Anlama Hızını Arttırma – Çocuklarımızın okumayı öğrenme macerasına verdiğimiz desteği, ne yazık ki anlama düzeyinin artması için vermiyoruz. Bize göre çocuk okumayı öğrenince, anlamayı da öğrenecektir. Bu önemli bir yanılgıdır. Her okumayı öğrenen çocuk aynı anda anlamayı da öğrenecek diye bir avantaj maalesef yoktur. Anlamayı öğrenmek de bir çaba ister, kendine özgü teknikler ister; hatta hangi yaş grubundaysa çocuğun anlama seviyesinin ne olduğunu bilmeyi de ister.
Okuldaki Türkçe müfredatı, okumayı birbiriyle yakından bağlantılı iki beceriye ayırır: Kelime okuma ve anlama.
Kelime okuma, sayfa veya ekrandaki kelimeleri tanımaya verilen isimdir. İlkokullarda, ses bilgisi genellikle çocuklara okumanın bu bölümünde yardımcı olmak için kullanılır. Ancak bu hikayenin sadece yarısıdır. Okuduklarını anlamlandırmak için bir çocuğun kelimeleri anlayabilmesi gerekir. Buna idrak denir.
Okulda Anlamaya Dikkat
Anlama Hızını Arttırma – Okumayı öğrenmenin bir parçası olarak, çocuğunuz ilkokulda geçirdiği süre boyunca okuduğunu anlamayı öğrenecektir. Çocuğunuz kelime okuma konusunda kendine daha fazla güvenir hale geldiğinden, 2. Sınıftan itibaren odaklanma muhtemelen daha fazla anlama yönünde olacak ve fonetikten uzaklaşacaktır.
Yaş ve Sınıf Düzeyine Göre Çocuklar Ne Kadar Okumalı Ne Kadar Anlamalı?
3-4 Yaş (Erken Yıllar)
Bu yaşta çocuklar, okula başlamak ve okuma sevgisini geliştirmek için önemli bir temel oluşturan erken okuma becerilerini öğreneceklerdir.
Çocuğunuz şunları öğrenmeli:
- Hikâyeleri dinlemek, bazen katılmak, onları kendi sözleriyle yeniden anlatmak
- Şarkılar ve basit tekerlemeler söylemek
4-5 Yaş (Alış)
Bu yaş alış/kabul yaşıdır. Bazı basit anlama becerilerinin yanı sıra ses bilgisi (kelime okumayı öğrenmek için bir yöntem) öğretilecektir.
Çocuğunuz şunları öğrenmeli:
- Hikâyeleri dinlemek ve beğendiğini tekrar söylemek
- Şarkılar ve tekerlemeler okumak
5-6 Yaş (1. Sınıf)
- Sınıfta, çocuklar giderek artan bir ses bilgisi bilgisine sahip olacaklardır. Ayrıca birçok hikâye okuyup dinleyecekler ve onlar hakkında düşünmeye ve konuşmaya teşvik edilecekler.
Çocuğunuz şunları öğrenmeli:
- Çeşitli hikâyeler ve metinler dinlemek ve bunlar hakkında konuşmak
- İyi bilinen hikâyeleri, peri hikâyelerini ve geleneksel masalları bilmek ve anlamak
- Okuduğu veya dinlediği kitapları anlamak
6–7 Yaş (2. Sınıf)
- Sınıfta çoğu çocuk akıcı okuyucu olma yolundadır. Okudukları kitaplara ve kendilerine okunan kitaplara ilişkin anlayışlarını geliştirmeleri için fırsatlar verilecektir.
Çocuğunuz şunları öğrenmeli:
- Çeşitli hikâyeler ve metinler dinlemek ve bunlar hakkında konuşmak
- Hem kendilerinin okuyabilecekleri kitapları hem de dinlediklerini anlayabilmek
- Kitaplar ve şiirler hakkında konuşmak, sırayla, başkalarının söylediklerini dinlemek
7-8 Yaş (3. Sınıf)
- Sınıfta, odak kelime okumadan anlamaya ve kendine güvenen ve hevesli bir okuyucu yapan alışkanlıkları oluşturmaya geçer.
Çocuğunuz şunları öğrenmeli:
- Çok çeşitli kitaplar okumak ve bazı hikayeleri sözlü olarak yeniden anlatmak
- Yüksek sesle okumak; birlikte senaryo oynamak
- İlginç kelimeler ve ifadeler hakkında konuşmak
- Satır aralarını okumak ve fikrini söylerken metinden kanıt kullanmak
- Sonra ne olabileceğini tahmin etmek
- Kelimelerin anlamlarını kontrol etmek için sözlükleri kullanmak
8-9 Yaş (4. Sınıf)
- Sınıfta, çocuğunuz bağımsız bir okuyucu olarak her zamankinden daha fazla güven duyacaktır. Anlama becerilerini geliştirecek ve onu hevesli bir okuyucu yapan alışkanlıkları geliştirecekler.
