Yetişkin Okuması – Okumadığı metne “Beğeni” koyanlar; okumadığı yazıya anlamsız ve yazıyla eşleşmeyen emoji koyanlar; kısacası okumadan yorum yazanlara hem kızıyorum, bir yandan da hayran oluyorum. Hayran olmamın nedeni bu arkadaşların çok “cesur” olmalarıdır. Ancak kızmamın nedeni bu değil; kızmamın nedeni, genel toplumsal hastalığımızın bir yansıması olarak “okumamak”tır.
Bir dostum, yazdığı bir yazıya yorum yazan bir okurdan söz etmişti. Bu okurun yazıyı hiç okumadan yorum yazdığını; çünkü yazdıklarıyla tam tersi bir anlama sahip bir yorum olduğunu söylüyordu.
Gördüğünüz gibi, özellikle sosyal medya ortamlarında yapılan yorumlara baktığınızda, ya hiç okunmadığını veya sadece yazının başlığından kendine göre bir anlam çıkarıp onun üzerinden yorum yapıldığını fark edebilirsiniz. En insaflı veya en iyi niyetli olan okuyucular bile, bir iki paragraf okuduktan sonra sıkılıp, parmaklarını harekete geçiriyor.
Okumak Zor Zanaat!
Yetişkin Okuması – Öğrenmek; metinlerdeki bilgileri beyinde işleme ve saklama yeteneğidir. “Öğrenme” deyince hemen okul çağı çocukları mı canlandı zihninizde? Eğer öyleyse durum vahim; öğrenmeye kendinizi kapatmışsınız demektir. Oysa öğrenme, hayat boyu devam edecektir. Öğrenmek, beşikten mezara kadar süren bir konudur; nasıl çocuklara mahsusmuş gibi davranabilirsiniz?
Öğrenmenin en temel eylemi okumaktır. Okumak tüm duyu organlarımızı harekete geçiren bir eylemdir. Anlama ise okumanın ötesinde bir yerdedir. Anlama, “Metni zihinsel temsillere çevirme eylemi” olarak tanımlanır. Anlama, okumanın nihai amacı olarak da tanımlanmıştır.
Ancak okuduğunu anlama üzerine yapılan araştırmaların çoğu çocuklara odaklanıyor. Yetişkinler söz konusu olduğunda araştırma sayısı düşmektedir.
Yavaşlayın
Yetişkin Okuması – Araştırmadan elde edilen iyi haberlerden biri, yaşlı yetişkinlerin, okuduğunu anlamayı etkileyen birçok açıdan genç yetişkinler kadar, hatta daha iyi durumda olmasıdır.
Yaşlı yetişkinlerin daha önceki okumalardan elde ettikleri kazanımlar ve dolu hafıza nedeniyle, yeni okuduğu bir kitabı daha kolay anlamaya yardımcı olur. Bu okumayı biraz zayıflatabilir. Bu bakımdan okuma performansının bazı yönleri yaşla birlikte azalır.
Yaşlılar Hızlı Okuyabilir mi?
Yetişkin Okuması – Göz hareketi ve bilişsel kalıplar yaşla birlikte değiştiğinden, yaşlı yetişkinlerin metni taraması ve işlemesi daha uzun sürer.
Bir araştırmada, görsel olarak karmaşık olan Çince okuyan yaşlı yetişkinlerin okuması, genç yetişkinlerden neredeyse iki kat daha uzun sürdü.
Bazı insanlar alışkın oldukları okuma hızını korumaya çalışıyorlar. Bu da okuma hızını düşürüyor. Örneğin, okurken, bir cümlede daha fazla kelime atlayabilir veya yeni kelimeleri tahmin edebilirler. Yine de hızlı okuma, bilgi ustalığını geliştirmez. Okuduklarınızın daha fazlasını akılda tutmak için kitaplar arasında eskisi kadar hızlı dolaşamayacağınızı kabul etmeniz gerekir.
Cümlelerdeki kavramların veya söz dizininin, özellikle ritimli metinleri öğrenmenin hafızada kalması bakımından önemlidir. Psikologlar bunu “özetleme” olarak adlandırıyor.
Bu nedenle, bir cümleden sonra, özellikle karmaşık bir cümleden sonra duraklamak, devam etmeden önce farklı kavramların nasıl ilişkili olduğunu sindirdiğinizden emin olun.
Metafor kullanırsak; okuduğumuz kelime, kavram ve metni ne kadar çiğnersek, hatta her bir lokmayı 40 kez çiğnersek bu bilgiyi elbette hafızamızda daha fazla zaman tutmuş oluruz.
