% 1 Kuralı – Yüzde 1 Kuralı Nedir? – Dünyaya Neden Azlar Hakim? Daha önceki bir yazımızda Pareto kuralını, “Yaşamsal Azların Yasası – 80/20 Kuralı – Pareto İlkesi” başlığıyla incelemiştik. Sözgelimi, gelirin %80’nini nüfusun %20’si götürürken, %20’lik geliri toplumun %80’ni ancak topluyor. Peki, bu adaletsizliğe yol açan sebep nedir? Çok sayıdaki insan az sayıdaki geliri paylaşırken acaba hatayı nerede yapmaktadır?
1800’lü yılların sonlarında, Vilfredo Pareto adında bir adam, küçük ama ilginç bir keşif yapıyordu. Pareto, bahçesine ektiği bezelye kabuklarının az bir bölümünden beklediğinden daha çok sayıda bezelyeyi ürettiğini fark etti.
Pareto çok iyi bir matematikçiydi; aynı zamanda iktisatçı olarak çalıştı. Onun kalıcı miraslarından biri, ekonomiyi zor sayılara ve gerçeklere dayanan bir bilime dönüştürmesiydi. Zamanın birçok ekonomistinden farklı olarak, Pareto’nun kağıtları ve kitapları denklemlerle doluydu. Bahçesindeki bezelye üretimi onun matematiksel beynini harekete geçirmişti.
Temel soru şuydu: Ya bu eşit olmayan dağılım – az ile çok kazanma- yaşamın diğer alanlarında da varsa?
Pareto İlkesi
O zamanlar Pareto, çeşitli ülkelerin zenginlikleri üzerine çalışıyordu. İtalyan olduğu için, İtalya’daki servetin dağılımını analiz ederek başladı. Sürprizine göre, İtalya’daki arazilerin yaklaşık yüzde 80’inin insanların sadece yüzde 20’sine ait olduğunu keşfetti. Bahçesindeki bezelye yetiştirmek gibi, kaynakların çoğu, azınlık bir kesim tarafından kontrol ediliyordu.
Pareto, araştırmasını diğer uluslar için de sürdürdü ve bir model ortaya çıkmaya başladı. Örneğin, İngiliz gelir vergisi kayıtlarını inceledikten sonra, İngiltere’deki nüfusun yaklaşık yüzde 30’unun toplam gelirin yaklaşık yüzde 70’ini kazandığını fark etti.
Araştırmaya devam ederken Pareto, sayılar veya yüzdeler değişse de eğilimin oldukça tutarlı olduğunu buldu. Ödüllerin çoğu her zaman küçük bir yüzdelik nüfusa tahakkuk etmiş gibi görünüyordu.
Eşitsizlik; Her Yerde…
Bunu izleyen yıllarda Pareto’nun çalışmaları pratikte ekonomistler için de bir müjde gibi oldu. Dünyanın bakışını bu fikre çevirtti. İnsanlar bu kuralı her yerde uygulamaya başladılar. Ve 80/20 Kuralı şimdi her zamankinden daha yaygın hale geldi.
Örneğin, NBA takımlarının yüzde 20’si şampiyonlukların yüzde 75,3’ünü kazanmıştı. Dahası, sadece iki takım – Boston Celtics ve Los Angeles Lakers – NBA tarihindeki şampiyonaların neredeyse yarısını kazanmıştı. Pareto’nun bezelye üretimi gibi, sadece birkaç takım ödüllerin çoğunu alıyordu. Türkiye’de de futbol takımlarından sadece 3-4’ü şampiyonlukların % 90’nını parsellemiştir.
Futbolda Dünya Kupası’nda 77 farklı ülke yarışırken, sadece üç ülke – Brezilya, Almanya ve İtalya – ilk 20 Dünya Kupası turnuvasından 13’ünü kazanmıştı.
Pareto İlkesinin örnekleri, gayrimenkulden gelir eşitsizliğine, teknoloji girişimlerine kadar her şeyde mevcuttur. 1950’lerde Guatemalalıların yüzde üçü Guatemala’daki arazinin yüzde 70’ine sahipti. 2013 yılında dünya nüfusunun yüzde 8,4’ü dünya servetinin yüzde 83,3’ünü kontrol ediyordu. 2015’te bir arama motoru olan Google, arama sorgularının yüzde 64’ünü almıştı.
Bu neden oluyor? Neden birkaç kişi veya az sayıda ekipler ödüllerin büyük kısmını kapıyor?
Bu soruyu cevaplamak için doğadan bir örnek ele alalım.
