İspanyol Gribi – 1918’de Tüm Dünyanın Covit-19 Dönemi Gibi Maskeyle Gezdiğini Biliyor Muydunuz? Yıl 1918, dünyada hastaneler özel bir gribe yakalanan hastalarla o kadar aşırı yüklendi ki, okullar, özel evler ve diğer binalar, bazıları tıp öğrencilerinin görev yaptığı derme çatma hastanelere dönüştürülmek zorunda kaldı. Bazı topluluklardaki yetkililer karantina koydu, vatandaşlara maske takmalarını ve okullar, kiliseler ve tiyatrolar dahil halka açık yerleri kapatmalarını emretti. İnsanlara el sıkışmaktan kaçınmaları ve içeride kalmaları tavsiye edildi, kütüphaneler kitap ödünç vermeyi durdurdu. Bu grip insanlara çok ağır bir bedel ödetti. Tüm aileleri yok etti ve ardından sayısız dul ve yetim bıraktı. Cenaze salonları bunalmış ve cesetler yığılmıştı. Birçok insan kendi aile üyeleri için bizzat kendileri mezar kazmak zorunda kaldılar. bazı bölgelerinde yeterli doktor ve diğer sağlık çalışanları sıkıntısının ortaya çıkması şartları daha da karmaşık hale getirmişti.. Bunlar size tanıdık geliyor mu?
İspanyol Gribi ve Covit-19 / Tarih Ezeli Bir Tekerürdür!
Tarihin en ölümcül olan 1918 İspanyol gribi salgını, dünya çapında tahmini 500 milyon insanı (gezegen nüfusunun yaklaşık üçte biri) enfekte etti ve yaklaşık 675.000 Amerikalı dahil olmak üzere tahmini 20 milyon ila 50 milyon kurbanı öldürdü. 1918 gribi, dünyaya hızla yayılmadan önce ilk olarak Avrupa’da, Amerika Birleşik Devletleri’nde ve Asya’nın bazı bölgelerinde görüldü. O zamanlar, bu öldürücü grip türünü tedavi etmek için etkili bir ilaç veya aşı yoktu. Virüs ölümcül küresel yürüyüşünü sona erdirmeden önce vatandaşlara maske takmaları emredildi, okullar, tiyatrolar ve işletmeler kapatıldı ve cesetler derme çatma morglara yığıldı.
Grip Nedir?
Grip veya grip rürleri, genel olarak solunum sistemine saldıran bir virüstür. Grip virüsü son derece bulaşıcıdır: Enfekte bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda, solunum damlacıkları üretilir ve havaya yayılır ve daha sonra yakındaki herhangi biri tarafından solunabilir.
Ek olarak, üzerinde virüs bulunan bir şeye dokunduktan sonra ağzına, gözlerine veya burnuna dokunan kişi enfekte olabilir.
Biliyor musun? 1918’deki grip salgını sırasında, New York Şehri sağlık komiseri, metrolarda aşırı kalabalığı önlemek için işletmelerin yarı zamanlı çalışma ile kademeli vardiyalarda açılıp kapanmasını emrederek gribin bulaşmasını yavaşlatmaya çalıştı.
Grip Sezonu
Amerika Birleşik Devletleri’nde ve kuzey yarım küre ülkelerinde, “grip mevsimi” genellikle sonbahardan ilkbahara kadar sürer. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, tipik bir yılda 200.000’den fazla Amerikalı griple ilgili komplikasyonlar nedeniyle hastaneye kaldırılıyor ve son otuz yılda griple ilişkili ABD’de yılda yaklaşık 3.000 ila 49.000 ölüm gerçekleşti.
Küçük çocuklar, 65 yaş üstü kişiler, hamile kadınlar ve astım, diyabet veya kalp hastalığı gibi belirli tıbbi rahatsızlıkları olan kişiler, zatürre, kulak ve sinüs enfeksiyonları ve bronşit gibi griple ilişkili komplikasyonlara ilişkin daha yüksek riskle karşı karşıyadır.
1918’deki gibi bir grip salgını, bağışıklığı çok az olan veya hiç olmayan, özellikle viral yeni bir grip virüs ortaya çıktığında ve tüm dünyada insandan insana hızla yayıldığında ortaya çıkar.
İspanyol Gribi Belirtileri
1918 salgınının ilk dalgası ilkbaharda meydana geldi ve genellikle hafifti. Üşüme, ateş ve yorgunluk gibi tipik grip semptomları yaşayan hastalar, genellikle birkaç gün sonra iyileşti ve bildirilen ölümlerin sayısı düşüktü.
