Okuma hızı – “Her tarladan bir tezek toplamak” deyimini duydunuz mu? Muhtemelen duymadınız. Çünkü bu çok eski bir deyimdir; bunu köyde büyümüş ve yaşamış, çobanlık yaparak hayvan gütmüş, hayvan kakasına (tezek) basmış olanlar bilebilir. Bu deyimi, gerçek manasını değil de mecazi anlamı için buraya aldım.
Mecazi anlamı “Akıcı konuşamamak” bağlamında, konuşma sırasında kelimeye takılmak ve “…ııı, …ee” şeklinde garip sesler çıkarmaktır. Bu kekemelikten farklı bir durumdur. Konuşma sırasında kurduğu cümlelere takılıp, sonraki kelimeyi hatırlayamayıp veya şaşırıp, oluşan sessizliği “…ııı, …eee” şeklindeki garip seslerle doldurmak anlamına geliyor.
Not: TV’nin ve diğer çok sayıda modern teknolojinin henüz tanışmadığımız yıllarında, köyde akşamları yıldızların altında her çocuk bir masal anlatırdı. Bazı çocukların masal uydurma, anlatma ve konuşma becerisi zayıf olduğu için kelime bulmakta zorlanır, kelimeleri duraklayarak ağzından çıkarırdı. Buna da her tarladan bir tezek toplama adı verilirdi.
Akıcı konuşan insanlara bayılırım.
İyi hatipler teklemeden, hiçbir tuhaf ses kullanmadan, ses tonu ve tonlamaları yerinde ve miktarında kullanarak güzel konuşurlar.
Buna “Konuşma akıcılığı” veya “Konuşma hızı” diyebiliriz.
Bunun bir de okuma boyutu var: “Okuma akıcılığı…”
Okuma akıcılığı, bir kişinin dakikada doğru okuyabildiği kelime sayısıdır.
Akıcı okuma nedir?
Akıcı okuma, yeterli bir hızda ve doğru ifade veya tonlama ile doğru bir şekilde okuyabilmek için kullanılan terimdir.
Okullar, okumayı öğretirken çocukların ilerlemesini izlemek için akıcı okuma formları kullanır.
Okuma hızına “Okuma oranı” da denir. Bu, akıcı okumanın daha geniş bir parçasıdır. Olması gereken hızda ve doğru ifade veya tonlama ile doğru bir şekilde okuyabilmek için kullanılan terimdir.
Çocukların akıcı bir şekilde okuyabilmeleri, okuduklarını anladıklarının oldukça iyi bir işaretidir. Bu nedenle akıcı okuma, okulların çocuklar okumayı öğrenirken ilerlemeyi izlemek için kullandıkları izleme formlarından biridir.
Okuma akıcılığını test etmek için çocuklara yüksek sesle okumaları için paragraflar veya bir kelime listesi verilir.
Puanları, bir dakikada kaç kelime okuyabildikleridir. Skor, ne kadar doğru ve ne kadar hızlı olduklarını gösterir.
Akıcı okumak neden önemlidir?
Kelimeleri yaşlarına göre iyi bir hızda okumak, çocukların kelimeleri doğru seslendirdiklerinin (kod çözme) ve bazı kelimeleri anında tanıyacakları noktaya geldiklerinin oldukça iyi bir işaretidir. “Yavaş okuyucular” her kelimeyi seslendirmekte zorlanıyor olabilir. Okuma hızları da okuduklarını anlamalarını zorlaştırabilir.
Okuma hızı okuduğunu anlamayı nasıl etkiler?
Anlam oluşturmak için, çocukların okuduğu kelimeleri/kavramları hafızada “tutmaları” gerekir. Bu kelime veya kavramları birbiriyle bağlayarak anlamlar oluşturur. Ancak bunu belirli bir hızda yaparsa anlam çıkabilir; aksi takdirde çok yavaş okursa, yani her bir kelimeyi okumak olması gerekenden fazla uzun sürerse, bir cümle, paragraf veya hikayedeki kelimeleri birbirine bağlamak o kadar zor olduğu gibi, anlamlandırması da zor olacaktır.
“İyi bir okuyucu” hızlı bir okuyucu mudur?
İyi bir okuyucu olmak, dakika başına düşen kelime hedefine ulaşmaktan çok daha fazlasını içerir. Bazı çocuklar çok titizdir. Dikkatli ve biraz daha yavaş okurlar; ancak isterlerse daha hızlı da okuyabilirler. Bu durum mutlaka bir sorun olduğu anlamına gelmez.
İyi bir okuyucu olmak, belirli bir dakika başına kelime hedefine ulaşmaktan çok daha fazlasını içerir.
İyi okuyucular açıklayarak okurlar. Konuşuyor gibi okurlar. Örneğin, cümle bir soru işaretiyle bitiyorsa, sonunda ses tonlaması soru formunda çıkar. Tonlama yoluyla anlam ekleme becerisine “prozodi” denir.
Prozodi; dilbilimde, bireysel fonetik segmentler olmayan, tonlama, vurgu ve ritim gibi dilsel işlevler dahil olmak üzere hecelerin ve daha büyük konuşma birimlerinin özellikleri olan konuşma öğeleriyle ilgilidir.
Okuma hızı, akıcı düşünmenin büyük parçalarıdır.
İyi okuyan çocuklar aynı zamanda okuduklarını da düşünürler. Çünkü bildikleri şeylerle bağlantı kurarlar ve kendi görüş ve fikirlerini oluşturmak için metin hakkında eleştirel düşünürler.
Çocuklar bunları yapabiliyor ancak yaşıtlarından biraz daha yavaş çalışıyorsa, okuma hızı muhtemelen endişe edilecek bir şey değildir.
Çocuğunuzun Okuması Hakkında Endişe Edilebilecek Durumlar
Çocukların harf-ses ilişkilerini anlamada veya sesleri okumak için bir araya getirmede sorun yaşıyorlarsa bu endişe verici olabilir.
Bir çocuğun okuma hızını etkileyebilecek bazı yaygın öğrenme ve düşünme farklılıkları vardır. Yavaş işlem hızı onu etkileyebilir. Bu nedenle, çocuğunuzun zorlandığını düşünüyorsanız, öğretmeniyle konuşmaktan çekinmeyin.
Okuma hızı hakkında öğretmenlere sorulacak sorular
Okuma hızı veya akıcı okuma konusunda endişeleriniz varsa, Mega Hafıza gibi bir hızlı okuma eğitimcisini arayıp sorun. İşte sorabileceğiniz birkaç soru:
- Çocuğumun yaşındaki veya sınıfındaki çocukların ortalama okuma hızı nedir?
- Çocuğum beklenen orandan ne kadar yavaş okuyor?
- Çocuğumun okuma hızı başlangıçtan itibaren zamanla değişti mi?
- Çocuğumun okuma oranı dışında okumasıyla ilgili daha fazla endişeniz var mı?
- Çocuğumun iyi okuyucu olması için ne önerirsiniz?
Sonuç: 3 Önemli Bakış Açısı
Dikkat etmeniz gereken 1. Yavaş okuma hızına sahip çocuklar, kelimeleri telaffuz etmekte zorlanabilirler.
Dikkat etmeniz gereken 2. Okuma hızı ve akıcılık okuduğunu anlamayı etkileyebilir.
Dikkat etmeniz gereken 3. İyi okumak, dakikada belirli bir kelime hedefine ulaşmaktan çok daha fazlasını içerir.
