Yazacağınız Bir Kitabın Kitap Taslağı Beyin Haritası ile Nasıl Hazırlanır?

Yazacağınız Bir Kitabın “Kitap Taslağı” Beyin Haritası ile Nasıl Hazırlanır – Yazmayı planladığınız veya yazmayı hayal ettiğiniz bir kitabın ana hatlarını beyin haritası ile 7 kolay adımda hazırlayabilirsiniz. Acele etmeyin ve bir plan yapmadan hemen bir kitap yazmaya kalkmayın! Önce kitap fikrinizi ayrıntılı olarak inceleyin. Kendinize “Yeterince ilginç mi?“, “Senaryoda boşluklar var mı?“, “Okurlar bunu anlayabilir mi?” gibi sorular sorun. Bir kitap taslağı oluşturmadığınız sürece bu soruların yanıtlarını bilemezsiniz. İster resimli bir kitap ister bir roman yazıyor olun, kitabın taslağı fikirlerinizi yapılandırmanıza kesinlikle yardımcı olacaktır.

Kitap Taslağı Nedir?

Bir Kitabın Ana Hatları / Bir Kitabın Taslağı Nedir – Kitap taslağı, bir romandaki olayların, hikayenin başlangıcı, ortası ve sonu dahil olmak üzere bir listesini sağlayan yazılı vya çizim halinde bir dokümandır. Ayrıca karakterlere genel bakışı, olay örgüsünü ve önemli çatışmalarla ilgili bilgileri de içerebilir. Bir kitap taslağının amacı, fikirlerinizi okuyuculara anlamlı gelecek mantıksal bir formatta yapılandırmanıza yardımcı olmaktır. Bu belgeler fikirlerinizi düzenlemenize yardımcı olduğundan kitap taslaklarına “Kitap Taslağı” ifadesinin yanında “Kitap Planı” da denmektedir.

Yazarların hikayelerini planlarken veya kitaplarının ana hatlarını çizerken kullandıkları birçok farklı türde taslak vardır. Okulda öğrenmiş olabileceğiniz en popüler yöntem hikaye dağıdır. Tipik bir hikaye dağı, fikrinizi beş parçaya böler. Bu farklı parçalar, fikrinize yapı katarak ilk taslağınızı yazmayı kolaylaştırır. Yazarların kullandığı bir diğer teknik ise kar tanesi yöntemidir. Bu yöntem basit bir fikri alır ve hikayenizin bir taslağını, hatta temel taslağını oluşturana kadar ona eklemeler yapmaya devam eder.

Elbette kitabınızın ana hatlarını çizmek için kendinize göre birçok farklı yol takip edebilirsiniz. Kitapların ana hatlarını çizmenin resmî bir yöntemi veya tekniği de yoktur. Kitabınız için nereye varmanız gerektiğinden emin değilseniz veya iyi bir taslak hazırlama tekniği arayışı içindeyseniz, bu yazı size bir kitabın ana hatlarını “Beyin Haritası” ile yedi basit adımda nasıl çizeceğinizi gösterecektir.

Beyin Haritası ile 7 Adımda Bir Kitabın Taslağı Nasıl Çıkarılır?

Bir kitabın ana hatlarını çıkarma süreci hikaye veya roman yazımında çok önemli bir adımdır. Romanınızı veya hikayenizi beyin haritası ile özetlemek için şu yedi adımı kullanabilirsiniz:

1. Fikrinizi Anahtar Kelime veya İfade Olarak Yazın

Hikaye fikrinizi önce en az bir veya iki cümleyle özetleyin. Fikrinizi mümkün olan en az kelimeyle özetlemeniz önemlidir. Bu şekilde gereksiz veya alakasız fikirleri ortadan kaldırabilirsiniz. Sonra yazdığınız özeti onu temsil eden bir anahtar kelimeye veya ifadeye dönüştürün. İşte tek cümlelik özetlerin ve onları kısaltan anahtar kelimeler (veya kısa ifadeler) için bazı örnekler:

