Anlama Becerilerini Geliştirmek – “İnsan” bir kelimedir. Her “varlık” da bir kelimedir. Bu nedenle hayatımız çepeçevre kelimelerle çevrilidir. Kelimelerle konuşur, kelimelerin çizdiği fotoğrafla zihnimizde anlam çerçevesi oluştururuz. Anlamlandırma, kelimelerin beynimizdeki yansımasıdır. Bu yansımayla insanlarla veya doğayla iletişim kurar, varlığımızı kanıtlamış oluruz.
Bir kelime olan insanın “kelimelerle dolu bu kâinat kitabını” okuyabilmesinden daha tabii ne olabilir. Zaten “Bilim” bunun için var ve evreni böyle okuyor. Genelde kâinatta, özelde insana en yakın olan dünya içindeki varlıklarla kelimeler yoluyla iletişim kurup anlaşıyoruz. Her varlığa onu diğerlerinden ayırmak ve daha iyi anlamak için bir “isim, ad” verdik. Tıpkı kendimize verilen isimler gibi. İnsana varlıkların adlarını öğreten Yaratıcı da kainata yansıyan binlerce güzel isimleriyle kendini bize tanıttırıyor. “Besleyip büyütme” anlamında “Rahman”, “merhamet ve şefkat verici” anlamındaki “Rahim” isimleri gibi…
Özetle, evimizde, iş yerimizde veya doğada, anlamamız için serpiştirilmiş kelimeler beynimizde yer etmek için kendisini bize gösteriyor. İşte tüm bu nedenlerle evlerimizde, okulumuzda veya şehrimizde yer alan kütüphanelerdeki kitaplar anlaşılmak için bizi bekliyor.
Okumak ve Anlamak; İşte Bütün Mesele!
Anlama Becerilerini Geliştirmek – Basit bir yemek kitabından sosyal medya yazılarına, nereye bakarsanız bakın, hayatımızı kelimelerle çevrili yaşıyoruz. Bu nedenle okuduğunu anlayabilen bir yetişkin olabilmek için bu beceriyi henüz küçük yaşlardan itibaren edinmenin yollarına bakmalıyız.
İster anaokulunda ister lisede Türkçe öğretiyor olun, kalıcı bir etki yaratmak için okuduğunu anlamanın sınıfta öğretilmesi gerekir.
Birçok öğrenci, çeşitli nedenlerle okuduğunu anlama ile mücadele halindedir. Bu çocuklar:
- Kendileri için uygun olmayan öğrenme stilini tercih ediyorlar.
- Okumak veya yazmakla ilgilenmiyorlar.
- Metni anlamak için gerekli ön bilgiye sahip değiller.
- Her seferinde kelimelere odaklanmakta güçlük çekerler ve önemli fikirleri atlarlar.
- Disleksi gibi yazılı materyalleri anlamayı zorlaştıran bir öğrenme bozukluğu yaşıyor olabilirler.
Okuduğunu Anlamak Nedir?
Okuduğunu anlama, bir okuyucunun bir metnin veya yazı parçasının açık ve örtük anlamını anlama yeteneğidir.
Anlamak için kelime bilgisine sahip olmak kadar, o kelimeleri bir düşünceye dönüştürmek önemlidir. Öğrenciler okuduğunu anlama becerilerini kullandıklarında, kelimeleri düşünce ve fikirlere dönüştürüyorlar.
Okuma, öğrencilerin ve yetişkinlerin yeni bilgiler öğrenmesinin en önemli yollarından biridir.
Okuduğunu anlamak, öğretmeyi, ölçmeyi ve araştırmayı zorlaştıran en karmaşık bilişsel etkinliklerden biridir.
Okuduğunu anlama, aynı zamanda zorluk çeken okuyucuların okuma zevkini geliştirmelerine ve derslere tam olarak katılmalarına yardımcı olabilir.
Sadece sınıf için değil; okuduğunu anlama her yaştan okuyucu için gerçek yaşam uygulamalarına sahiptir.
Okuduğunu anlama becerisini geliştirmek, öğrencilerinizin hayatlarının geri kalanında sınıf içinde ve dışında başarılı okuyucular olmalarına yardımcı olabilir.
Anlamanın İki Temel Bileşeni: Kelimeler ve Metin
Anlama Becerilerini Geliştirmek – Okuduğunu anlamanın iki ana bileşeni kelime bilgisi ve metin anlamadır.
Bu becerilerin her ikisi de öğrencilerin bir metinden en iyi şekilde yararlanmalarına yardımcı olmak için birleşir.
Kelime bilgisi
Kelime bilgisi, okuduğunu anlamanın başladığı yerdir. İyi kelime stratejilerine sahip öğrenciler, kelimelerin ne anlama geldiğini anlar ve belirli bir metni anlamak için arka plan bilgisine sahiptir.