Temel Bilgileri Uygulayın
Yetişkin Okuması – Okuma konusunda sahip olduğumuz bilgi birikimi ya da diğer adıyla “kristalize zeka”, okunan metin üzerinde akıl yürütme ve kelime dağarcığına katkıda bulunur. Kristalize zeka, insanların okuma becerilerini uygulamalarına yardımcı olur. Bilgi baskısına maruz kalma, hem çocuklar hem de yetişkinler için kelime okuma süreçlerinde önemli bir rol oynar.
Bu oldukça sezgisel, hatta daireseldir. Ne kadar çok okursanız okumada o kadar daha iyi olursunuz. Yetişkinler çocuklardan daha geniş kelime dağarcığına ve daha iyi kelime tanımaya sahip olsalar da çocuklar kadar çok okumadıkları için yeni kelime öğrenmede geride kalıyorlar.
Anladığını Açıklayabilmek
Anladığını açıklama, aktif okuma veya belirli bir amaçla okuma için bir araçtır. Bir metin üzerindeki fiziksel işaretlerin yanı sıra, örneğin şunları yaparak aktif olarak okuyabilirsiniz:
- Okuduklarınızı özetlemek veya yeniden ifade etmek
- Başkalarına açıklamak
- Konuyla ilgili soruları yanıtlayabilmek
- Bir kitapta daha sonra ne olacağı hakkında tahminlerde bulunmak
- Arka plan bilginizin bir metni anlamanıza nasıl yardımcı olduğunu veya önceki bilgilerinizde nerede boşluklar olduğunu düşünmek
- Okuduklarınızı kendi deneyimlerinizle ilişkilendirmek
- İlişkilendirmeler ve karşılaştırmalar yapmak
Tüm bu stratejiler üst bilişin bir parçasıdır; yani düşünme hakkında düşünmek, okuduğunu anlamayı geliştirmek istiyorsanız, verilen bu ölçütlere göre okumanızı değerlendirin.
Sessiz Ortamları Seçin
Mümkünse, ortamınızı optimize ederek kendinize yardımcı olabilirsiniz. Okumak için sakin ve sessiz bir alan bulun. Duyusal dikkat dağınıklıklarından sizi koruyacak bir ortam olsun. Gürültüden veya diğer ortam bozuculardan uzak olun. Beyninizin bilgi işlem gücünü kullandığınızı unutmayın.
Aşırı kalabalık ortamlarda okuduğuna odaklanmak zordur. Bu durumlarda sakin ortam seçmek kısa vadede tek bir metne hakim olmak için yararlıdır. Ancak bu uygulama daha uzun vadede de yardımcı olabilir, çünkü daha önce de belirtildiği gibi, okuduğunu anlama uygulamalarla gelişir.
Belleğinizi Geliştirin
Hem kısa süreli bellek hem çalışan bellek, bilgileri geçici olarak zihninizde depolamayı içerir. Ancak çalışan bellek aynı zamanda bu bilgileri manipüle etmenize imkan tanır. Hangi tür hafızanın okuduğunu anlama için daha önemli olduğu konusunda devam eden tartışmalar vardır. Bu muhtemelen yaş, akıcılık, okuryazarlık düzeyi, okuma engeli durumu ve yazma sistemi türü gibi faktörlere bağlı olabilir.
Bellek yaşla birlikte azaldığından ve yetişkinlerin bellek becerilerini değiştirmek çocuklarınkinden daha zor olduğundan, belleğe odaklanmak yetişkinlerin okuduğunu anlama becerisini artırmada daha az yardımcı olabilir.
Araştırmacılar, işleyen bellek eğitiminin yetişkinler arasında okuduğunu anlamaya yardımcı olduğunu kesin olarak bulamadılar. Temel becerilere odaklanmak nihayetinde daha faydalı olabilir.
Bu nedenle, metne odaklanın; bağlantı kurmak için durun. Bilgiyi ses ve görsellerle ilişkilendirin. Bilgileri işlemek için kendinize yeterli zaman ayırın. Okuduğunu anlama ile olan ilişkiniz, yaşamınız boyunca sürmek zorundadır. Bu ilişkiyi devam ettirmek için atabileceğiniz adımlar vardır. Daha etkili okuyucular, örneğin aynı anda hem sesler hem de fikirler hakkında düşünmek gibi, birden fazla stratejiyi aynı anda kullanırlar.
Şimdi çok iş var gibi gelebilir; ancak okuma konusunda daha bilinçli olmak, uzun vadede okuma deneyiminizi daha tatmin edici hale getirecektir.
Unutmayın; (Hızlı) okumanın yaşı yoktur!