Utangaç bir kız şarkıcı olma yolculuğuna çıkar. / Utangaç Şarkıcı Kız
Yeni bir enerji kaynağı bulmak için yapılan Dünya dışı bir yolculuk, yeni keşfedilen farklı canlıların yaşadığı ileri seviyedeki bir yıldıza uçuş. / Umut Yıldızı
Emekli bir polisin, ailesi öldürülünce kanun dışı yollarla intikam arayışı. / Emekli Polisin İntikamı

2. Olayın Geçtiği Ortam, Yer ve Zamanı açıklayın

Hikayenizin geçtiği ana bir ortam veya yer olabileceği gibi, olayın geçtiği birden fazla alt yer veya ortam da olabilir. Ana yer veya ortam normalde hikayenin genel ruh halidir. Alt ortamlar da olayın farklı aşamalarındaki belirli yerler ve zaman dilimleridir. Bu adımda öncelikle ana ortamın veya yerin kısa bir özetini vermelisiniz. Daha sonra ilgiliyse alt yerleri de listeleyebilirsiniz.

İşte size yardımcı olacak bir örnek:

Fikir Özeti: Utangaç bir kız şarkıcı olma yolculuğuna çıkar.

Ana Ortam / Yer: Sessiz, sıkıcı, mütevazi başlangıçlardan heyecanlı, vahşi ve pervasız anlara akış.

Alt Ortamlar / Yerler: Başlangıç yer İngiltere’de küçük bir kasabadır; Emekli bir Türk işçisi eşinin ölümü üzerine küçük kızıyla birlikte Türkiye’ye dönme kararı alır; Gelinen yer Karabük iline bağlı küçük sessiz bir kasabadır; Kız yeni ortamda dil ve kültür şoku yaşar; İçine kapanır. Şarkılarla dost olur ve kendi kendine şarkılar söyler; Orada başarısız bir sokak şarkıcılığı denemesi yaşar; Liseden sonra evden kaçar ve Ankara’daki karanlık, pis bir kulüpteki mutsuz günler yaşanır; Sonra beş yıldızlı bir otelde birinci sınıf deneyim; Üniversite öğrencisi olarak New York’a gider ve orada bir grubun solisti olur; Uluslararası bir yarışmada birinci olurlar; Londra’ya dünyaca meşhur bir şarkıcı olarak dönüş şansı yakalar.

3. Hikayedeki Karakterleri Listeleyin

Hikayenizdeki tüm ana karakterlerin bir listesini yapın. Buna kahraman, yardımcı oyuncular ve tüm kötü adamlar veya hainler vb. oyuncular da dahildir. Her karakter için, kişiliğini ve hikayedeki rolünü açıklayan kısa bir profil özeti oluşturabilirsiniz. İşte bir önceki bölümde örnek hikaye fikrimize dayanan bir örnek:

Fikir Özeti: Utangaç bir kız şarkıcı olma yolculuğuna çıkar.

Leyla Kar [Ana Karakter]: Leyla, annesi İngiliz, babası İngiltere’den emekli bir Türk işçinin kızıdır. 10 yaşındayken annesinin vefatı üzerine, emekli Türk işçisi babasının Türkiye’ye dönmesiyle birlikte Türkiye’ye gelir. Kültür farkı ve adaptasyon sorunları nedeniyle içine kapanır. Çok utangaç olur, nadiren konuşur. Kendine özgü bir tuhaflığı vardır: Kendi kendine şarkı söylemeyi sevmeye başlar. Önce özgüveni yoktur. Ancak hikaye ilerledikçe kendine ve yeteneğine giderek daha fazla güven duymaya başlar.