Bununla birlikte, aynı yılın sonbaharında bir intikamla ikinci, oldukça bulaşıcı bir grip dalgası ortaya çıktı. Kurbanlar semptomlar geliştirdikten sonra saatler veya günler içinde öldüler, derileri maviye döndü ve akciğerleri boğulmalarına neden olan sıvıyla doldu. Sadece bir yıl içinde, 1918’de, Amerika’daki ortalama yaşam süresi bir düzine yıl aşağı düştü.
İspanyol Gribine Ne Sebep Oldu?
Pandemiye neden olan belirli grip türünün tam olarak nereden geldiği bilinmemektedir; ancak 1918 gribi, birkaç ay içinde gezegenin hemen hemen her yerine yayılmadan önce ilk olarak Avrupa, Amerika ve Asya bölgelerinde gözlendi.
1918 gribi tek bir yerde izole edilmemiş olmasına rağmen, İspanya’nın hastalıktan ağır bir şekilde etkilenmesi ve diğer Avrupa ülkelerini etkileyen savaş zamanı haber kesintilerine maruz kalmaması nedeniyle dünya çapında İspanyol gribi olarak tanındı. (Bildirildiğine göre İspanya kralı Alfonso XIII bile grip olmuştu.)
1918 gribinin alışılmadık bir yönü, daha önce sağlıklı olan birçok genç insanı – bu tür bulaşıcı hastalıklara normalde dirençli olan bir grup – bir dizi Birinci Dünya Savaşı askerini de dahil etmesiydi.
Aslında, 1918 gripten savaş sırasında savaşta öldürülenden daha fazla ABD askeri öldü. ABD Donanması’nın yüzde kırkı grip olurken, Ordunun yüzde 36’sı hastalandı ve kalabalık gemiler ve trenlerle dünyanın dört bir yanında hareket eden askerler katil virüsün yayılmasına yardımcı oldu.
İspanyol gribine atfedilen ölü sayısının genellikle dünya çapında 20 milyon ila 50 milyon kurban olduğu tahmin edilse de, diğer tahminler 100 milyon kurban kadar yüksektir – dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 3’ü. Pek çok yerde tıbbi kayıt tutma eksikliği nedeniyle kesin rakamları bilmek imkansızdır.
Ancak bilinen şey, 1918 gribine karşı çok az yerin bağışık olduğu – Amerika’da kurbanlar büyük şehirlerde yaşayanlardan uzak Alaska topluluklarının sakinlerine kadar uzanıyordu. Başkan Woodrow Wilson’ın bile 1919’un başlarında I.Dünya Savaşı’nı sona erdiren Versailles Antlaşması’nı müzakere ederken grip kaptığı bildirildi.
İspanyol Gribi Neden İspanyol Gribi Olarak Adlandırıldı?
İspanyol Gribi, İspanya’da ortaya çıkmadı, ancak bununla ilgili ilk haberler İspanya’da çıktı. I.Dünya Savaşı sırasında, İspanya, salgını başından beri özgürce haber yapan bir medyaya sahip tarafsız bir ülkeydi ve ilk olarak 1918 yılının Mayıs ayının sonlarında Madrid’de bu salgını rapor ediyordu. Bu arada, Müttefik ülkeler ve Merkezi Güçler, morali yüksek tutmak için bu konuyla ilgili haberleri kısıtladılar. İspanyol haber kaynakları bu öldürücü grip salgını hakkında haber yapan tek kaynaklar olduğu için, birçok kişi bunun oradan kaynaklandığına inanıyordu (bu arada İspanyollar virüsün Fransa’dan geldiğine inanıyordu ve buna “Fransız Gribi” diyorlardı).
İspanyol Gribi Nereden Geldi?
Bilim adamları İspanyol Gribinin nereden kaynaklandığını hala bilmiyorlar, ancak teoriler bilinen ilk vakanın 11 Mart 1918’de Fort Riley, Kansas’taki Camp Funston’da bildirildiği Fransa, Çin, İngiltere veya Amerika Birleşik Devletleri’ne işaret ediyor.
Bazıları, enfekte askerlerin hastalığı ülke çapındaki diğer askeri kamplara yaydığını ve ardından denizaşırı ülkelere taşıdığını düşünüyor. Mart 1918’de 84.000 Amerikan askeri Atlantik’e yöneldi ve onu takip eden ay 118.000 asker daha izledi.