Ayrıca, bilinmeyen kelimelerin anlamlarını belirlemek için bağlam ipuçlarını kullanma stratejilerini de içerir. Öğrencilerin sağlam kelime bilgisi veya yeni kelimeler öğrenme yeteneği yoksa okuduğunu anlama süreci başlamadan biter.
Metin anlama
Metin anlama, bir metnin tam olarak ne anlama geldiğine büyük resmi bir bakıştır. Öğrencilerin ne söylendiğini ve ondan ne öğrenmeleri gerektiğini anlamaları için bir metinle etkileşime girmesine yardımcı olur.
Öğrenciler iyi metin anlama becerilerine sahip olduklarında, yazarın ne söylediğiyle ilgili soruları yanıtlayabilir, pasajı özetleyebilir ve metinler veya önceki bilgiler arasında bilgi bağlayabilirler.
Kısacası, onların gerçek anlamanın ötesine geçmelerine ve daha yüksek düşünme seviyelerine geçmelerine yardımcı olur.
Okuduğunu Anlama Becerilerini Geliştirmenin 12 Yolu
Anlama Becerilerini Geliştirmek – İster lisede ister ilkokulda öğretmenlik yapıyor olun, anlamayı geliştirmek, akılda tutmayı artırmak ve bağlantılar kurmak için okuduğunu anlama stratejilerini kullanmak için asla geç değildir. Her öğrenci farklıdır, bu nedenle öğretim yöntemlerinizi buna göre ayarlayın!
En etkili okuduğunu anlama stratejilerinden bazıları şunlardır:
1-) Yeni Bilgileri Önceki Bilginizin Üzerine İnşa Edin
Okuduğunu anlamanın önündeki en büyük engellerden biri arka plan bilgisi eksikliğidir.
Örneğin Biyoloji hakkında bir metin okuyorsanız, öğrencilerden sindirim sistemi hakkında zaten bildiklerini kaydetmelerini veya açıklamalarını isteyin. Kolay içgörüler için, öğrencilerin hızlı soruları yanıtlamasını veya bir BİÖ – KWL- (B- Bilmek, K- Know / İ- İstemek – W-Want / Ö-Öğrenmek – L Learning ) tablosunu doldurmasını ve sonuçları paylaşmasını sağlayın. Detay için tıklayınız.
Aynı veya örtüşen konuyu kapsayan kurgusal olmayan ve kurgu kitapları okuyun. Örneğin, kediler hakkında kurgusal olmayan bir kitap ve karakter olarak kedi içeren bir resimli kitap. Öğretmenler, gerçeğin kurguya karşı ne olduğunu tartışmak için kurgu olmayan kitaptaki gerçeklere başvurabilir.
Metni okumadan önce tüm öğrencilerin temel terimleri ve fikirleri anladığından emin olun, böylece herkes aynı sayfadan başlar (gerçek anlamda). Bu, öğrencilerin çıkarımlar yapmasına ve metin ile zaten bildikleri şeyler arasında bağlantı kurmasına yardımcı olur ve konu ön bilgiler olduğunda oyun alanını dengeler.
2-) Anahtar Düşünceleri Tanımlayın ve Özetleyin
Anlama Becerilerini Geliştirmek – Öğrenciler okuduktan sonra, bir metni özetlemek, ana noktaları ortaya çıkarmalarına ve daha fazla bilgi almalarına yardımcı olabilir.
Özetlemeyi başlatırken, öğrencilere yönlendirici sorular ve belirli bir yapı – uzunluk, kilit noktalar vb. ile rehberlik edin. İyi özetleme tekniklerini modellemek için “Ben yaparım, biz yaparız, siz yaparsınız” formatını kullanın.
Uygulamayı modellerken, öğrencilere şunları nasıl yapacaklarını öğretin:
- Gerçekleri görüşlerden ayırın
- Ekstra bilgiler arasında önemli fikirleri bulun
- Önemli kelimeleri ve cümleleri tanımlayın
- Anlamadıkları kelime dağarcığına bakın
Öğrencilere bunu bilinçli olarak nasıl yapacaklarını öğretmek, beyinlerini otomatik olarak özetlemeye başlamak için eğitmeye yardımcı olur ve genel olarak daha iyi okuduğunu anlamalarına yol açar.
3-) Çevrimiçi Kaynakları Kullanın
İnternet sayesinde, okuma sadece IRL değil, aynı zamanda çevrimiçi okuduğunu anlama alıştırmaları yaparken farklı ilgi alanlarına sahip çocukların ilgisini çekmek için sınıfınızda kullanabileceğiniz birçok kaynak var.
4-) Görsel Yardımcılar Kullanın
Öğrencilerin okuduklarıyla ilgili zihinlerinde bir resim oluşturmalarına yardımcı olmak için görsel araçlar ve görselleştirme teknikleri kullanın.
