Zihin Haritası - Çizim Yoluyla Öğrenmenin Hafıza Üzerinde Güçlü Etkisi

Zihin Haritası – Çizim Yoluyla Öğrenmenin Hafıza Üzerinde Güçlü Etkisi : Öğrencilik yıllarımda, sınıfta öğretmeni dinlerken elimdeki kurşun kalemimle kitapların boş yerlerine veya kitaptaki resimler üzerine çizimler yapardım. Çizdiklerim de kendime göre öğretmenin anlattığı konuya uygun resimlerdi. Tabi bu resimler düzenli değildi. Rastgeleydi. Çünkü o zamanlar neden bu resimleri çizdiğimi de bilmiyordum ve bir amacım da yoktu; çizimlerim de güzel değildi, ama doğal olarak böyle bir yöntemle çizimler yapıyor ve konuyu kendime göre resimliyordum.

Bazen öğretmenlerin anlattıklarını boş bulduğum kağıt parçalarına da çizerdim. Hatta bir defasında matematik öğretmeni beni resim çizerken yakaladığında, o anda anlatılan konuya ilişkin görsellerle bir resim çizmiştim. Öğretmen geldi çizdiğim resme baktı baktı; bir şey anlamadı, sonra da bir güzel fırçalayıp “bir daha dersi dikkatli dinlemem” konusunda beni uyardı.

Bilmem sizin de şahit olduğunuz buna benzer olaylar var mıdır? Ya da siz belki benzer bir şeyi yaşadınız mı?

Buradan, beynimizi “şartlı refleks” yöntemleriyle eğiten öğretmenlerimize de selamlarımı yolluyorum; ama bu öğretmenlerimizin her birimizin nasıl öğrendiğini bilmeden, sormadan, araştırmadan sınıfın tamamını kendi anlattığı yönteme uyma konusunda ısrarı Türkiye’deki eğitimin ve eğitimci yetiştiren kurumların bir ayıbıdır.

Oysa sınıfta resim çizerek öğretmenin anlattığı en soyut ve en ağır derslerden biri olan matematik konusunu görselleştirmem en doğrusuydu; konuyu resimleyerek veya çizerek anlatması gereken ise Matematik öğretmenimizdi.

—– Sponsor Bağlantı – Sponsor Bağlantı —–

ÜCRETSİZ HAFIZA TEKNİKLERİ EĞİTİMİ

Eğitimler Üç Günde Bir E-Posta Adresinize Gönderilmektedir

—– Yazının Devamı – Yazının Devamı —–

Çizmek ve Resimlemek: Hafızayı Etkili Kullanmaktır.

Yeni yetişen öğretmenlerimizin bu konuda daha iyi olduklarını biliyorum. Çizgilerle ders anlatan veya resimlerle konuyu öğrencilerine anlatan öğretmenleri kutluyorum. Çünkü artık öğretmenler bunu hem okullarında hem de internet kaynaklarında paylaşılan pek çok görsellerle öğreniyorlar.

Daha da önemlisi artık “Öğrenme Stilleri” diye bir kavram var ve öğrenciler “görsel, işitsel ve dokunsal” yöntemler bakımından birbirinden farklı öğreniyorlar. Şükür ki, bu anlaşıldı.

Öğrencinin öğrenme stili kadar, öğretmenin konuya uygun yöntemi seçmesi de çok önemlidir. Özellikle soyut konuların somutlaştırılması, görselleştirilmesi önem kazanmıştır. Burada da resimleme, çizim teknikleri kullanılarak bir dersi sınıfta anlatmak pekala kolaylaşmıştır.

Bazı araştırmalara göre, resim çizmek kişinin bilgi işleme sürecini çoklu şekilde harekete geçiriyor. Bilgiyi resimlemenin veya çizimlerle görselleştirmenin hem hatırlamaya, hem yeniden okumaya hem de öğretmen açısından öğretmeyi kolaylaştırmaya yardımcı olduğu ortaya çıkarılmıştır.

“Bir Resim Bin Kelimeye Bedeldir.”

“The Surprisingly Powerful Influence of Drawing on Memory” (Hafıza Üzerine Çizimin Şaşırtıcı Güçlü Etkisi” başlıklı makalelerinde, bir konuşmacıyı dinleme, resim çizme ve hayal etmenin öğrencilerin bilgiyi hatırlamasını nasıl etkilediği üzerine çalışan araştırmacılar Myra A. Fernandes, Jeffrey D. Wammes , Melissa E. Meade, “Bir resim bin kelimeye bedeldir.” diye konuya giriş yapıyorlar.

