Kaygı Psikolojisi - Niçin Kaygılanırız? Kaygıyı Nasıl Çözeriz?

Kaygı Psikolojisi – Bir an zürafa olduğunuzu düşünün. Afrika otlaklarında yaşıyorsunuz. 2,1 metre uzunluğunda bir boynunuz var. Arada sırada, fotoğraflarınızı çeken safari yapan bir grup insanı görüyorsunuz.

Ama sizi insanlardan ayıran sadece boynunuz ve onlardaki kameralar değil. Belki de siz ve zürafa arkadaşlarınız ve fotoğrafınızı çeken insanlar arasındaki en büyük fark, verdiğiniz her kararın hayatınıza hemen anında fayda sağlamasıdır. Mesela;

Acıktığınız zaman, bir ağacın dallarına kolayca erişir, onları katur kutur yersiniz.
Bir fırtına çıktığında ve ovaları kasıp kavurduğunda o ağacın dalları altına sığınırsınız.
Sizi ve arkadaşlarınızı takip eden bir aslanla aniden karşılaşınca da çaresizce kaçarsınız.

Herhangi bir günde, bir zürafa olarak seçimlerinizin çoğu -ne yiyeceği veya nerede uyuyacağı ya da yırtıcıdan ne zaman kaçınacağınız gibi- hayatınız üzerinde anında bir etki yaratır. Anında, o anda, o kritik saniyede veya kısa süre içinde hemen yapacaklarınıza odaklanırsınız.

Bilim adamlarının “Anında geri dönüş ortamı” olarak adlandırdıkları ortamda yaşıyorsunuz, çünkü eylemleriniz anında net ve hızlı sonuçlar verecektir.

Acil Geri Dönüş Ortamı Nedir? – Gecikmeli Dönüş Ortamı Nedir?

Acil geri dönüş ortamı: Eylemlerinizin anında net ve açık sonuçlar vermesi durumudur. Tehlikeli bir durumda kendinizi güvende hissedeceğiniz bir karar vermeniz, uygulamanız ve amacınıza ulaşmanız gibi. Bunlar refleksiftir ve farkında olmadan verdiğimiz planlı olmayan kararlardır.

Gecikmeli geri dönüş ortamı: Size hemen fayda sağlamayacak, ama bugün yaptığınız planlı seçimlerdir. Mesela, şimdi paradan tasarruf ediyorsunuz ama daha sonra emeklilik için işinize yarayacaktır. Size gecikmeli dönüş olacaktır.

İnsanların endişe ettiği sorunların çoğu geleceğin sorunlarıdır. İnsan için üç gün vardır; dün, bugün ve yarın. Dün geçtiği için stres yapmaz. Kötü hatıralar sadece üzücüdür. Bugün de içinde yaşadığınız andır. Bu da stres yaratan bir durum değildir. Esas stresi oluşturan gelecek kaygısıdır.

Gecikmeli Geri Dönüş Ortamı

Kaygı Psikolojisi – Şimdi, senaryoyu tersine çevirelim ve safaride tatil yapan insanlardan biri olduğunuzu varsayalım. Zürafanın aksine, insanlar araştırmacıların Gecikmeli Dönüş Ortamı olarak adlandırdıkları bir ortamda yaşıyorlar.

Bugün yaptığınız seçimlerin çoğu size hemen fayda sağlamayacaktır. Bugün iş yerinde iyi bir iş çıkarırsanız, birkaç hafta içinde maaş alırsınız. Şimdi paradan tasarruf ederseniz, daha sonra emeklilik için yeterli olacaktır.

Modern toplumun birçok yönü, gelecekteki bir noktaya kadar ödülleri ertelemek için tasarlanmıştır.

Bu bizim problemlerimiz için de geçerlidir. Bir zürafa aslanlardan kaçınmak ve bir fırtınadan sığınmak gibi acil sorunlar için endişelenirken, insanların endişe ettiği sorunların çoğu geleceğin sorunlarıdır.

Ne yazık ki, Gecikmeli bir Geri Dönüş Ortamında yaşamak, insanlar için kronik stres ve endişeye yol açma eğilimindedir.

Peki, Neden?

Çünkü beyniniz Gecikmiş Geri Dönüş Ortamının sorunlarını çözmek için tasarlanmamıştır.

Kaygı Psikolojisi – İnsan beyni, geri dönüşlü bir ortamda yaşam için gelişmedi. Homosapiens olarak bilinen modern insanların en eski kalıntıları yaklaşık iki yüz bin yaşındadır. Bunlar, bizimkine –nispeten- benzeyen bir beyne sahip olan ilk insanlardı. Özellikle, neokorteks – beynin en yeni kısmı ve dil gibi daha yüksek işlevlerden sorumlu bölge – kabaca iki yüz bin yıl önce bugünkü boyuttaydı. Paleolitik atalarınızla aynı donanımla dolaşıyorsunuz; farkında mısınız?

Beynin yaşına kıyasla modern toplum inanılmaz derecede yenidir. Ancak son zamanlarda – son 500 yılda – toplumumuz ağırlıklı olarak gecikmeli bir Geri Dönüş Ortamına geçti. Değişimin hızı, tarih öncesi çağlara göre katlanarak arttı. Son 100 yılda otomobil, uçak, televizyon, kişisel bilgisayar, internet ve Beyonce’nin yükselişini gördük. Günlük hayatınızı oluşturan neredeyse her şey çok küçük bir zaman diliminde yaratılmıştır.

Kaygı Psikolojisi – Kaygının Evrimi

Eski beynimiz ve yeni ortamımız arasındaki uyumsuzluğun bugün yaşadığımız kronik stres ve kaygı miktarı üzerinde önemli bir etkisi vardır.