4. Hikayedeki çatışmaların bir listesini yapın

Her hikayede bir tür çözülmesi gereken en az bir problem veya çatışma vardır. Bu çatışma, ana karakterin kendi içinden veya dış güçlerden veya karakterlerden kaynaklanabilir. Çoğu romanda büyük bir çatışma ve bir dizi daha küçük çatışmalar vardır. Buradaki göreviniz, hikayenizde olmasını planladığınız temel çatışmaları listelemek ve kısaca açıklamaktır. İşte bir örnek:

Fikir Özeti: Utangaç bir kız şarkıcı olma yolculuğuna çıkar.

Büyük Çatışma: İç çatışma – Leyla, İngiltere’den geldiği Türk kasabasında mutsuzdur. Annesinin ölümü onu çok etkilemiş durumdadır. Ayrıca Türkiye’ye dönüşü onun dil ve kültür farkı şokları yaşamasına da sebep olur. Yalnızlaşır ve içine kapanır. Değişikliklerden nefret eder. Ama derinlerde bir ses de içten içe küresel ölçekte dikkat çekmesi gerektiğini fısıldamaktadır.

Küçük çatışma #1: Leyla’nın babası ve yakın akrabaları onu sürekli tenkit eder. Geldikleri kasabadaki onun yaşındaki diğer kızlarla karşılaştırırlar. Bu durum, bu karakterler arasında tartışmalara yol açar. Sokak şarkıcısı olma fikrine çok kızarlar.

Küçük çatışma #2: Leyla’nın okulda içten içe beğendiği bir çocuk, tartışırken onun sokak şarkıcılığı denemesiyle dalga geçer.

5. Başlangıcı özetleyin

Fikriniz hakkında şu ana kadar öğrendiğiniz her şeyi alın ve başlangıcı özetleyin. Sadece bir paragrafta hikayenin nasıl başlayacağını yazın. Büyük çatışmaya girmekten kaçının, sadece ana karakterleri ve ortamı tanıtın.

İşte örnek başlangıç özetimiz:

Fikir Özeti: Utangaç bir kız şarkıcı olma yolculuğuna çıkar.

Başlangıç Özeti: Leyla önce İngiltere’de küçük bir kasabada emekli Türk işçi babası ve İngiliz annesiyle yaşarken, annesi vefat eder. Babası Türkiye’ye dönme kararı alır. İngiltere’deki kasaba ve Türkiye’de gelinen kasabaların konumları, sakin, mütevazı vb. şekilde ayrıntılı olarak anlatılacaktır. Ana karakter Leyla ve emekli işçi babası tanıtılacaktır. Baba-kız arasında yaşanan tartışmalar, babanın da depresyonda olduğuna işaret eder. Annesinin vefatından beri kızın babasıyla ilişkileri kopmuş durumdadır. Leyla’nın hayattaki tek tutkusu şarkılar olmuştur ve bunu odasındaki eşyalar da göstermektedir. Leyla’nın başlangıçtaki diyaloğu ‘evet‘, ‘belki‘ ve “omuz silkme” gibi temel cevaplarla sınırlıdır.

6. Sonu özetleyin

Hikayenizin biteceği yere doğru zihninizde ilerleyin. Bittiğini nasıl hayal edebiliriz? Mutlu mu, hüzünlü mü yoksa heyecan verici bir son mu olacak? Şimdi sadece bir paragrafta hikayenizin sonunu özetleyin.

İşte örnek bitiş özetimiz:

Fikir Özeti: Utangaç bir kız şarkıcı olma yolculuğuna çıkar.

Bitiş Özeti: Leyla, hikayenin başlangıcından itibaren 10 yıl sonra gelecekte gösterilmektedir. New York’ta çok lüks bir villadadır. Menajerinden bir telefon alır ve menajeri ona Londra’da büyük bir konser davetini kabul edip etmeyeceğini sorar. Hikaye burada biter ve bu son okuyucuya Leyla’nın yeni hayatının akışına dair sıcak bir his bırakır.

