Beyin ve Bağırsak Bağlantısı 19. yüzyılın ortalarında, Alman Nörolog Dr. Leopold Auerbach tarafından ortaya çıkarılan bir konudur. Dr. Leopold Auerbach, bağırsaktan aldığı bir parçacık üzerinde yaptığı incelemede bağırsakların duvarında, iki katmanlı, sinir hücrelerinden oluşan bir iletişim ağı olduğunu buluyor. Daha sonra İngiliz doktorlar William Bayliss ve Ernest Starling, Auerbach’ın bu çalışmasını genişletiyorlar.
Günümüze kadar devam eden araştırmalar akla bir soru getiriyor: Bağırsağımız ikinci beynimiz mi?
Karnınızdan çıkan bu sesler beyninizin ve bağırsağınızın birbirine bağlı olduğunu gösterir mi acaba?
Son çalışmalar beyninizin bağırsak sağlığınızı etkilediğini ve bağırsaklarınızın, beyin sağlığınızı bile etkileyebileceğini göstermektedir.
Bağırsak ve beyniniz arasındaki iletişim sistemine bağırsak-beyin ekseni deniyor.
Bu makale, bağırsak-beyin eksenini ve bağırsak-beyin sağlığına yararlı yiyeceklerin neler olduğunu ele almaktadır.
Bağırsak ve Beyin Nasıl Bağlantılıdır?
Beyin ve Bağırsak Bağlantısı – “Bağırsak-beyin ekseni” kavramı, bağırsak ve beyninizi birbirine bağlayan iletişim ağını tanımlayan bir terimdir.
Bu iki organ hem fiziksel hem de biyokimyasal olarak birçok farklı şekilde bağlanır.
Vagus Siniri ve Sinir Sistemi
Önce vagus sinirini tanımlayalım:
Vagus siniri, onuncu kafa siniridir; kafatasından çıktıktan sonra mide , bağırsak sisteminin bir kısmına, kalp ve akciğerlere dallar verir. Bu sistemlerin fonksiyonlarında önemli rol oynayan bir sinirdir.
Konunun püf noktası vagus sinirindedir.
Nöronlar, beyninizde ve merkezi sinir sisteminde bulunan ve vücudunuza nasıl davranacağını söyleyen hücrelerdir. İnsan beyninde yaklaşık 100 milyar nöron vardır. Bakınız
İlginçtir, bağırsağınız sinir sisteminizdeki sinirler aracılığıyla beyninize bağlanan 500 milyon nöron içerir Bakınız.
Vagus siniri, bağırsak ve beyninizi bağlayan en büyük sinirlerden biridir. Her iki yönde sinyal gönderir. Bakınız.
Örneğin, hayvan çalışmalarında, stres vagus siniri yoluyla gönderilen sinyalleri engeller ve ayrıca gastrointestinal (sindirim sistemi) problemlere neden olur.
Benzer şekilde, insanlarda yapılan bir çalışma, Irritabl Bağırsak Sendromu veya Kron hastalığı olan kişilerde vagus siniri fonksiyonunun azaldığını göstermiştir.
Irritabl Bağırsak Sendromu IBS- Hastalarda dışkılama ve gaz çıkarma ile geçen karın ağrısı, ishal ya da kabızlık gibi bağırsak alışkanlıklarının değişmesi ve karında şişlik ve rahatsızlık hissi oluşturur. İşte bu şekilde ortaya çıkan ve seyreden hastalığa Irritabl Bağırsak Sendromu denir.
Crohn hastalığı, kronik –süreğen- ve gastrointestinal kanalın -ağızdan makata kadar- herhangi bir yerinde oluşabilen iltihabi bir hastalıktır.
Farelerde yapılan ilginç bir çalışma, probiyotik beslemenin kandaki stres hormonu miktarını azalttığını buldu. Bununla birlikte, vagus sinirleri kesildiğinde, probiyotiklerin hiçbir etkisi yoktu.
Bu, vagus sinirin bağırsak-beyin ekseninde ve stresdeki rolünde önemli olduğunu gösterir.
Nörotransmiterler
Beyin ve Bağırsak Bağlantısı – Bağırsaklarınız ve beyniniz de nörotransmitter adı verilen kimyasallarla bağlanır.
Beyinde üretilen nörotransmitterler duygu ve duyguların yanında birçok şeyi kontrol eder.