Çizimi, hafızanın bir stratejisi olarak değerlendiren çok az temel bilişsel araştırma olduğunu söyleyen araştırmacılar, öğrenilmesi gereken bilgileri çizmenin hafızayı arttırıp arttırmadığını araştırıyorlar. Böylece, hafıza performansını artırmanın güvenilir, tekrarlanabilir bir araç olduğunu ortaya çıkarıyorlar.

Araştırmacılar, spesifik olarak, bu tekniğin bireysel kelime ve resimlerin yanı sıra ders kitabı tasarımlarında da etkili olduğunu belirtiyorlar.

Eylem mekanizmasının tanımlanmasında, kazanımların anlamsal ayrıntılama, görselleştirme, yazma ve hatta hatırlanması gereken bilgilerin izlenmesi gibi bilinen diğer anımsatıcı tekniklerden daha fazla çizim yaptıklarını gösteriyorlar.

Çizimin; ayrıntılama, resimsel ve motor kodların entegrasyonunu teşvik ederek hafızayı iyileştirdiğini ve bu nedenle kullanılması gerektiğini öneren araştırmacılar, çizimin içerik açısından zengin bir temsil oluşturduğunu ifade ediyorlar.

Önemli olarak, çizim/resimleme yoluyla öğrenme stratejisinin basitliği yanında, normal yaşlanan bireylerde olsun, demans hastalarında olsun; performansta ölçülebilir kazanımlar elde edildiğini öne sürmektedirler. Ayrıca, bilişsel yetersizliği olan kişilerin hafızayı geliştirmek için kullanabileceği bir yöntem olduğuna da vurgu yapıyorlar.

Zihin Haritası – Deneysel Araştırmalar

“Öğrencilerinizin öğrendiklerini hatırlamalarını ister misiniz; o halde çizim yaparak dersi dinlemelerini isteyin!” diyen Youki Terada, “Boosting Children’s Memory Through Drawing” başlıklı makalesinde, çizim yoluyla hafızanın güçlü bir şekilde nasıl kullanılacağına dair bulgularını yayınladı. Terada da araştırmacılar Myra A. Fernandes, Jeffrey D. Wammes , Melissa E. Meade çalışmasına yaptıkları atıfta, bazı deneyleri açıklıyorlar.

Araştırmacılar Myra A. Fernandes, Jeffrey D. Wammes , Melissa E. Meade’nın yaptıkları ilk deneyde öğrencilere kamyon, elma, kalem gibi günlük malzemelerden oluşan bir nesne listesi veriliyor. Bu nesneleri yazarak ya da resimlerini çizerek çalışmaları isteniyor. Yazarak çalışan denekler kendilerine verilen listenin %20’ sini hatırlarken, çizerek çalışan denekler listenin %45’ini hatırlıyorlar.

Diğer bir deneyde ise araştırmacılar yazma, küçük resimler çizme ve karalamalar şeklinde iki farklı tekniği karşılaştırıyorlar. Buna göre deneklerden “isotoplar”, “hücre bölümleri” gibi bilimsel kavramları not alarak ya da çizerek çalışmaları isteniyor. Bu deneyde de kavramları görselleştirerek çizen deneklerin hatırlama oranı, not alarak çalışanlara oranla iki kat daha fazla çıkıyor.

Çizmek Neden Daha Etkili Bir Öğrenme Biçimidir?

Zihin haritaları – Araştırmacılar, çizerek öğrenme yönteminin “öğrenilecek kavramın anlamını detaylandırmayı ve tanımı yeni bir forma (resim) çevirmeyi” gerektirdiğini; bunun da bir dersi dinlemekten veya bir görüntüyü izlemekten farklı olarak, öğrencilerin pasif olarak bilgi aldıkları faaliyetlerin aksine aktif öğrenmeye yöneldiklerini ortaya koymaktadırlar. Çizim aktiftir. Öğrencileri öğrendikleri şeyle boğuşmaya ve onu kendilerine anlamlı gelecek şekilde yeniden yapılandırmaya zorlamaktadırlar.