7. Olayların / Sahnelerin bir listesini oluşturun

Fikrinizi daha iyi anladığınızda artık hikayedeki önemli olayları veya anları listeleyebilirsiniz. Bu adım çok zorlayıcı olabilir, ancak işleri basit tutmak için yalnızca başlangıç, orta ve bitiş olaylarına odaklanın. Buradan hikayenizde giderek daha fazla sahne listeleyebilmelisiniz. Sahnelerinizi düzenlemek için bir “Storyboard” akış şablonunu bile kullanabilirsiniz. İşte sahne listemizin bir örneği:

Fikir Özeti: Utangaç bir kız şarkıcı olma yolculuğuna çıkar.

Sahne #1: İngiltere’de mütevazı bir kasaba ve Leyla okuldan eve döner.

Sahne #2: Annesi Leyla’nın gözü önünde kalp krizi geçirerek vefat eder. Babası yıkılır.

Sahne #3: Leyla’nın babası cenaze sonrası beklenmedik şekilde aniden Türkiye’ye dönme kararı alır. Leyla’nın itirazına bağırarak tepki verir. Leyla’nın hayatı bir günde değişmiştir.

Sahne #4: Leyla annesini kaybetmiş, babasıyla arası bozulmuş haldeyken, kendisinin yabancı olduğu bir ülkeye, Türkiye’de küçük bir kasabaya gelmiştir.

Sahne #5: Leyla artık odasına kapanmış sadece müzik dinlemekte ve kendi kendine şarkı söylemektedir

Yukarıdaki yedi adımı takip ederek yazacağınız kitabın ayrıntılı bir taslağına sahip olabilirsiniz. Artık hikayenizin yazmak için hazırladığınız bu kitap taslağını kullanabilirsiniz.

Bir Kitabın Ana Hatlarını Çıkarmanın Nedenleri

İyi hazırlanmış bir kitap taslağı, karmaşık bir hikaye fikrini iyi yapılandırılmış bir plana dönüştürür. Basitçe söylemek gerekirse, bir taslak olmadan, birden fazla fikir arasında keskin geçişler yapıyor olabilirsiniz. Bunun sonunda pek de mantıklı olmayan bir kitapla karşılaşabilirsiniz. Kitap taslağı oluşturmanın ilave bazı yararları da şunlardır:

Daha hızlı bir yazma akışı sağlar: Ayrıntılı bir taslak, öykünüze nasıl başlayacağınızı ve yazacağınızı gösterir. Ne zaman takılıp kalırsanız taslağınıza geri dönün ve listelediğiniz sonraki adımlara bir bakın.

Yazar tıkanıklığının üstesinden gelmenizi kolaylaştırır: Yazar tıkanıklığı tamamen motivasyon eksikliğinden, hatta yazmaya devam etmek için ilham eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Taslak, roman yazma sürecinin daha kolay olmasını sağlar. Tüm önemli sahneler özetlendiğinden dolayı, öykünüzü oluşturmaya başlamak için yalnızca daha fazla ayrıntı eklemeniz gerekecektir.

Boşluklardan ve eksik bilgilerden kaçınmanızı sağlar: Bir taslak, ihtiyaç duyulan tüm boşlukları veya araştırma alanlarını vurgular. Anlamlı olduğundan ve birbiriyle bağlantılı olduğundan emin olmak için her önemli öğeyi araştırdığınız için bu daha iyi bir hikaye oluşturmanızı sağlar.

Mantıksal bir yapı kurmanızı sağlar: Bir fikir kendi başına pek çok farklı yola gidebilir. Taslak, gereksiz bilgi parçalarıyla dikkatinizi dağıtmadan, hikayenizin gerçek ana fikrine odaklanmanıza yardımcı olur.

Daha iyi olay örgüleri kurarsınız: Hikayenizi tam olarak anladığınızda, sahnelere okuyucunuzun ilgisini çekecek sürprizleri kolayca ekleyebilirsiniz. Hatta bazı sahneleri daha heyecan verici olabilecek sahnelerle değiştirebilirsiniz.