Örneğin, nörotransmitter serotonin mutluluk duygularına katkıda bulunur ve ayrıca vücut saatinizi kontrol etmeye yardımcı olur.
İlginçtir, bu nörotransmitterlerin birçoğu bağırsak hücreleriniz ve orada yaşayan trilyonlarca mikrop tarafından da üretilir. Bağırsakta da büyük miktarda serotonin üretilir.
Bağırsak mikroplarınız ayrıca korku ve endişe duygularını kontrol etmeye yardımcı olan gama-aminobutirik asit (GABA) adı verilen bir nörotransmitter üretir.
Gamma-aminobutirik asit en önemli nörotransmitterler arasında bulunmaktadır. Bu madde, beyin hücrelerinin birbirleri ile olan iletişimlerinin gerçekleşmesini sağlar. Aslında GABA, kısıtlayıcı özelliği en fazla olan nörotransmitterdir. Kısıtlayıcı nörotransmitterlerin en belirgin özellikleri ise sinir dürtülerinin harekete geçme yeteneklerini düşük seviyelere indirmeleridir.
Kısıtlayıcı bir nörotransmitter olarak GABA’nın en temel fonksiyonu, beyin aktivitesini yavaşlatmaktır. Aynı zamanda görme, uyuma, kas hareketleri ve motor kontrol becerilerine yönelik olarak çeşitli görevler üstlenmektedir. Bu madde, merkezi sinir sisteminin hem içinde hem de dışında geniş bir alanda dağılmış durumdadır. Bağırsaklarda, midede, idrar torbasında, akciğerde, karaciğerde, deride, dalakta, kaslarda, böbrekte, pankreasta ve üreme organlarında yer almaktadır.
Bağırsak Mikropları Beyni Etkileyen Diğer Kimyasalları Üretir.
Beyin ve Bağırsak Bağlantısı – Bağırsaklarınızda yaşayan trilyonlarca mikrop, beyninizin çalışma şeklini etkileyen diğer kimyasalları da yapar.
Bağırsak mikroplarınız bütirat, propiyonat ve asetat gibi çok sayıda kısa zincirli yağ asidi (SCFA) üretir. Lifleri sindirerek SCFA yaparlar. SCFA beyin fonksiyonunu iştahı azaltmak gibi çeşitli şekillerde etkiler.
Bir çalışma, propionat tüketmenin, yüksek enerjili gıdalardan elde edilen ödül ile ilgili beyindeki aktiviteyi azaltabileceğini buldu.
Başka bir SCFA, bütirat ve onu üreten mikroplar, beyin ve kan arasında kan-beyin bariyeri denilen bariyer oluşturmak için de önemlidir.
Bağırsak mikropları ayrıca beyni etkileyen diğer kimyasalları üretmek için safra asitlerini ve amino asitleri metabolize eder.
Safra asitleri, normalde diyet yağlarının emilmesinde rol oynayan karaciğer tarafından üretilen kimyasallardır. Bununla birlikte, beyni de etkileyebilirler.
Farelerde yapılan iki çalışma, stres ve sosyal bozuklukların bağırsak bakterileri tarafından safra asitlerinin üretimini azalttığını ve üretimindeki genleri değiştirdiğini bulmuştur.
Bağırsak Mikropları Enflamasyonu Etkiler
Beyin ve Bağırsak Bağlantısı – Bağırsak-beyin ekseniniz de bağışıklık sistemi ile bağlanır.
Bağırsak ve bağırsak mikropları, vücuda neyin geçtiğini ve neyin atıldığını kontrol ederek bağışıklık sisteminizde ve iltihaplanmada önemli bir rol oynar.
Bağışıklık sisteminiz çok uzun süre zayıf kalırsa, depresyon ve Alzheimer hastalığı gibi bir dizi beyin bozukluğu ile ilişkili iltihaplanmaya yol açabilir.
Lipopolisakkarit (LPS), belirli bakteriler tarafından yapılan enflamatuar bir toksindir. Çok fazla bağırsaktan kana geçerse iltihaplanmaya neden olabilir.
Bağırsak bariyeri sızdığında, bakteri ve LPS’nin kana geçmesine izin verdiğinde bu olabilir.
Kandaki iltihaplanma ve yüksek LPS, şiddetli depresyon, demans ve şizofreni gibi bir dizi beyin bozukluğu ile ilişkilendirilmiştir.
