Okumayı Öğrenmek – İlkokul birinci sınıfa başlayan çocukların çoğu, çoğunlukla yazar olmasalar da, okur olarak başlıyor. Çünkü, günümüzde okul çağına gelen çocukların okuma becerileri, cep telefonları ve bilgisayarlar gibi gelişen teknolojik aletler ve okumayı öğreten doğal ortamlar ile diğer sanal alem imkanları nedeniyle çocukların işi kolaylaşmış durumda.
Tabii ki, bir çocuk bir kitaptaki kelimeleri ilk çözdüğünde “tamam, okumayı öğrendim!” diyemez. Çünkü okuma çok boyutlu olup tamamen kelimelerle ve kavramlarla örülmüştür.
Çocuklar ses ve dile, konuşma ve kelimelere ne zaman dikkat etmeye başlıyorlar?
Okumayı Öğrenmek – Doğumdan önce bile, anne karnındaki fetüsün duyduğu seslerle ilgili önemli bilgileri ustaca işlediği belirlenmiştir. Onları en fazla uyaran ise sesin tonlamasıdır. Onun için hamile kadınlara bağırmak veya hamile kadının bağırması fetüsü etkilemektedir.
Bebekler, hızlı bir şekilde dil kalıplarına uyum sağlar. Kendi tanıdığı çevrelerindeki yetişkinlerin seslerini ayırt eder. Sesleri, kalıpları, kelimeleri ve cümleleri anlamlandırma, bir çocuğa okumaya doğru ilerledikçe yardımcı olacak önemli becerilerdir. Kaynak-1
Okumanın 3 Yaşından Önce Olması Doğru mudur?
Okumayı Öğrenmek – Evet, gelişimin dili böyle buyuruyor. Üç yaşından küçükler için erken okuma, onların önemli amacıdır. Çünkü hissettiğini ifade etme insanın doğasında vardır. Bu bakımdan 3 yaş öncesi çocukların bu kodları sadece kitap paylaşmayla değil, dinleme, iletişim kurma, konuşma ve dil etkinliklerini de içine alan bir dizi faaliyetleri içerir.
Dil ve iletişim becerileri geliştikçe ve kelime dağarcığı oluştukça, üç yaş altı çocuklar resimleri, sözcükleri ve sesleri kullanmayı, tanıdık hikayeleri dinleyip onları yeniden anlatmayı, şarkılar ve tekerlemeler söylemeyi öğrenirler.
Bu etkinlikler, çocukların kitap sayfalarında karşılaştıkları resimler, kelimeler ve cümlelerde gezinmelerine yardımcı olur.
Erken Okumayı Desteklemek İçin Dört İpucu
İşte size, üç yaşından küçük çocuklar için erken okumayı desteklemek için dört ipucu.
1-) Konuşkan Bir Ortam Oluşturun
Okumayı Öğrenmek – Başta aile içinde olmak üzere, çocuğun bulunduğu ortamları seçerken “konuşkan” ortam olmasına özen gösterin.
Neden mi?
Araştırmalar, bebeklerle ve küçük çocuklarla konuşmanın kelime dağarcığını geliştirmesine yardımcı olduğunu bulmuştur. Ama bu sadece kulak misafiri olarak dinlediği konuşmalardan edindiği birikim değildir. Daha bilinçli ve kasıtlı olarak konuşma ortamları gerektirir. Kaynak-2
Çocuğunuzla ortam yaratarak konuşun. Gittiğiniz etkinlikler veya günün rutinleri hakkında hem siz yorum yapın, hem de ona sorun; bakalım neler anlatacak!
Konuşma ortamı, giyinirken ve oyun oynarken uygulanabilir. Üç yaşından küçüklerin alıcı dil denilen, “başkalarını anlama yeteneği” geliştirmesini sağlayacaktır. Tüm önemli erken okuma becerileri olan çevredeki ses ve görüntülerle bağlantı kuracak, fark edecek, yanıt verecek ve etkileşim kuracaklar.
