Zeka nedir? Zeka Geliştirilebilir mi? Zekayı Besleyen Yiyecekler Nelerdir? IQ Geliştirme Hapı Var Mı? İnsanlar Atalarına Oranla Bugün Daha Mı Zekiler? Bu soruların her birinin cevabı bir makale başlığında incelenebilecek konular. Bugünden itibaren incelediğim bilimsel makaleler ışığında her hafta zeka ile ilgili merak edilen bir konuda bir makale yazacağım. Bu makaleyi bir giriş makalesi olarak düşünebilirsiniz.
İnsan zekasının tarifinde kavramsal olarak bazen uzlaşılamayabilir. Ancak şu iki şeyi kesinlikle bilirsiniz:
1-) Tarifte uzlaşamasanız da kimin sizden daha zeki, kimin sizden daha az zeki olduğunu tahmin edebilirsiniz.
2-) Zekanın kesinlikle beyinle ilgili bir olgu olduğunu bilirsiniz.
Beyinle ilgili yeni bilim araçları, özellikle beyin görüntüleme sistemleri, akıllı bir beynin neye benzediğini ve bir kişinin neden diğerlerine göre daha hızlı öğrendiğini, daha iyi hafıza gücüne sahip olduğunu, daha iyi anladığını ve daha iyi sonuçlar çıkardığını gösteren nöral mekanizmaları anlamamıza yardımcı olmaktadır.
APTAL DAHİLER (SAVANTS) VE GENEL ZEKA
Özellikle bilimsel çalışmalar için zekanın tam olarak tanımlanması oldukça zordur. Örneğin “Aptal Dahiler (Savants)” olarak bilinen bazı bireyler, zihinsel yetenekleri itibarıyla “G” olarak tanımlanan “Genel Zeka” ortalamasının altındayken, belirli zihinsel yetenekleri ile dahi seviyesinde olabilmektedirler. ‘G’nin ve diğer zeka faktörlerinin ölçülmesi çoğunlukla IQ-tipi testlere bağlıdır. Dahilerin ve IQ’nun uzun dönemli araştırmalarından elde edilen sonuçlara dair kanıtlar zeka testlerinin gücü ve değeri hakkında önemli bilgiler vermektedir.
PRATİK ZEKA VE ÇOKLU ZEKA
“G” faktörüne odaklanmayan bazı popüler zeka kavramları daha çok “Pratik Zeka” ve “Çoklu Zeka” gibi tanımları içermektedir. Ancak bu popüler kavramların geçerliliğine ilişkin araştırma kanıtları pek yoktur. Erken çocukluk deneyimlerinin zeka seviyesini gösterme üzerindeki rolü de şaşırtıcı bir şekilde tartışmalıdır.
ZEKA SABİT Mİ?
Zeka üzerindeki genetik etkiler araştırmalar tarafından giderek daha fazla desteklenmektedir. Özellikle epigenetik kavramı önemlidir. Çünkü zekanın sabit olduğu fikrini potansiyel olarak tersine çevirmektedir.
ZEKA TESTLERİ / IQ TESTLERİ
Zeka çoğunlukla genlerden veya çevresel / kültürel faktörlerden etkilensin veya etkilenmesin, herhangi bir etkinin beynin biyolojisi üzerinde çalışması gerekmektedir. Beyin görüntüleme yetişkinlerde ve çocuklarda zekanın nöral temelini anlamada büyük ilerlemeler kaydetmiştir. Çalışmalar aynı zamanda zeka testlerinin (veya IQ testleri) ve zeka ölçümlerinin istatistiksel yöntemlerin anlamsız eserleri olmadığını da göstermektedir. Çünkü test puanları beynin belli özelliklerine bağlıdır. IQ testleriyle ilgili daha fazla bilgi almak için ayrıca “IQ nedir? ve IQ Puanı Nedir?” temalı makaleyi de okuyabilirsiniz. Beyin görüntüleme sistemleri zihinsel yeteneklerde cinsiyet ve ırk farklılıkları hakkında eski tartışmaların daha objektif bir incelemesine izin vermektedir.
İNSANLAR GİDEREK DAHA ZEKİ Mİ OLUYOR?
Dikkate alınacak en yeni gizemlerden biri, bilinmeyen nedenlerle ortalama zeka testi puanlarının dünya çapında yavaşça artmasıdır. Beyin görüntüleme çalışmalarından yenilenen ilginin bir başka konusu da yaratıcılığın zeka ile ilgili olabileceğidir.
BEYİN EĞİTİMİ VE ZEKA GELİŞİMİ
Genel olarak, yeni nöro-bilim zeka araştırmaları, beyin eğitimiyle veya nörokimyayı manipüle ederek veya hatta genetik mühendisliği ile zekanın geliştirilip geliştirilemeyeceği konusunda spekülasyonlara yol açmamaktadır. Sadece düşük zekayı yükseltmek değil, aynı zamanda yüksek zekayı yeni yüksek seviyelere yükseltmek de mümkün olabilir. Bunu yapmak için şimdiden birçok uygulama ve girişimler var. Bu olanaklar, çocuk yetiştirme, eğitim ve sosyal politika için bir takım konuları gündeme getirmektedir.
IQ HAPI ALIR MIYDINIZ?
Temel bir mesele, eğer olabilseydi zekayı artırmak için ahlaki bir yükümlülüğümüz olup olmadığıdır. Daha fazla zekanın her zaman daha az olduğundan daha iyi olduğunu farz edersek, IQ hapı alır mısınız? Çocuğunuz almak isteseydi onu engeller miydiniz?
GELECEK ÇOK YAKINDA GELECEK
Zeka üzerine yapılan araştırmalar hızla ilerliyor. Beyin kimyasını etkileyen veya eksikliğinin zekayı etkilediği besin maddeleri çok daha net ortaya çıkıyor. Öyle ki, IQ hapı gibi böylesi seçimler o kadar da uzak olmayan bir gelecekte gerçek olabilir.
