Otizm ve DHA – Otizm ve DHA üzerine çalışan bilim insanları, genellikle yaşamın ilk üç yılında saptanabilen otizm spektrum bozukluğunun, duygusal, sosyal gelişmede, sözel veya sözel olmayan iletişimin gelişiminde gecikme ya da sapma olarak görülebileceğini belirtiyorlar.
Yapılan epidemiyolojik çalışmalara göre dünyada 2000 yılında her 150 doğumdan biri otistik olarak görülürken günümüzde bu rakam daralmış, tanı sayısı 68 çocukta bir’e yükselmiştir. Erkek çocuklardaki yaygınlık kızlara oranla dört kat daha fazla görülmektedir.
Otizm ve DHA Nedir?
Onal & Ucar’ın (2017) makalesine göre, otizm şu şekilde tanımlanmıştır: Otizm spektrum bozukluğu (Türkçe: OSB İng: ASD), toplumsal iletişim ve etkileşimde güçlükler ve sınırlı-yineleyici davranış örüntülerindeki yetersizlikle kendini gösteren yaygın gelişimsel bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Güvenilir Kaynak
Bir başka tanımda ise Otizm, erken çocukluk döneminde yaşam boyu süren nörogelişimsel bir bozukluktur. Doğum öncesi ve doğum sonrası yaşam sırasında ω-3 yağ asidinin (dokosaheksaenoik asit [DHA]) diyetle takviyesi, otizm spektrum bozukluğu (OSB) riskini en aza indirmek için koruyucu bir diyet müdahalesi stratejisi olarak kabul edilmektedir.
Docosahexaenoic acid (DHA), temel bir n-3 çoklu doymamış yağ asididir ve insan diyeti tarafından sağlanması gerekir. Güvenilir Kaynak
Otizm ve DHA İlişkisi
Tıbbi çalışmalara göre, yüksek DHA alımı, depresyon, bipolar bozukluk ve duygudurum bozuklukları olan insanlarda bu riskleri azalttığı görülmektedir.
DHA ve nörolojik sağlık arasındaki bu bağlantılar temelinde, DHA ve çocukların nörogelişimiyle ilgili şu anda bilinenleri ve ayrıca DHA alımının otizm ve davranış bozukluklarının önlenmesine olan faydaları öne çıkmıştır.
Ana sonuç olarak, yüksek DHA alımının otizm bozukluğunu önleyebileceği söylenebilir.
Ancak, otizm ve diyet DHA arasındaki bağlantıyı güçlendirmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Davranışsal bozukluklarla ilgili olarak kanıtlar da çelişkilidir ve bu nedenle daha fazla araştırma yapılması ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır.
Çünkü otizm, dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu ve diğer bozukluklarla ilgili araştırmalardaki sorunun örneklemin istatistiksel anlamlılık için daha büyük olması gerektiğidir. Güvenilir Kaynak
Otistikler Nasıl Beslenmeli?
Otizm ve DHA – Nedeninin tam olarak bilinmeyişi ve sıklığının her geçen gün artışı otizm konusunda yapılan çalışmaları arttırmıştır. Otizmli bireylerin bağırsaklarının aşırı geçirgen olması ve beslenmelerinde seçici olmaları, otizm tedavisinde beslenme yaklaşımlarının yararlı olabileceği görüşünü ortaya çıkarmıştır.
Otistiklerin Beslenme Yaklaşımları
Onal & Ucar’ın (2017) makalesine göre, glutensiz-kazeinsiz diyet, ketojenik diyet, özel karbonhidrat diyeti, Feingold diyeti, Candida vücut ekoloji diyeti, elimine alerji diyeti ve yağ asidi, multivitamin, mineral, probiyotik takviyesi otizm tedavisinde kullanılan beslenme yaklaşımlarındandır.
Yağ Asidi Takviyesi
Yağ asidi takviyesi otizmli çocuklarda omega-3 seviyesini gösteren güçlü kanıtlar olmamakla birlikte, bu çocuklarda n-6/n-3 oranının artmış olduğu görülmüştür.
Otizmde karşılaşılan sorunların kısmi olarak vücutta omega-3 yağ asitlerinin eksikliği sonucu oluşabileceği ve supleman olarak alımının otizm semptomlarının iyileştirilmesine katkıda bulunacağı tahmin edilmektedir.
Ancak bu konu ile ilgili yapılan sistematik bir çalışmada 143 makale incelenmiş ve omega-3 yağ asitleri takviyesinin OSB için etkili veya güvenli olup olmadığını belirleyen yeterli bilimsel kanıtın henüz mevcut olmadığı sonucuna varılmıştır (Bent ve arkadaşları, 2009).