İspanyol Gribi ile Mücadele
1918 gribi vurduğunda, doktorlar ve bilim adamları buna neyin sebep olduğu veya nasıl tedavi edileceklerinden emin değillerdi. Bugünün aksine, gribi tedavi eden etkili aşılar veya antiviral ilaçlar yoktu. (İlk ruhsatlı grip aşısı 1940’larda Amerika’da ortaya çıktı. Sonraki on yılda aşı üreticileri, gelecekteki pandemileri kontrol etmeye ve önlemeye yardımcı olacak rutin olarak aşılar üretebiliyordu.)
I.Dünya Savaşı’nın Amerika’nın bazı bölgelerinde yeterli doktor ve diğer sağlık çalışanları sıkıntısının ortaya çıkması şartları daha da karmaşık hale getirmişti. ABD’deki mevcut tıbbi personelden birçoğu bu gripten etkilenmişti.
Ek olarak, bazı bölgelerdeki hastaneler grip hastaları ile o kadar aşırı yüklendi ki, okullar, özel evler ve diğer binalar, bazıları tıp öğrencilerinin görev yaptığı derme çatma hastanelere dönüştürülmek zorunda kaldı.
Bazı topluluklardaki yetkililer karantina koydu, vatandaşlara maske takmalarını ve okullar, kiliseler ve tiyatrolar dahil halka açık yerleri kapatmalarını emretti. İnsanlara el sıkışmaktan kaçınmaları ve içeride kalmaları tavsiye edildi, kütüphaneler kitap ödünç vermeyi durdurdu ve “tükürme yasağı” getirildi.
The New York Times’a göre, salgın sırasında New York City’deki İzciler sokakta tükürürken gördükleri insanlara yaklaştı ve onlara “Sağlık Yasasını ihlal ediyorsunuz” yazan kartlar verdi.
Aspirin Zehirlenmesi ve Grip
Grip için bir çare bulunmayan pek çok doktor, belirtileri hafifleteceğini düşündükleri ilaçları reçete etti … Reçetede yazılan ilaçlar arasında yoğun şekilde 1899’da Bayer tarafından tescilli olan aspirin de vardı – Aspirin’in patenti 1917’de sona ermişti ve yeni şirketler ilacı İspanyol Gribi sırasında üretebiliyordu.
1918’de İspanyol Gribine atfedilen ölümlerdeki ani artıştan önce, ABD Genel Cerrah, Donanma ve Amerikan Tıp Derneği Dergisi, aspirin kullanımını tavsiye etmişti. Tıp uzmanları, hastalara şu anda toksik olduğu bilinen bir doz olan günde 30 grama kadar aspirin almalarını tavsiye etti. (Karşılaştırma adına, bugün tıbbi fikir birliği, dört gramın üzerindeki dozların zehirli olabileceği ve güvenli olmadığıdır.
Aspirin zehirlenmesinin belirtileri arasında hiperventilasyon ve akciğer ödemi veya akciğerlerde sıvı birikmesi yer almaktadır ve şimdi 1918 Ekim ölümlerinin büyük bir çoğunun aslında aspirin zehirlenmesinden kaynaklandığına veya hızlandırıldığına inanılıyor.
Grip Topluma Ağır Bedeller Ödetti
Bu grip insanlara çok ağır bir bedel ödetti. Tüm aileleri yok etti ve ardından sayısız dul ve yetim bıraktı. Cenaze salonları bunalmış ve cesetler yığılmıştı. Birçok insan kaybettikleri aile üyeleri için bizzat kendileri mezar kazmak zorunda kaldılar.
Grip, ekonomiye de büyük zararlar verdi. Amerika Birleşik Devletleri’nde, çok sayıda çalışan hasta olduğu için işletmeler kapatılmak zorunda kaldı. Posta teslimi ve çöp toplama gibi temel hizmetler gripten etkilenen işçiler nedeniyle durdu.
Bazı yerlerde mahsulü hasat etmek için yeterli tarım işçisi bulunamadı. Eyalet ve yerel sağlık bakanlıkları bile iş için kapandı, bu da 1918 gribinin yayılmasını kayıt altına alma ve halka bununla ilgili cevaplar verme çabalarını engelledi.
ABD Şehirleri 1918 Grip Pandemisini Nasıl Durdurmaya Çalıştı?