2-) Ritim ve Müzikle Eğlenin
Okumayı Öğrenmek – Bizim kültürümüzde, çok sayıda ninniler vardır. Onlarla büyürüz; inanılmaz öğreticidir. Çünkü ninnilerde uyak vardır; kafiyelidir. Bir nağme vardır, ritim vardır. Siz de çocuklarınızla ninniler veya tekerlemeler üzerinden bol bol kafiye oyunu oynayın, tekerlemeler söyleyin, şarkılardaki kafiye kalıpları hakkında yorum yapın ve bol bol müzik yapın.
Tekrarlama ve tahmin edilebilir kafiye, çocukların yeni kelimeleri hatırlamalarına yardımcı olur. Kaynak-3
Çocuklara kelimeleri tekrarlayarak hatırlamalarına yardımcı olacak tekerlemeler öğretin.
Şiir ve tekerlemelerdeki aliterasyon ve asonans, kelimelerdeki bireysel ses ve kalıplara dikkat çeker. (Açıklama: Bir mısra veya yakın mısralar arasında uyum içerinde tekrarlanan ünlüler varsa buna asonans denir. Mısra içerisinde uyum içerisinde ünsüzler varsa buna da aliterasyon adı verilir.)
Minik kurbağa
Minik kurbağa,
Kuyruğun nerede?
Kuyruğum yok,
Kuyruğum yok
Yüzerim derede.
Ku vak vak vak…
Ku vak vak ku vak hu
3-) Anlamlı görseller paylaşın
Okumayı Öğrenmek – Üç yaşından küçük çocuklar yetişkinler gibi görsel materyallere duyarlıdır. Bunun için, sıkça nesnelerin, ailelerin ve toplulukların resimleri ve fotoğraflarını çekin, ona gösterin ve siz yorum yapın. Konuşması için bu gibi görüntüleri kullanın.
Hatta aile fotoğrafları, düğün fotoğrafları ile bebeğin bebeklik fotoğrafları, çocukların ev kültürü hakkında konuşmayı ve etkileşimi teşvik eder. Kaynak-4
Resimleri okumak ve takip etmek, çocukların bağlantı kurmaya, hikaye dizilerini anlamaya ve anlama becerilerini daha da geliştirmeye başladıklarında okumayı öğrenmelerine yardımcı olur.
Çok küçük çocuklar görsel metinleri yorumlamada ve ayrıntıları fark etmede ustadırlar. Kaynak-5
4-) Sık Sık Kitaplarla Etkileşim Kurdurun
Okumayı Öğrenmek – 3 yaş altı çocukların kitapları okşama zevki vardır. Onlara kitap okumak veya hikaye anlatmak zihinlerinde değerli bağlantı ve sosyal etkileşim ağları örer.
Bir dizi kitap seçin; şimdi harika baskıları olan kitaplar üretiliyor. Mesela Çiftlikte geçen bir öyküyü, öykü mekanı olan çiftliği kitap içinde katlamalı olarak görselleştiren kitaplar var. Kitabı açınca o da açılıyor, kapatınca katlanarak kapanıyor. Ha, bir de sesli olanları da ar. Anlatıyor.
Ayrıca, kumaştan yapılmış bez kitaplar da daha soft ve çocuğun ellerine verilebilir durumdadır. Duyusal, resimli kitaplar ve hikaye kitapları veya çevrimiçi hikaye uygulamaları gibi çok çeşitli alternatifler mevcut.
Bu kitapların, üç yaşın altındakileri hitap ettiğinden emin olun. Böylece kitapları veya uygulamaları kendileri seçebilir, sayfaları çevirebilir veya etkileşimli teknolojiyi kullanabilirler.
Kitapla birlikte veya kitaptan bağımsız olarak verilen kuklalar, aksesuarlar ve rol playing oyunları, hikayeler ve tekerlemeler çocukla etkileşime girmeyi sağlar. Bu tür malzemeler ve etkinlikler, çocukların hayali oyunlar aracılığıyla hikayeleri yeniden yaratmasına yardımcı olur.
Üç yaş altı çocukların görüntüleri, sesleri ve sözcükleri kendi deneyimleriyle ilişkilendirmesi gerekir, bu nedenle kullandığınız aksesuarların, çocuğun anlayabileceğinden ve günlük yaşamıyla bağlantı kurarak öğrenebileceğinden emin olun.