Ancak otizmli çocuklarda omega-3 seviyesini belirleyen güçlü kanıtlar olmamasına karşın, bu çocuklarda AA/EPA (Araşidonik asit / Eikosapentaenoik asit) oranının artmış olduğu rapor edilmiştir.
Çinko Eksikliği
Çinko eksikliğinin de otizmi kışkırttığına dair bulgular vardır. Otizm Spektrum Bozukluğu (ASD) olan bireylerde, çinko eksikliğinin insidans oranının yaşa uygun sağlıklı kontrol deneklerine göre önemli ölçüde arttığı bildirilmiştir. Bu düşük çinko seviyeleri sıklıkla bakır aşırı yüklenmesiyle birlikte ortaya çıkar ve Cu / Zn oranının otizmle ilişkili semptomların şiddeti ile ilişkili olduğu bildirilmiştir. Güvenilir Kaynak
Otizm ile omega-3 ve PUFA’ lar arasında bir ilişki olabileceği düşünülmüş ve otizmin tedavisinde omega-3’ün etkinliği deneysel olarak değerlendirilmeye başlanmıştır.
Meguid ve arkadaşlarının 2008’de yaptığı çalışmada 30 otizmli, 30 normal gelişen çocuk incelenmiş ve otizmli çocuklarda PUFA (Linolenik asit, dokozohegzonoik asit, araşidonik asit ve linoleik asit) seviyelerinin önemli derecede düşük olduğu görülmüştür. Otizmli çocuklara 3 ay boyunca her gün ikişer defa iki kapsül Efalex (omega 3 ve omega 6 içeren bir suplemen) isimli bir ilaç verilmiştir. Çalışma sonunda 20 otizmli çocukta ilaç kullanımına bağlı olarak PUFA seviyelerinde ve otistik davranışlarda iyileşmeler gözlenmiştir.
Politi ve arkadaşlarının 2008’de 18-40 yaşları arasında 12 otizmli birey ile yaptıkları çalışmada ise, bireylere 6 hafta boyunca her gün 2 sefer olmak üzere 0.93 g EPA ve DHA, 5mg E vitamini içeren balık yağı kapsülünden verilmiş ve bireylerin davranışlarını gözlemlenmiştir. Altı hafta sonunda otizmli bireylerde davranış problemlerinin sıklığı ve şiddetinde anlamlı bir iyileşme gözlenmemiştir.
Bunun yanında, tersi bir sonuç için Otizmli olan Ummanlı çocuklar arasında beslenmenin DHA seviyeleri üzerindeki etkisi incelendi.
80 Ummanlı çocuk (<5 yaş), 40 vaka ve yaş ve cinsiyet için eşleştirilmiş 40 kontrolü otizmli çocuklar arasında DHA’nın durumunu araştıran bir çalışmada mevcut vaka-kontrol çalışması kapsamında tüm katılımcıların diyet alımını değerlendirmek için yarı kantitatif bir gıda sıklığı anketi kullanılırken, serum DHA seviyeleri yüksek performanslı sıvı kromatografisi kullanılarak ölçüldü.
Sonuçlar, Otistik çocukların DHA içeren gıda maddelerinin daha düşük diyet tüketiminin yanı sıra, DHA serum seviyelerinin kontrollere göre daha düşük olduğunu gösterdi.
Umman’dan elde edilen bu mevcut bulgu, diğer çalışmaların OSB’li çocuklar arasında düşük DHA seviyeleri olduğu görüşünü desteklemektedir. Güvenilir Kaynak
Kaynaklar
Bent, S., Bertoglio, K., Hendren, R.L. Omega-3 fatty acids for autistic spectrum disorder: a systematic review. J Autism Dev Disord, 2009; 39(8): 1145-1154.
Meguid, N.A., Atta, H.M., Gouda, A.S., Khalil, R.O. Role of polyunsaturated fatty acids in the management of Egyptian children with autism. Clinical Biochemistry, 2008; 41(13): 1044-1048.
Politi, P., Cena, H., Comelli, M., Marrone, G., Allegri, C., Emanuele, E., Di Nemi, Su. Behavioral effects of omega-3 fatty acid supplementation in young adults with severe autism: an open label study. Arch Med Res, 2008; 39(7): 682-685.
Onal, S., Ucar, A. (2017). Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavisinde Beslenme Yaklaşımları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 2017 (1-2-3), 179-194