Prebiyotikler ve Bağırsak-Beyin Ekseni
Beyin ve Bağırsak Bağlantısı – Probiyotik, insanlar için iyi olan özellikle de sindirim sistemimiz için önemli olan canlı bakteriler ve mayalardır. İnsanoğlu bunları genellikle, hastalığa neden olan mikroplar olarak düşünür. Ancak vücudumuz hem faydalı hem de zararlı olan bakterilerle doludur. Bu bakteriler arasında probiyotikler genellikle, “iyi” veya “yararlı” bakteriler olarak adlandırılırlar, çünkü bağırsaklarımızın sağlıklı kalmasına yardımcı olurlar.
Bağırsak bakterileri beyin sağlığını etkiler, bu nedenle bağırsak bakterilerinizi değiştirmek beyin sağlığınızı iyileştirebilir.
Probiyotikler yenildiğinde sağlık yararları sağlayan canlı bakterilerdir. Bununla birlikte, tüm probiyotikler aynı değildir.
Beyni etkileyen probiyotiklere genellikle “psikobiyotik” denir.
Bazı probiyotiklerin stres, anksiyete ve depresyon semptomlarını iyileştirdiği gösterilmiştir.
Genellikle bağırsak bakterileriniz tarafından fermente edilen lifler olan Probiyotikler de beyin sağlığını etkileyebilir.
Bir çalışma, üç hafta boyunca galaktooligosakkaritler (Oligosakkaritler, uzun yıllardır eczacılıkta ilaç takviyesi, kilo kontrol ajanı ve diyet lifi olarak; gıda endüstrisinde ise tatlandırıcı, nem tutucu ve kabartıcı ajan gibi farklı amaçlar için kullanılmaktadır.) adı verilen bir prebiyotik almanın, vücuttaki kortizol adı verilen stres hormonu miktarını önemli ölçüde azalttığını buldu.
Bağırsak-Beyin Eksenine Hangi Gıdalar Faydalıdır?
Beyin ve Bağırsak Bağlantısı – Birkaç gıda grubu, bağırsak-beyin ekseni için özellikle faydalıdır.
İşte en önemlilerinden bazıları:
Omega-3 Yağları
Bu yağlar yağlı balıklarda ve ayrıca insan beyninde yüksek miktarlarda bulunur. İnsanlarda ve hayvanlarda yapılan çalışmalar, omega-3’lerin içindeki DHA ve EPA’nın bağırsaktaki iyi bakterileri artırabildiğini ve beyin bozuklukları riskini azaltabildiğini göstermektedir. Bakınız.
Omega-3 Yağ Asitleri
Omega-3 yağ asitleri vücutta, Eikozapentaenoik Asit (EPA) ve Dokozahekzaenoik Asit (DHA) alarak adlandırılan, telaffuzu zor 2 yağ asidine ayrışmaktadır. Sağlıklı ve düzgün çalışan bir beyin yüksek miktarda DHA içerir. DHA aynı zamanda iyi işleyen hücre zarları için mükemmel bir hammaddedir. Fakat beyin için optimum miktarda DHA tutmak problem olabilir. Okuyunuz.
Fermente Gıdalar
Yoğurt, kefir, lahana turşusu ve peynir, laktik asit bakterileri gibi sağlıklı mikroplar içerir. Fermente gıdaların beyin aktivitesini değiştirdiği gösterilmiştir.
Yüksek Lifli Gıdalar
Kepekli tahıllar, fındık, tohumlar, meyveler ve sebzelerin hepsi bağırsak bakterileriniz için iyi olan prebiyotik lifler içerir. Prebiyotikler insanlarda stres hormonunu azaltabilir.
Polifenol Açısından Zengin Gıdalar
Kakao, yeşil çay, zeytinyağı ve kahve, bağırsak bakterileriniz tarafından sindirilen bitki kimyasalları olan polifenoller içerir. Polifenoller sağlıklı bağırsak bakterilerini arttırır ve bilişi geliştirebilir.
Triptofan Açısından Zengin Gıdalar
Triptofan, nörotransmitter serotonine dönüştürülen bir amino asittir. Triptofan bakımından zengin gıdalar arasında hindi, yumurta ve peynir bulunur.
Triptofan, yetişkinlerde nitrojen dengesi ve bebeklerde büyüme gibi birkaç önemli amaca hizmet eden önemli bir amino asittir. Triptofan faydaları, depresyon üzerinden büyük etkisi görülür. Uzmanlar tarafından açıklanan önemli bilgiler haber içeriğinde.