Yüksek sesle okuyarak ve öğrencilerden neler olup bittiğini hayal etmelerini isteyerek başlayın. Ardından, aşağıdaki gibi yazma komutlarını kullanın:
- En çok hangi renkleri gördünüz?
- Sizce ortam nasıldı?
- Ana karakteri nasıl tanımlarsınız?
- Hikayenin dünyasında hangi sesleri duyacağınızı düşünüyorsunuz?
Öğrencilerin daha da iyi anlamaları için bir sahne, karakter veya hikaye çizmelerini sağlayın. Hikayedeki kilit noktaları hatırlamalarına yardımcı olmak için karakterlerin bir soy ağacını veya eğlenceli notları yapabilirler!
Bağlantı çizelgeleri, kelime duvarları veya resimli kitaplar da öğrencileriniz için temel kavramları güçlendirmeye yardımcı olabilir. Okudukları hikayeyi veya bilgiyi görselleştirebildiklerinde, önemli bilgileri akıllarında tutma olasılıkları daha yüksektir.
5-) Kelime Becerilerini Geliştirin
Kelime bilgisi, bir metni anlamanın önemli bir parçasıdır ve okuma kolaylığı ve akıcılığı için hayati önem taşır. Kelime öğretim stratejileri, öğrencilerin yeni kelimeleri kendi başlarına anlamaları için araçlar oluşturmasına yardımcı olabilir.
Öğrencilerin yeni sözcükleri öğrenmelerine ve hatırlamalarına yardımcı olmak için şunları deneyin:
- Sınıfınızda kelime panosu yapın
- Yeni sözcükleri fiziksel eylemlerle eşleştirin
- Bilinen kelimeleri yenileriyle ilişkilendirmeye yardımcı olan grafik düzenleyiciler oluşturun
Sesli okuma stratejileri, öğrenciler için yeni kelimeler öğrenme sürecini modellemenize de yardımcı olabilir. Anlam bulmak için bağlam ipuçlarını nasıl kullanacaklarını gösterin ve bildikleri veya öğrenmek istedikleri tüm yeni kelimelerin bir kelime listesini yapmalarını sağlayın.
6-) Düşünme Stratejilerini Uygulayın
Öğrencileri bir metinle eleştirel olarak ilgilenmeye teşvik etmek için aşağıdakilerle ilgili sorular sorun:
- Yazar neden bu türü veya bir stili seçti?
- Hikayeden önce veya sonra, olduğunu düşündükleri şey nedir?
- Karakterler neden durumlara yaptıkları gibi tepki verirler?
Bu sorular, öğrencilerin bir metindeki daha derin anlamlar hakkında düşünmelerini sağlar ve önemli noktaları ararken eleştirel düşünme becerilerini kullanmalarına yardımcı olur.
Öğrencileri metnin ne dediğini bilmediklerinde açıklayıcı sorular sormaya teşvik edin veya fikirlerle ön bilgiler arasında bağlantı kurmak için zihin haritaları oluşturun.
7-) Soru-Cevap Senaryoları Oluşturun
Öğrencilere metnin farklı yönleri hakkında sorular sormak, metni yeni bir gözle incelemelerine ve onu yorumlamanın yeni yollarını bulmalarına yardımcı olur.
Öğrencileri cevapları bulmaya zorlayan sorular kullanın:
- Metnin birkaç farklı bölümünde
- Arka plan bilgisini kullanarak kendi başlarına
- Kendi görüşlerine ve metne verdikleri yanıtlara göre
Öğrencilere anlamı netleştirmek, karakterleri daha iyi anlamalarına yardımcı olmak, tahminlerde bulunmak veya yazarın amacını anlamalarına yardımcı olmak için sorular sorun.
Bu soruları ister grup halinde ister bireysel olarak yanıtlıyor olun, öğrencilerin soru sorma ve eleştirel düşünme becerilerini kullanma alışkanlığı kazanmalarına yardımcı olacaktır. Sonuçta, sihir, öğrenciler sayfanın ötesinde düşünmeye başladığında gerçekleşir!
😎 Karşılıklı Öğretimi Teşvik Edin
Anlama Becerilerini Geliştirmek – Karşılıklı öğretim, öğrencilere okuduğunu anlama için dört strateji verir ve onları bir metni sorgulamaya dahil etmek için özel teknikler kullanır.
“Ben yaparım, biz yaparız, siz yaparsınız” yöntemini kullanarak karşılıklı öğretimin dört yapı taşını takip edin:
- Tahmin Etme– Hikayede ve bittikten sonra ne olacağı hakkında sorular sormak.
- Sorgulama– Bir hikayenin kim, ne, ne zaman, nerede, nasıl ve neden hakkında sorular sormak.