“Birikmiş Avantajın Gücü”
Amazon yağmur ormanları, dünyadaki en çeşitli ekosistemlerden biridir. Bilim adamları Amazon’da yaklaşık 16.000 farklı ağaç türü katalogladılar. Ancak bu dikkate değer çeşitliliğe rağmen, araştırmacılar yağmur ormanlarının yarısını oluşturan yaklaşık 227 “hiperdominant” ağaç türü olduğunu keşfettiler. Ağaç türlerinin sadece yüzde 1,4’ü Amazon’daki ağaçların yüzde 50’sini oluşturuyordu.
Ama neden?
Yan yana büyüyen iki bitki düşünün. Bu iki bitki her gün güneş ışığı ve toprak için yarışacaktır. Bir bitki diğerinden biraz daha hızlı büyüyebilirse, daha fazla uzayabilir, daha fazla güneş ışığı yakalayabilir ve daha fazla yağmur alabilir. Ertesi gün olduğunda bu ek enerji bitkinin daha da büyümesine izin verir.
Bu avantajlı pozisyondan, kazanan bitki, tohumlarını yaymak ve çoğaltmak için daha iyi bir yeteneğe sahiptir. Bu da o türe, gelecek nesilde daha büyük bir yetenek sağlayacaktır. Bu süreçte, rekabette biraz daha iyi olan bitki tüm ormana hakim olana kadar aynı işlemlerini tekrarlayacaktır.
Bilim adamları bu etkiyi “Kümülatif (birikimli) Avantaj” olarak adlandırıyor. Küçük bir avantaj olarak başlayan şey zamanla büyüyor. Bir bitkinin, rekabeti aşmak ve tüm ormanı ele geçirmek için başlangıçta sadece hafif bir tutunmaya ihtiyacı vardır.
Kazanma Etkisi
Hayatımızda da benzer olaylar olmaktadır.
Yağmur ormanlarındaki bitkiler gibi insanlar da aynı kaynaklar için rekabet ediyorlar. Politikacılar aynı oy için yarışıyorlar. Yazarlar, en çok satanlar listesinin başındaki aynı yer için yarışıyorlar. Sporcular aynı altın madalya için yarışıyorlar. Şirketler aynı potansiyel müşteriler için rekabet ediyorlar. Televizyon şov programları aynı saatte yarışıyorlar.
Bu seçenekler arasındaki fark çok ince olabilir, ancak kazananlar çok büyük ödüller kazanıyor.
Olimpiyatlarda iki kadının yüzdüğünü düşünün. Bunlardan biri diğerinden saniyenin 1 / 100’ü daha hızlı olabilir, ancak altın madalyaların tümünü alır. Tüm ödülü alabilmek için yarışmada biraz daha iyi olmanız gerekir. Veya belki de yeni bir işe başvuruyorsunuz. İki yüz aday aynı rol için yarışabilir, ancak diğer adaylardan biraz daha iyi olmak size tüm pozisyonu kazandırır.
Performanstaki küçük farklılıkların büyük ödüllere yol açtığı bu durumlar “Kazanan Etkisi” olarak bilinir. Genellikle, göreceli karşılaştırmayı içeren, etrafınızdakilere göre performansınızın başarınızdaki belirleyici faktör olduğu durumlarda ortaya çıkar.
“Tarihi galipler yazar” sözü belki de bu fikirden türemiş olabilir.
Performanstaki küçük farklılıkların büyük ödüller kazandırdığı durumlar, “Rekabet Etkisi” olarak bilinir.
Hayattaki her şey bir “kazanan-kaybedenler” müsabakası değildir. Fakat neredeyse yaşamın her alanı, en azından kısmen, sınırlı kaynaklardan etkilenir. Zaman veya para gibi sınırlı bir kaynağın kullanılmasını içeren herhangi bir karar, doğal olarak kazanan bir durumla sonuçlanacaktır.
Bu gibi durumlarda, yarışmada biraz daha iyi olmak, kazananların hepsini aldığından daha büyük ödülleri kazandırabilir. Sadece yüzde 1 veya 1 saniye veya 1 dolar kazanırsınız, ancak zaferin yüzde 100’ünü yakalarsınız. Biraz daha iyi olmanın avantajı biraz daha fazla ödül değil, tüm ödüldür. Kazanan bir tane alır ve geri kalanı hava alır.
Kazanan Hepsini alır mı?