Çocuğunuz şunları öğrenmeli:
- Çok çeşitli kitaplar okumak ve bazı hikâyeleri yeniden anlatmak
- İlginç kelimeler ve ifadeler hakkında konuşmak
- Sonra ne olabileceğini tahmin etmek
- Kitaplar ve şiirler hakkında konuşmak, sırayla başkalarının ne dediğini dinlemek
- Kelimelerin anlamlarını kontrol etmek için sözlükleri kullanmak
9-10 Yaş (5. Sınıf)
5. Sınıfta, çocuğunuz anlama becerilerini geliştirmeye ve kendinden emin ve hevesli bir okuyucu yapan alışkanlıkları geliştirmeye devam edecektir.
Çocuğunuz şunları öğrenmeli:
- Çok çeşitli kurgu, şiir, oyun, kurgu olmayan ve referans kitapları okuma ve hakkında konuşma
- Arkadaşlarına kitap önermek, seçimlerinin nedenlerini açıklamak
- Okudukları kitaplardaki temalar hakkında konuşmak ve aralarında karşılaştırmalar yapmak
- Bir dizi şiiri ezbere okumak, şiirleri ve oyun yazılarını yüksek sesle okumak
- Yazarların dili nasıl (ve neden) kullandıkları hakkında konuşmak
10-11 Yaş (6. Sınıf)
- Sınıfta çocuğunuz bir okuyucu olarak gelişmeye devam edecek ve ortaokulda daha bağımsız birer öğrenen haline gelecektir.
Çocuğunuz şunları öğrenmeli:
- Bir metnin dilinin, yapısının ve sunumunun onun anlamına nasıl katkıda bulunduğunu belirlemek
- Yazarların dili nasıl (ve neden) kullandıkları hakkında konuşmak
- Gerçek ve fikir arasındaki farkı söyleyebilmek ve kurgusal olmayan metinlerden bilgi bulmak
- Kitaplar hakkında konuşmak, kendi fikirlerine ve diğer insanların fikirlerine dayanarak çıkarımlar yapmak
- Sunumlar ve tartışmalar da dahil olmak üzere okudukları hakkında konuşabilmek.
Evde Çocuğun Okuma-Anlama Becerisine Nasıl Yarım Edebilirsiniz?
Anlama Hızını Arttırma – Çocuğunuza anlama konusunda yardımcı olabileceğiniz birçok basit ve etkili yol vardır.
İşte birkaç fikir:
1-) Çocuğunuza Okuyun
Anlama Hızını Arttırma – Çocuğunuza okumak, okumaktan zevk almasına, anlama becerilerini geliştirmesine ve kendilerine güvenen bir okuyucu olmalarına yardımcı olacaktır.
Çocuklar, bağımsız okumalarında karşılaşmamış olabilecekleri maceracı dil ve fikirleri görüp duyacakları için henüz kendilerinin okuyamadıkları kitapları dinlemekten faydalanırlar.
İlgi duydukları şeyler hakkında kurgu olmayan kitaplar ve daha uzun hikâyeler, çocuğunuzun okuma ufkunu genişletmek için harikadır.
2-) Kitaplar, Hikâyeler, Kelimeler ve Resimler Hakkında Konuşun
Anlama Hızını Arttırma – Anlama Hızını Arttırma – Çocuğunuza sorular sormak, okudukları hakkında düşünmelerine yardımcı olabilir. ‘Nasıl’ ve ‘neden’ ile başlayan açık sorular sormaya çalışın. Çocuğunuzun cevabı nasıl bildiğini size anlatmak için metne ve resimlere geri dönüp dönemeyeceğine bakın.
Bir resimde neler olduğu, karakterlerin ne düşünebileceği veya daha sonra ne olabileceği hakkında konuşmak, erken okuma becerilerini geliştirmeye yardımcı olur.
3-) Çocuğun Okumak ve Anlamak İçin Bir Amacı Olsun
Anlama Hızını Arttırma – Yalnızca zevk için okumanın yanı sıra, çocuğunuzun büyüdükçe belirli amaçlar için okuması gerekebilir. Mesela bilgi edinmek, bir şey hakkında araştırma bilgi edinmek veya kafasını kurcalayan soruları yanıtlamak için okurlar. Bunu uygulamak okuldaki başarı için faydalı olabilir (daha sonraki yaşamda daha da etkili olacaktır.).
Çocuğunuzdan bir konuyu araştırması veya sınıfta belirlenen soruların cevaplarını bulması istenebilir. Kitaplara bakmalarını ve kütüphaneyi ve interneti kullanmalarını hatırlatmanız gerekse de, cevapları nerede arayacakları hakkında konuşarak araştırma becerilerine yardımcı olabilirsiniz.