- Netleştirme– Öğrencilerin kafa karışıklıklarını fark etmelerine, kafalarını karıştıran şeyleri belirlemelerine ve anlamaya yönelik adımlar atmalarına yardımcı olmak.
- Özetleme– Bir okumayı en önemli gerçeklerine ve fikirlerine yoğunlaştırma.
9-) Özetleme Tekniklerini Kullanın
Anlama Becerilerini Geliştirmek – İlk başta öğrenciler için sıkıcı görünse de, özetleme teknikleri onların temel fikirleri nasıl bulup bir araya getireceklerini öğrenmelerine yardımcı olur. Okudukları sırada bilgileri otomatik olarak sentezlemeleri için onları eğitir ve her seviyedeki öğrencilere fayda sağlayabilir.
Öğrenciler bir metinle ilk karşılaştığında, bir özet yazmasını sağlayın ve yalnızca temel bilgileri içerene kadar onu düzeltmeye teşvik edin. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere, yazılarına rehberlik edecek açıklayıcı sorular sorun:
- Bu pasajın ana fikri nedir?
- Hikayedeki ana fikri hangi ayrıntılar destekliyor?
- Yazar hangi gereksiz bilgileri dahil etti?
Bu, bir hikayenin bölümlerinin nasıl bağlantılı olduğunu görmelerine yardımcı olur ve argümanlarına ve özetlerine metinsel destek sağlamanın önemini vurgular.
10-) Öğrencilerden Tahminde Bulunmalarını İsteyin
Anlama Becerilerini Geliştirmek – Tahminler, öğrenciler bir metnin başlangıcındaki kanıtları tahmin etmek için kullandıklarında gerçekleşir:
- Bundan sonra ne olacak?
- Metnin ne hakkında olacağını düşünüyorsunuz?
- Yazar kendi argümanını desteklemek için hangi ayrıntıları kullanacak?
Bir okumanın başında, öğrencilerin tahminlerini kaydetmelerini sağlayın. Okuma bittiğinde, neyin doğru ve neyin yanlış olduğu hakkında bir tartışma yapın. Öngörüleri hakkında onları düşündüren neydi? Yazar beklentilerini takip etti mi yoksa onları yıktı mı?
Sesli düşünme ile tahminleri modelleyin veya öğrencilere düşünmelerine rehberlik eden boş ifadeler verin.
Bu sadece okuduğunu anlamayı geliştirmekle kalmaz, aynı zamanda öğrencileri materyalle eleştirel bir şekilde ilgilenmeye teşvik eder ve onlara nasıl sağlam, metne dayalı argümanlar oluşturacaklarını öğretir.
11-) Konuyu Bölümlere Ayırın veya Gruplama Yapın
Bölümleme, okunması zor olan pasajları anlamak için edinilen bir anlama stratejisidir.
Amaç, anahtar kelimeleri belirlemenize, fikirleri düzenlemenize ve bağlamı kolayca anlamanıza yardımcı olmaktır.
Zorlayıcı bir metni yönetilebilir bölümlere ayırmak özellikle çalışma belleğinin sınırlı kapasitesini aşmaktır. Örneğin, karmaşık bir metnin tamamını çalışma belleğine almak zorlayıcı olabilir; ama paragraflara ve cümlelere böldüğünüzde ve o şekliyle hafızaya aldığınızda daha kolay hatırlarsınız.
Buna “Chunking” denir; iki farklı fikri ve önemli ayrıntıları ayırır ve bunları ilgili parçalarda doğru bir şekilde özetler.
12-) Çıkarımlar Yaptırın
Anlama Becerilerini Geliştirmenin en önemli kısmı ve hatta anlama becerisinin temeli “metinden çıkarımlar yapmaktır.” Öğrenciler çıkarımlarda bulunurken bildikleri bilgileri, bilmedikleri şeyler hakkında bir tahminde bulunmak için kullanırlar.
Öğrenciler daha sonra ne olacağını tahmin etmek yerine, hikayenin dışındaki bilgiler hakkında çıkarımlarda bulunurlar. Hikaye başlamadan önce ne olduğu, hikayenin türü veya hikaye bittikten sonra ne olacağı, gibi sonraki aşamalar hakkında fikir yürütmelidirler.
Tahmin etme gibi, çıkarımları sesli okuma veya yönlendirmeli sorgulama ile modelleyebilirsiniz. Öğrencilere hikayenin bir önsözünü yazmasını veya metinsel kanıtlara dayalı bir karakter arka planı oluşturmasını sağlayın.
Çıkarımlar, öğrencilerin metin ile dünyanın nasıl çalıştığına dair ön bilgileri arasında sonuçlar çıkarmasına yardımcı olur. Ayrıca, yaratıcılıklarını artırmaya yardımcı olabilir!