Daha net fikirler üretebilirsiniz: Kitabın ana hatları, önemli unsurları yazarak bir hikayeyi daha iyi görselleştirmenize yardımcı olur. Bu durum, yazarların nihai hedefi çok daha net görmesine yardımcı olur.

Bir kitap taslağı oluşturmanın birçok faydası vardır. En büyük fayda hikayenin akış yapısıyla ilgilidir. Kitap taslağı oluşturma süreci her yazar için hayati bir adımdır.

Buraya kadar, yazacağınız bir kitabın ana hatlarını ortaya çıkartacak olan bir kitap taslağının nasıl hazırlanacağına göz attık. Okuduğunuz bir hikayenin veya romanın özetinin beyin haritası şeklinde hazırlanmasında da aynı adımlar kullanılacaktır. Ancak önce genel olarak okunan bir kitabın beyin haritasının nasıl hazırlanacağına bir bakalım.

Kurgusal Olmayan ve Kurgusal Olan Kitaplar

Temel olarak kitaplar kurgusal ve kurgusal olmayan olmak üzere iki türdür. Kurgusal olmayan kitaplar, okuyucuya belirli bir konu hakkında bilgi vermeyi amaçlar. İçerikleri genellikle araştırma ve gerçeklere dayanmaktadır. Ders kitapları, biyografiler, otobiyografiler ve bilimsel kitaplar bu türden kitaplar olup, eğitsel amaçlarla hazırlanmakta ve kullanılmaktadır. Kurgusal kitaplar ise yazarın hayal gücü ve yaratıcılığı ile oluşturulan karakterler, mekanlar ve olayları içeren bir kitap türüdür. Bu tür kitaplar genellikle gerçek dünya olaylarından veya kişilerden bağımsızdır ve tamamen yazarın kafasında oluşturulan bir evrende geçer. Roman, hikaye ve masal gibi kurgusal bir kitabın temel amacı okuyucuyu farklı bir dünyaya taşımak, ona yeni ve heyecan verici bir deneyim sunmaktır.

Kurgusal Olmayan Bir Kitabın Beyin Haritası Nasıl Hazırlanır?

Kurgusal olmayan kitaplar genellikle çeşitli bölümlerden oluşur. Her bir bölümde, birbiriyle ilişkili farklı bilgiler içeren konular vardır. Her bir bölümün de bir ana başlığı, bir de ana başlığı destekleyen alt başlıkları vardır. Ders kitapları da böyledir. Bu yapıdaki bir kitabın her bir bölümünün önce ayrı ayrı ve sonra da kitabın tamamının beyin haritasını hazırlamak oldukça kolaydır.

Kurgusal Olmayan Kitabın Her Bir Bölümünün Beyin Haritası: Bölümün başlığı beyin haritasının merkezini oluşturacaktır. Bölümün alt başlıkları da merkezdeki ana başlığı temsil eden imajdan çıkan ilk dallanmalar olarak gösterilecektir. Alt başlıkları temsil eden anahtar kelimeler veya ifadeler bu ilk dallanmaların üzerine yazılacaktır. Alt başlıkları temsil eden destekleyici resimler de ilgili dallanmalarla ilişkili olacak şekilde yerleştirilecektir. Her bir alt bölümde verilen önemli bilgiler de ilgili alt bölüm dallanmalarının ucundan, hiyerarşik bir yapı çerçevesinde alt dallanmalar, anahtar kelimeler ve destekleyici imajlar olarak çizilecektir.