Binlerce yıl önce, insanlar Anında Geri Dönüş Ortamında yaşadıklarında, stres ve kaygı yararlı duygulardı çünkü acil sorunlar karşısında harekete geçmemize yardımcı oldular.

Örneğin:

Ovada bir aslan belirir> stresli hissedersiniz> kaçıyorsunuz> stresiniz hafifletilir.
Uzakta bir fırtına gürlüyor> barınak bulma konusunda endişeleniyorsunuz> barınak buluyorsunuz> kaygınız hafifliyor.
Bugün hiç su içmediniz> stresli ve susuz hissediyorsunuz> su buluyorsunuz> stresiniz azalıyor.

Beyniniz endişe ve stresi kullanarak gelişti. Kaygı, Acil Geri Dönüş Ortamında insanların korunmasına yardımcı olan bir duygudur. Kısa süreli, akut problemleri çözmek için inşa edilmiştir. Kronik stres diye bir şey yoktu, çünkü Anlık Geri Dönüş Ortamında gerçekten kronik problemler yoktur.

Vahşi hayvanlar nadiren kronik stres yaşarlar. Duke Üniversitesi profesörü Mark Leary’nin dediği gibi, “Bir geyik yüksek bir sesle ürkütülebilir ve ormandan çıkabilir, ancak tehdit gider gitmez geyik derhal sakinleşir ve otlamaya başlar. Ve bu, birçok insanın olduğu gibi düğümlere bağlı görünmüyor.” Anında Geri Dönüş Ortamında yaşadığınızda, sadece akut stres faktörleri hakkında endişelenmeniz gerekiyor. Tehdit geçtikten sonra kaygı azalır.

Bugün farklı sorunlarla karşı karşıyayız.

Gelecek ay faturaları ödemek için yeterli param olacak mı?

Promosyonu iş yerinde alacak mıyım, yoksa mevcut işimde takılı kalacak mıyım?

Kırık ilişkimi onaracak mıyım?

Bir Gecikmeli Dönüş Ortamında genelde sorunlar şu anda çözülemez.

Kaygı Psikolojisi – Ne Yapmalı?

Gecikmeli Geri Dönüş Ortamındaki en büyük endişe kaynaklarından biri sürekli belirsizliktir. Okulda çok çalışmanın size iş bulacağının garantisi yoktur. Gelecekte yatırımların artacağına dair hiçbir söz yoktur. Gecikmeli bir Geri Dönüş Ortamında yaşamak, belirsizlikle kuşatılmış olduğunuz anlamına gelir.

Ne yapabilirsiniz? Çok fazla stres ve endişe yaratan Gecikmeli Geri Dönüş Ortamında nasıl başarılı olabilirsiniz?

Yapabileceğiniz ilk şey ölçmektir. Emeklilikte ne kadar paranız olacağını kesin olarak bilemezsiniz, ancak her ay ne kadar tasarruf edeceğinizi ölçerek durumdan belirsizliği giderebilirsiniz.

Mezun olduktan sonra bir iş bulacağınızdan emin olamazsınız, ancak şirketlere staj hakkında ne sıklıkta ulaştığınızı takip edebilirsiniz.

Sevgiyi bulduğunuzda tahmin edemezsiniz, ancak kendinizi yeni biriyle kaç kez tanıştırdığınıza dikkat edebilirsiniz.

Ölçüm eylemi bilinmeyen bir miktarı alır ve bunu bilinir kılar. Bir şeyi ölçtüğünüzde, durum hakkında hemen daha emin olursunuz. Ölçüm, sorunlarınızı sihirli bir şekilde çözmez, ancak durumu netleştirir; sizi endişe ve belirsizlik kara kutusundan çıkarır ve gerçekte neler olduğunu kavramanıza yardımcı olur.

Ayrıca, Acil Geri Dönüş Ortamı ile Gecikmeli Geri Dönüş Ortamı arasındaki en önemli ayrımlardan biri hızlı geri beslemedir. Hayvanlar strese neden olan şeyler hakkında sürekli olarak geri bildirim alıyorlar. Sonuç olarak, aslında kendilerini stresli hissedip hissetmeyeceklerini bilirler. Ölçüm olmadan geri bildiriminiz olmaz.

Kaygı Psikolojisi – Endişelerinizin Yönünü Değiştirin

Yapabileceğiniz ikinci şey, “endişenizi uzun vadeli problemden bu sorunu çözecek günlük rutine kaydırmak” tır.

Daha uzun yaşamak konusunda endişelenmek yerine, her gün yürüyüşünüze odaklanın.
Çocuğunuzun üniversite bursu alıp almayacağından endişe etmek yerine, bugün okumak için ne kadar zaman harcadıklarına odaklanın.
Düğün için yeterli kilo verme endişesi yerine, bu akşam sağlıklı bir akşam yemeği pişirmeye odaklanın.

Bu stratejinin işe yaramasını sağlayan temel fikir, günlük rutininizin sizi hemen ödüllendirmesini (anında geri dönüş) ve gelecekteki sorunlarınızı (gecikmiş geri dönüş) çözmesini sağlamaktır.

Beynimiz Gecikmeli Geri Dönüş Ortamında evrim geçirmemesine rağmen, bugün kendimizi bulduğumuz yer gecikmeli geri dönüş ortamlarıdır. Kaygının kaynağı işte tam burasıdır. Umudum, sizin için önemli olan şeyleri ölçerek ve endişenizi günlük uygulamalara kaydırarak, modern toplumun doğasında var olan belirsizliği ve kronik kaygı ve stresi azaltabilirsiniz.