İspanyol Gribinin yıkıcı bir ikinci dalgası, 1918 yazında Amerikan kıyılarını vurdu. Çünkü hastalığa yakalanmış askerler onu özellikle de yoğun şehirlerde genel nüfusa yaydı. Bir aşı ya da onaylanmış tedavi planı olmadan, vatandaşlarının güvenliğini korumak için planlar doğaçlama olarak yerel belediye başkanlarına ve sağlıklı yetkililere düştü. Savaş zamanında vatansever görünme baskısı ve hastalığın yayılmasını küçümseyen sansürlü bir medyanın çoğu trajik kararlar aldı.
Philadelphia’nın tepkisi çok azdı ve çok geç kaldı. Şehrin Halk Sağlığı ve Hayır Kurumları direktörü Dr. Wilmer Krusen, artan ölümlerin “İspanyol gribi” değil, sadece normal grip olduğu konusunda ısrar etti. Böylece 28 Eylül’de şehir, on binlerce Philadelphian’ın katıldığı bir Özgürlük geçit töreniyle ilerledi ve hastalığı orman yangını gibi yaydı. Sadece 10 gün içinde 1.000’den fazla Philadelphialı öldü ve 200.000 kişi daha hastalandı. Ancak o zaman bölgede şehir salonları ve tiyatroları kapatıldı. Mart 1919’da 15.000’den fazla Philadelphia vatandaşı hayatını kaybetti.
Missouri, St. Louis farklıydı: Okullar ve sinema salonları kapandı ve halka açık toplantılar yasaklandı. Sonuç olarak, St. Louis’deki en yüksek ölüm oranı, pandeminin zirvesi sırasında Philadelphia’daki ölüm oranının sadece sekizde biriydi.
San Francisco’daki vatandaşlar, halkın içinde maskesiz yakalanırlarsa ve huzuru bozmakla suçlandılar ve o zamanlar için önemli bir meblağ olan 5 dolar para cezasına çarptırıldılar.
İspanyol Gribi Salgını Nasıl Sona Erdi
1919 yazında, enfekte olanlar ölünce ya da bağışıklık geliştirdikçe grip salgını sona erdi.
Yaklaşık 90 yıl sonra, 2008’de araştırmacılar, 1918 gribini bu kadar ölümcül kılan şeyi keşfettiklerini açıkladılar: Üç genlik bir grup, virüsün kurbanın bronşiyal tüplerini ve akciğerlerini zayıflatmasına ve bakteriyel pnömoninin önünü açmasına olanak sağladı.
1918’den bu yana, başka birçok grip salgını olsa da hiçbiri bu kadar ölümcül olmadı. 1957’den 1958’e kadar olan bir grip salgını, Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 70.000 kişi dahil olmak üzere dünya çapında yaklaşık 2 milyon kişiyi öldürdü ve 1968’den 1969’a kadar olan bir salgın, yaklaşık 34.000’i Amerikalı olmak üzere yaklaşık 1 milyon kişiyi öldürdü.
2009’dan 2010’a kadar meydana gelen H1N1 (veya “domuz gribi”) salgını sırasında 12.000’den fazla Amerikalı hayatını kaybetti. 2020’nin yeni koronavirüs salgını, ülkeler COVID-19 için bir çare bulmak için yarışırken ve vatandaşlar yerinde sığınırken tüm dünyaya yayılıyor Hastalığın yayılmasını önleme çabası, özellikle ölümcül çünkü birçok taşıyıcı, enfekte olduklarını fark etmeden önce günlerce asemptomatik kalıyor.
Bu modern zaman salgınlarının her biri, İspanyol Gribine veya “unutulmuş salgın” a yeniden ilgi ve dikkat çekiyor, çünkü yayılması Birinci Dünya Savaşı’nın ölümcüllüğünün gölgesinde kaldı ve haber kesintileri ve kötü kayıt tutma ile örtüldü.
Tarih ezeli bir tekerrürdür. Umarız Covit pandemisi döneminde 1918 pandemisinde yapılan hatalara benzer hatalar olmaz. Yazıyı 1918’de yayınlanan bir uyarı broşürü ile sonlandırmak istiyorum (Uyarı broşürünün İngilizcesinin yanında Türkçesi de verilmiştir.
Kaynaklar:
- Salicylates and Pandemic Influenza Mortality, 1918–1919 Pharmacology, Pathology, and Historic Evidence. Clinical Infectious Diseases.
- In 1918 Pandemic, Another Possible Killer: Aspirin. The New York Times.
- How the Horrific 1918 Flu Spread Across America. Smithsonian Magazine.
- What the Spanish Flu Debacle Can Teach Us About Coronavirus. Politico.
- 1918 Spanish Flu.History Channel