Kurgusal Olmayan Bir Kitabın Tamamının Beyin Haritası: Her bir bölümünün ayrı ayrı beyin haritası hazırlanmış olan bir kitabın tamamının beyin haritasını hazırlamak çok kolaydır. Bu kez, kitabın başlığı beyin haritasının merkezini oluşturacaktır. Kitaptaki her bir ana bölümün başlıkları da merkezi imajdan çıkan dallanmalar olarak gösterilecek ve bu başlıkları temsil eden anahtar kelimeler veya ifadeler de bu dallanmaların üzerine yazılacaktır. Örneğin kitap 12 bölümden oluşuyorsa, merkezdeki imajdan birinci seviyede 12 ayrı dallanma olacaktır. Kitabın her ana bölümünden elde edilen önemli bilgi ve çıkarımlar da ilgili ana bölümleri temsil eden dallanmaların ucundan dallandırılacaktır. Şüphesiz uygun yerlere anahtar kelimeleri destekleyen imajlar, semboller, grafikler vb. şekiller de yerleştirilecektir.

Kurgusal Bir Kitabın Beyin Haritası Nasıl Hazırlanır?

Yukarıda anlatılan adımları takip ederek okuduğunuz bir romanın beyin haritasını hazırlamak imkânsızdır. Çünkü romanların çoğunda sadece bölüm numaraları vardır ama bu bölümlerin bir ana başlığı ve buna bağlı alt başlıkları yoktur. Bu sebepten dolayı, “Beyin Haritası” eğitimini tamamlayan çoğu katılımcının aklına takılan soru şudur:

“Peki, okuduğumuz bir romanın beyin haritasını nasıl hazırlayacağız? Romanların çoğunda sadece bölüm numaraları var. Bu bölümlerde ana başlık ve alt başlıklar yok. Her bir bölümü okudukça, her bir bölüm için biz mi bir ana başlık ve ana başlığa bağlı alt başlıklar düşüneceğiz?”

Bu sorunun cevabını da bir alttaki bölümde bulacaksınız:

Okuduğunuz Bir Romanın Beyin Haritası Nasıl Hazırlanır?

Bir romanın, yani kurgusal bir kitabın yapısı ile kurgusal olmayan bilgilendirici bir kitabın yapısının aynı olmadığını söylemiştik. Bu sebeple bir romanın beyin haritasının yapısı da farklıdır.

I-) BAŞLIK: Kitabın bir başlığı vardır (Merkezi imaj, anahtar kelime veya ifade).

II-) TEMA: Romanlarda temel olarak işlenen ana bir tema, hikaye, bir konu veya ana fikir vardır (Merkezden ana dallanma).

III-) KAHRAMANLAR: Hikayede işlenen olayın ana ve yardımcı karekterleri vardır. Olaylar bunların etrafında dönmektedir (Merkezden ana dallanma).

IV-) YER / ORTAM / ZAMAN KURGUSU: İşlenen olayın geçtiği bir ortam, yer ve zaman vardır. Ortam ve yerler birden fazla da olabilmektedir (Merkezden ana dallanma).

V-) PROBLEM / ÇATIŞMA: Anlatılan hikâyede işlenen bir problem veya çatışma vardır (Merkezden ana dallanma).

VI) OLAY ÖRGÜSÜ: Hikaye birçok kurgusal olaylar örgüsünden oluşmaktadır. Ana hikaye, ana olay çerçevesinde yan parelel olaylar da içerebilmektedir. Örneğin bir aşk hikayesi anlatılırken, aynı anda paralel olarak bir dönemin yaşam tarzı veya önemli olayları da işleniyor olabilir (Merkezden ana dallanma).

VII-) BAŞLANGIÇ / SONUÇ: Hikayenin bir başlangıcı ve bir bitişi vardır. Olayın başlangıcı olay örgüsünde de kapsanabilir. Olayın sonu ve problemin çözümü vurgulanır (Merkezden ana dallanma).

Bu adımların uygulandığı gerçek bir örnek görürsek konunun daha iyi anlaşılacağını düşünüyorum. Bu amaçla hazırladığım, hepimizin çocukluğumuzda okuduğumuz veya filmini izlediğimiz “CINDERELLA (Kül Kedisi Sinderella)” masal kitabının beyin haritasını aşağıda sizlerle paylaşıyorum.