Araştırmacılar ayrıca, bilginin bellekte nasıl kodlandığından dolayı çizimin daha iyi hatırlama ile sonuçlandığını öne sürüyorlar. Öğrenci bir konsept çizdiğinde, anlamını ve anlamsal özelliklerini incelemeli, çizim için gereken gerçek el hareketlerine katılmalı (motor hareket) ve resmi (resimsel işleme) görsel olarak kontrol etmelidir.

Sinir düzeyinde, hafızanın gücü büyük ölçüde diğer sinapslerle kaç bağlantı yapıldığına bağlıdır. Önemsiz bir gerçek gibi izole edilmiş bir bilgi parçası, kullanılmayan bilgiyi budamak için beyin sürekli bir çaba içindedir. Bununla birlikte, bunun tam tersi de geçerlidir: Bir hafızaya ne kadar sinaptik bağlantı olursa, nihayetinde unutulmaya karşı o kadar direnç oluşacaktır.

Bu yüzden, çizim yaptığımızda, hafızayı çok zengin bir şekilde kodlarız, görüntünün görsel hafızasını, eldeki kinestetik hafızayı ve görüntüyü çizerken, anlam oluştururken girdiğimiz anlamsal hafızayı bir araya getiririz. Kombinasyonda bu, çizilen konseptin daha sonra geri çağrılma olasılığını büyük ölçüde artırır.

Öte yandan resim çizmek bilginin belleğe kayıt olma sırasını da değiştiriyor. Öğrenci bir kavramın resmini çizdiğinde kavramın anlamı ve özellikleri üzerine düşünme, ince motor faaliyetlerin devreye girmesinin (çizme) yanı sıra tasarım faaliyeti de devreye giriyor. Bu süreçler, sadece okuma ya da not almadan çok daha kapsamlı öğrenme etkinlikleri gerektiriyor.

Çünkü hatırlamanın gücü büyük oranda öğrenme sırasında gerçekleştirilen farklı bağlantılardan geliyor. Sözlü bir bilgi sadece tek yönlü bir bağ yarattığı için kolayca unutulurken daha fazla sinapsın harekete geçip bağ kurduğu faaliyetler daha uzun süre hatırlanıyor.

Yani bir resim çizdiğimizde belleğimizi çok daha zengin bir şekilde uyarıyoruz. Bilişsel, görsel, kinestetik, semantik uyaranlar hep birlikte devreye giriyor ve böylece uzun süre hatırlanacak bir bellek faaliyet gerçekleşiyor. Böylece de çizilen bilginin hatırlanabilme olasılığı çok daha yüksek oluyor.

Burada çizmenin yararları öğrencilerin sanatsal yetenek seviyelerine bağlı olmadığını belirtelim. Bu strateji tıpkı Beyin Haritalarında olduğu gibi kişiseldir. Harika bir çizimci olmanız gerekmiyor.

Öğrencilerin öğrendiklerini hatırlama yeteneklerinde önemli bir artış sağladığını söyleyen araştırmacılar, toplam sekiz deney boyunca “güvenilir, tekrarlanabilir bir performans artırma aracı” olarak çizimlerin hafıza üzerindeki etkisini doğruladılar.

Öğretmenler Sınıfta Neler Yapabilir? En İyi Yardımcınız:

Zihin Haritaları.

Öğretmenlerin öğrenmeyi zenginleştirmek için çizim yapabilecekleri birkaç yol vardır.

Ben bir öğretmen olsam, derse gelmeden önce, işleyeceğim konuyu “Beyin/ Haritaları / Zihin Haritaları” formatında hazırlarım. Okulun ilk haftasında zaten dersimi nasıl işleyeceğimi anlatır, bu anlatımda özellikle beyin haritaları yöntemini çocuklara öğretirdim.

Çocuklardan dersi dinlerken beyin haritaları şeklinde notlar almalarını önerirdim. Bunun yararını yukarıda anlattığımız çizim yoluyla hafızanın nasıl etkili kullanıldığına dair verileri doğrulayacak şekilde sınıfta öğrenciler anlatırım ve gösteririm.

Emin olun ki, bu harika ve eğlenceli derste öğrenciler hem öğrenecekler hem eğleneceklerdir.

Tüm bunlardan önce tabii ki Zihin Haritalarının nasıl yapıldığını iyi bilmek gerekir.

Diğer Faydalı Linkler:

Terada, Y. (2019). The Science of Drawing and Memory. Want students to remember something? Ask them to draw it. https://www.edutopia.org/article/science-drawing-and-memory