İlk kazanmayı gerçekleştiren, bu avantajlı konumundan; mesela eldeki altın madalyayla, bankadaki nakit parayla veya iktidara gelen başkanlıkla, kazanan, bir dahaki sefere de kazanmasını kolaylaştıracak avantajlar biriktirme sürecine girecektir. Küçük bir marj olarak başlayan şey, 80/20 Kuralına doğru yol almaya başlar.
Bir yol diğerinden biraz daha uygunsa, daha fazla kişi o yolda seyahat edecektir. Bu da o yolda daha fazla işletme inşa edilmesi demektir. Daha fazla işletme kuruldukça, insanların yolu kullanmak için ek nedenleri doğacaktır ve bu nedenle daha da fazla trafik alacaktır. Sonra da diyorsunuz ki “Trafiğin yüzde 80’ini yolların yüzde 20’sinde işliyor.”
Bir işletmenin diğerinden daha yenilikçi bir teknolojisi varsa, daha fazla kişi onun ürünlerini satın alacaktır. İşletme daha fazla para kazandıkça, ek teknolojiye yatırım yapabilir, daha yüksek maaş ödeyebilir ve daha iyi insanlar çalıştırabilir. Rekabetin ortaya çıkmasıyla birlikte, müşterilerin ilk işe bağlı kalmasının başka nedenleri de vardır.
Bir yazar en çok satanlar listesine girerse, yayıncılar sonraki kitaplarıyla daha fazla ilgilenir. İkinci kitap ortaya çıktığında, yayıncı yeni kitabın arkasına daha fazla kaynak ve pazarlama gücü koyacaktır; bu da en çok satanlar listesine ikinci kez vurmayı kolaylaştırır. Yakında, birkaç kitabın neden milyonlarca kopya sattığını anlamaya başlarken, çoğunluk birkaç bin kopya satmaya çalışıyor.
Zamanla, biraz daha iyi olanlar ödüllerin çoğunu toplar. Biraz daha kötü olanlar hiçbir şeyin yanında olamazlar. Bu fikir bazen İncil’deki bir pasaja gönderme yapan “Matthew Etkisi” olarak da adlandırılır; “Fazlaya sahip olanlara daha fazla şey verilecek ve bolluk olacak; ama hiçbir şeyleri olmayanlardan sahip oldukları şey bile alınacak. ”
Şimdi, bu makalenin başlığındaki soruya geri dönelim.
Neden birkaç kişi, küçük bir ekip ve ticari bir kuruluş ödüllerin büyük kısmını topluyor?
—– Sponsor Bağlantı – Sponsor Bağlantı —–
ÜCRETSİZ HAFIZA TEKNİKLERİ EĞİTİMİ
Eğitimler Üç Günde Bir E-Posta Adresinize Gönderilmektedir
—– Yazının Devamı – Yazının Devamı —–
% 1 Kuralı – Yüzde 1 Kuralı Nedir?
Performanstaki küçük farklılıklar zaman içinde tekrarlandığında eşit olmayan dağılımlara yol açabilir. Alışkanlıkların bu kadar önemli olmasının bir başka nedeni de budur. Doğru şeyleri daha tutarlı bir şekilde yapabilen kişi ve kuruluşların, hafif bir avantaj sağlama ve zaman içinde orantısız ödüller kazanma olasılığı daha yüksektir.
Sadece rakiplerinizden biraz daha iyi olmanız gerekir, ancak bugün ve yarın ve ertesi gün hafif bir avantaj elde edebiliyorsanız, kazanma sürecini tekrar tekrar tekrar tekrar yapabilirsiniz. Kazanan her şeyi alır; kazanan etkisi sayesinde, her bir kazanma aşaması daha büyük ödüllere götürür. Buna Yüzde 1 Kuralı diyebiliriz.
Yüzde 1 Kuralı, zaman içinde belirli bir alandaki ödüllerin çoğunun alternatiflere göre yüzde 1 avantaj sağlayan insanlar, ekipler ve kuruluşlar için birikeceğini belirtir. İki kat daha fazla sonuç almak için iki kat daha iyi olmanıza gerek yok. Sadece biraz daha iyi olmanız yeterlidir.
Yüzde 1 Kuralı, yalnızca küçük farklılıkların önemli avantajlara dönüştüğü gerçeğine değil, aynı zamanda yüzde 1 daha iyi olanların kendi alanlarını ve endüstrilerini yönettiği fikrine de atıfta bulunmaktadır. Böylece, birikimli avantaj süreci 80/20 Kuralını yöneten gizli motordur.
Ne demişti ABBA bir şarkısında?
Kazanan hepsini alır!
Kaybeden köşede kalır.
