Kısa Süreli Bellek Nedir / Short Term Memory Nedir – Bellek temel olarak “kısa süreli bellek (veya “çalışma belleği“)” ve “uzun süreli bellek” olarak ikiye ayrılmaktadır.
Kısa süreli bellek ilk dönemlerde bilginin sadece depolanma süresi göz önüne alınarak tanımlanmıştır. Ancak kısa süreli bellek daha sonra fonkisyonel “işlemsel görevler” de kapsanarak yeniden “çalışan bellek” veya diğer adıyla “çalışma belleği” olarak daha geniş anlamda tarif edilmiştir.
Bu makalede kısa süreli belleğin “depolama süresi” kapsamı içinde kalarak ne olduğu üzerinde durulacaktır. Çalışan bellek olarak kısa süreli bellek ayrı bir makalede detaylı olarak anlatılacaktır.
Kısa Süreli Bellek Nedir?
Kısa süreli bellek, duyusal organlar vasıtasıyla algılanan çok küçük miktar bilginin çok kısa bir süre içinde tutulabildiği belleğe verilen addır. Bu belleğin duyusal girdiyi tutma süresi çok kısadır. Ancak kısa süre tutabildiği bu bilgi üzerinde organizasyon ve geçici düzenleme gibi bir etkisi yoktur. Kısa süreli belleği yüksek hızda giden bir trenin penceresinden gördüğünüz sürekli gelip geçen bilgiler gibi düşünebilirsiniz. Bilgi kısa süreli bellekten çok kısa sürede akıp gider.
Kısa Süreli Belleğin Zaman Mertebesi
Kısa süreli hafıza süresinin (içten seslendirme ve tekrar engellendiğinde) saniye mertebesinde olduğuna inanılmaktadır. İçten seslendirme ve tekrar aynı bilginin tekrarlı olarak geçici hafızaya girip çıkmasını sağlaması nedeniyle bilginin kısa süreli bellekte kalma süresi göreceli olarak artırılabilir.
Bir örnek olarak, çevireceğiniz yeni bir telefon numarasını içinizden tekrar ederek geçici olarak tutarak çevirmenizi sağlayan bellek kısa süreli bellektir. Sonra çevirdiğiniz bu telefon numarasını bir daha hatırlamazsınız. Çünkü bilgi bu bellekte geçici olarak tutulmuştur. Bu özelliğinden dolayı kısa süreli belleğe “geçici bellek” de denmektedir.
Yine ders dinlerken anlatılanları hızla not almaya çalışan öğrencilerin bu işlem sırasında kullandıkları bellek, bir başka kısa süreli bellek örneği olarak verilebilir. Bu olayda öğrenciler duydukları ifadeleri geçici hafızalarında tutarak (içinden sürekli tekrar ederken) yazıp, boşalan kısıtlı kapasiteye yenilerini koyarak hızla not almaya çalışırken kısa süreli belleği kullanırlar.
Kısa Süreli Bellek Kapasitesi
George A. Miller 1956 yılında bilginin ne türde olduğuna bakılmaksızın geçici hafızada “7” artı, eksi “+/- 2” birim bilgi tutulabileceğini bildirmiştir. Yani kısa süreli bellekte “5” ile “9” birim bilgi tutulabilmektedir. Geçici hafızada tutulabilen bu birim sayısı “geçici bellek genişliği (short term memory span)” olarak adlandırılmaktadır. Aşağıdaki linke tıklayarak açılan sayfada geçici bellek genişliğinizi test edebilirsiniz.
Geçici Hafıza Genişliğinizi Test Edin!
Kısa süreli belleğin genişliğinin tarifinde “birim” ifadesinin kullanıldığına dikkat ediniz. Birim ifadesiyle kastedilen şudur: Örneğin, “3124685091” şeklindeki bir telefon numarasını içinizden tek tek “3 – 1 – 2 – 4 – 6 – 8 – 5 – 0 – 9 – 1” şeklinde tekrar ederek hafızanızda tutmaya çalışıyorsanız kısa süreli belleğinizde “10 birim” bilgi tutmaya çalışıyorsunuz demektir. Bu değer kısa süreli bellek genişliği olan “5 – 9 birim” aralığını geçtiği için şaşırmanız ve sayıları karıştırmanız doğaldır. Ancak aynı telefon numarasını “312 – 468 – 50 – 91” şeklinde gruplayarak tekrarlarsanız geçici hafızanızda dört birim işgal etmiş olursunuz. Ancak yapılan araştırmalar, gruplama içindeki hane sayısının artması bellek yükünü artırarak kısa süreli bellekte tutulabilecek birim sayısını düşürdüğünü göstermektedir.
Daha sonra yapılan araştırmalar, Miller’in ortaya attğı “7 birim” sayısının kullanılan bilgi kategorisine (örneğin, rakamlar için geçici bellek genişliği yedi, anlamsız harfler kombinasyonu harfler için altı ve kelimeler için beş olabilir) ve hatta her bir kategorideki parçaların özelliklerine bağlı olduğunu ortaya koydu. Örneğin, geçici bellek genişliği uzun kelimeler için kısa kelimelere göre daha düşük değerdir. Genel olarak, farklı içerikler (rakamlar, harfler, kelimeler vb.) için geçici bellek aralığı, içeriğin fonolojik karmaşıklığına (yani, fonem sayısı, hece sayısı) bağlıdır.
Bu arada, Nelson Cowan 2001 yılında geçici hafıza genişliğiyle ilgili daha gerçekçi bir rakam ortaya atarak bu aralığın 4 ± 1 birim (“3” – “5” birim arasında) olduğunu öne sürmüştür.
Çalışan Bellek (Working Memory)
Birçok makale “kısa süreli bellek” ve “çalışan bellek” ifadelerinin aynı şeyi ifade ettiğini söylese de, “kısa süreli bellek” ve “çalışan bellek” bire bir aynı şeyler değildir. Kısa süreli bellek, bilgiyi geçici olarak depolamak ve işlemek için kullanılan yapıları ve süreçleri ifade eden “çalışma belleği” veya diğer adıyla “çalışan Bellek“ten ayırt edilmelidir. Kısa süreli bellek, çalışan belleğin bir parçasıdır, ancak bu onu aynı şey yapmamaktadır. Çalışan belleğin ne olduğu ayrı bir makalede daha detaylı olarak açıklanacaktır.
Kaynaklar:
- Miller, G. A. (1956). “The magical number seven, plus or minus two: Some limits on our capacity for processing information“. Psychological Review. 63 (2): 81–97.
- Service, Elisabet (1 May 1998). “The Effect of Word Length on Immediate Serial Recall Depends on Phonological Complexity, Not Articulatory Duration“. The Quarterly Journal of Experimental Psychology Section A. 51 (2): 283–304.
- Cowan, N. (2001). “The magical number 4 in short-term memory: A reconsideration of mental storage capacity“. Behavioral and Brain Sciences. 24: 1–185
- Baddeley A. (2003). “Working memory: looking back and looking forward“. Nature Reviews Neuroscience. 4 (10): 829–39.
Tavsiye Edilen Makaleler:
Temporal Lob Nedir? Temporal Loblar Nedir? – Beynimizi Tanıyalım
