacak kaynaklar verirseniz, bu beyindeki bilgiye erişme için önemli bir alıştırma olacaktır.
10- Hikâyeyi anlatın; Nakilleri açıklayın
Beyindeki Bilgiye Erişim Stratejisi – Bir dizi olay, süreç, neden ve etki gibi birçok bilgi bir konunun anlatım yapısını oluşturur. Böylece, beyindeki bilgiye erişme tekniğinin, doğrulayıcı rolünü burada görebilirsiniz. Daha sonra hikayeyi bir açıklama ile geliştirilebilir ve prova edilebilirsiniz.
Bazı örnekler sunalım:
Örnek-1: Bir su molekülünün hikayesini, verilen anahtar kelimelerle veya verilen anahtar kelimeler olmadan su döngüsünü takip ederek anlatın:
Güneş neden doğudan doğar? Arkadaşının cevabı doğru mu? Şimdi bir şansınız var…
SONUÇ
Öğrenilen bilgilerin beyinde sağlamlaşması için beyindeki bilgilere erişim teknikleri çok önemlidir. Beyindeki bilgilere erişim teknikleri temel olarak öğrenilen bilgilerin sorular sorularak düşünülmesini sağlayarak bilgilerin bir kere daha beyinde canlanmasını sağlamaktadır. Hatırlamaya çalışma faaliyeti olan bu çalışmalar beyindeki bağların sağlamlaşması için önemlidir.
Beyindeki bilgilere erişim yöntemleri tercihe bağlı olarak her biri ayrı ayrı kullanılabilir. Ancak birkaç tanesinin birlikte kullanılması daha etkili olacaktır.
